Grammatica les 5: Onderwerp & lijdend voorwerp.

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Grammatica les 5

Lezen

10 minuten

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

...hebben we de vorige les kort herhaald.

...weet je wat een bijvoeglijk naamwoord is.

...weet je wat een lijdend voorwerp is.

Terugblik: Zelfstandige naamwoorden (zn)

Zelfstandige naamwoorden zijn:

• mensen
• dieren
• planten
• dingen
• namen (van mensen, bedrijven, steden, landen)

Terugblik: Voornaamwoorden

• Persoonlijk voornaamwoord - Geeft de persoon aan -> ik, jij, hij, wij, jullie, enzovoorts
  

• Vragend voornaamwoord - stelt vragen -> Waarom, Wie, wat, welke, wat voor een
  

• Aanwijzend voornaamwoord - wijst iets aan -> Deze, die, dit, dat, zulke, zo'n, dergelijke
  

• Bezittelijk voornaamwoord - geeft bezit aan -> Mijn, jouw, eigen.
  

1. pers.vnw
2. bez.vnw
3. bw
4. vz

1. bn
2. zn
3. bez.vnw
4. pers.vnw

Lidwoord

zelfstandig naamwoord

Een 

aanrijding 

op 

de 

snelweg 

zorgt 

meestal 

voor 

een  

lange 

file.

De blonde jongen is zijn rugtas vergeten.

Wat is in deze zin 

een zelfstandig naamwoord?

blonde

jongen

rugtas

is

Onderwerp en persoonsvorm

• Het onderwerp (o) van de zin drukt ofwel uit wie of wat iets doet of overkomt, ofwel wie of wat iets is. De rest van de zin zegt iets over het onderwerp.
• Sam speelt verstoppertje. (Sam doet iets)
  
• Op donderdag is het restaurant bij mij op de hoek gesloten. (het restaurant bij mij op de hoek is iets)
  
• Mijn moeder, die zelf uit Amsterdam komt, woont al dertig jaar in Rotterdam. (mijn moeder, die zelf uit - Amsterdam komt, doet iets)
  

Persoonsvorm

• De persoonsvorm (pv) hoort bij het onderwerp van de zin, en past zich ook aan het onderwerp aan. 
  
• De persoonsvorm is een werkwoord die de tijd of het getal (enkelvoud/meervoud) in de zin aangeeft. Je kunt de persoonsvorm vinden door de tijd- en getalproef te doen.
  
• Hij loopt naar het einde van het dorp om eten te halen.
  
• wij lopen - Hij liep
  

Lijdend voorwerp

• Het lijdend voorwerp is degene die of datgene wat de werking van het werkwoord direct ondergaat. In bijvoorbeeld ‘Ik koop een fiets’ ‘ondergaat’ een fiets direct de werking van het werkwoord kopen. Het is daarmee het lijdend voorwerp (ofwel: direct object).
  

• Onder de douche zingt hij altijd keihard Satisfaction.
• Pieter heeft Anna gisteren nog gezien.
• Denise showde haar moeder haar nieuwe kleren.
• Iedereen verdient liefde.
• Bel jij hem even? 
• Welk boek raad je me aan?

Lijdend voorwerp vinden

1. Zoek eerst de persoonsvorm en het (ww) gezegde van de zin.
   
2. Zoek dan het onderwerp.
   
3. Het lijdend voorwerp is antwoord op de vraag: wie/wat + onderwerp + gezegde = ? Je mag de volgorde van de som veranderen.
   

• Gisteren bakte ik een overheerlijke taart.
• Wie/wat wordt in deze zin gebakken? Het antwoord is: een overheerlijke taart. Dat is dus het lijdend voorwerp.

Meewerkend voorwerp (MW)

• Een meewerkend voorwerp is degene die iets ontvangt of verneemt of van wie iets wordt afgenomen. Het meewerkend voorwerp is vaak de 'ontvangende partij'. Vaak kun je het MW herkennen aan het woordje aan. Staat aan niet in de zin kun je het er vaak bij bedenken. te herkennen aan (aan).
  

• Julia en Kim gaven een cadeautje aan hun moeder.
• Ik vroeg (aan) haar of ze nog op vakantie ging.
• Mijn vriend geeft de poes en de hond hun eten.
• Hij laat al zijn geld na aan goede doelen.
• Toen de kinderen niet luisterden, nam hun vader hun de playstation af.

Het meewerkend voorwerp ...

