§3.4 Het onderwijs: een wondermiddel? 2023

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

§3.4

Het onderwijs een wondermiddel?

Leerdoelen

Je kunt het stelsel van sociale zekerheid schematisch weergeven en uitleggen hoe dit stelsel bijdraagt aan de verzorgings- en verzekeringsfunctie van de verzorgingsstaat.

Je kunt de historische achtergronden van het stelsel van sociale zekerheid beschrijven, de verschillende gehanteerde functies en uitgangspunten uitleggen en socialezekerheidsregelingen classificeren binnen de stelsels van Bismarck en Beveridge.

Je kunt dilemma’s rond (minimale) overheidszorg herkennen en daarin een onderbouwd standpunt bepalen

Leerdoel

Je kunt de invoering van de leer- en kwalificatieplicht verklaren aan de hand van de theorie van De Swaan.

Je kunt drie tegenstellingen in de samenleving, die een beroep doen op de verbindende functie van de verzorgingsstaat, benoemen en een standpunt innemen over de wenselijkheid van overheidsbeleid daaromtrent.

Je kunt een standpunt innemen over de manier waarop de verheffende en verbindende functie van de verzorgingsstaat worden ingevuld door het onderwijs.

Wat zijn de vier functies van de verzorgingsstaat?

Sociaal minimum

De hoogte is moeilijk te bepalen. Gaat het hier alleen om eten, drinken en wonen of moeten ook ontspanning en
sociale participatie worden meegenomen?

1065,53 euro per maand alleenstaand 20  jaar

voor een alleenstaande van 21 jaar en ouder: 1378,98 euro per maand

Dilemma sociaal minimum

Enerzijds moet het sociaal minimum laag genoeg zijn om mensen te motiveren om aan het werk te gaan
Anderzijds moet het hoog genoeg zijn om
van te kunnen leven en deel te kunnen nemen aan de samenleving

Mensen maken misbruik van uitkeringen. Toch zijn uitkeringen noodzakelijk

Mensen maken misbruik van uitkeringen. Uitkeringen moeten sober gemaakt worden

Bijna niemand maakt misbruik van uitkeringen. Uitkeringen moeten hoger

Wet Werk en Bijstand

Heb je geen baan en geen recht op een andere uitkering dan is er dit vangnet van sociale zekerheid
Gebasseerd op het sociaal minimum (70% min.loon)

Twee functies verzekering

Minimumbehoeftefunctie

bijv: aow. 

Solidariteitsbeginsel: mensen met een hoger inkomen betalen meer belasting/premie maar ontvangen niet meer uitkering

Loondervingsfunctie

WW (percentage van laatstverdiende loon 70