1. ondergaat iets
2. is de ontvanger (aan wie/voor wie)

Welk zinsdeel is het meewerkend voorwerp?

De boerin geeft de kippen iedere dag te eten.

1. de boerin
2. iedere dag
3. de kippen
4. er is geen meewerkend voorwerp

Rollen in een zin

• We kunnen aan een werkwoord zien of we te maken hebben met alleen een werkwoord, een werkwoord en lijdend voorwerp of een werkwoord, lijdend voorwerp en meewerkend voorwerp.
  
• Dit kunnen we doen door rollen te bepalen.
• Een rol is een handeling.
• Je hebt nu vast een hoop vraagtekens, maar kijk en doe maar eens mee.
• Beeld iedere keer de volgende werkwoorden uit.
• Een zin met meerdere rollen roept vragen op. Die moeten we beantwoorden, dat kunnen we doen door te kijken naar de betekenis van een zinsdeel.

Staan

• Beeld nu het werkwoord in de titel uit. Hoeveel rollen heeft staan?
  
• Staan heeft maar 1 rol. Want je kunt gewoon staan.
• Dus geen 'hulp' nodig. Dus geen LV of MWV in de zin.

Lachen

• Beeld nu het werkwoord uit. Hoeveel rollen heeft lachen?
  
• Lachen heeft ook maar 1 rol, want je kunt gewoon lachen.
  
• Dus geen hulp nodig. Dus geen LV of MWV in de zin.

Lezen

• Beeld nu het werkwoord uit. Hoeveel rollen heeft lezen?
• Lezen heeft 2 rollen. Je hebt namelijk iets nodig om te lezen (boek, laptop of telefoon)
• We hebben dus te maken met een lijdend voorwerp

Geven

• Beeld nu het werkwoord uit. Hoeveel rollen heeft geven?
  
• Geven heeft 3 rollen. Je hebt namelijk iets nodig om te geven en iemand nodig om het te ontvangen.
• We hebben dus te maken met een lijdend voorwerp en een meewerkend voorwerp.

Aan de slag!

Open en maak nu les 5 (grammatica).

Wat is het Werkwoordelijk gezegde?

1. het eerste werkwoord van een zin.
2. alle werkwoorden samen in een zin.
3. het laatste werkwoord van een zin.

Het onderwerp kun je vinden door de volgende vraag te stellen:

1. wie/wat?
2. wie/wat+persoonsvorm?
3. wie/wat + werkwoordelijk gezegde
4. wie/wat + lijdend voorwerp?

In welke volgorde kun je het beste een zin ontleden?

1. ow - pv - zinsdelen - wwg
2. pv - wwg - zinsdelen - ow
3. zinsdelen - ow - pv - wwg
4. pv - zinsdelen - wwg - ow

Het lijdend voorwerp kun je vinden door de volgende vraag te stellen:

1. wie/wat + wg + o?
2. wie/wat + wg?
3. wie/wat + mv?
4. wie/wat + lv?

Alle kinderen vinden de persoonsvorm in deze zin.
De persoonsvorm is:

1. kinderen
2. vinden
3. persoonsvorm
4. deze

Wat is de persoonsvorm?
- Waarom wandelt Kees de avondvierdaagse?

1. Waarom
2. Er is geen persoonsvorm.
3. wandelt

Is de persoonsvorm altijd een werkwoord?

1. ja
2. nee

De boom wordt groter.
Deze zin heeft een ..

1. werkwoordelijk gezegde
2. naamwoordelijk gezegde

Hoe heet het belangrijkste werkwoord uit de zin?

1. doewoord
2. persoonsvorm
3. onderwerp
4. lidwoord

Wie heeft mijn scooter gerepareerd?
mijn scooter =

1. onderwerp
2. meewerkend voorwerp
3. lijdend voorwerp

Noem het onderwerp: De jongen heeft geen zin in school.

1. zin
2. de jongen
3. geen
4. heeft

Opdracht Cambiumned

Maak nu de volgende opdracht op Cambiumned, kopieer en plak de link in je zoekbalk.

Lijdend voorwerp:

1: https://www.cambiumned.nl/oefeningen/oefening-1-lijdend-voorwerp/

2: https://www.cambiumned.nl/oefeningen/oefening-2-lijdend-voorwerp/

Hoe veel % had jij goed op Cambiumned en welke onderdelen vind jij nog lastig?

Klaar?

Werk dan verder in je opdrachtenboek.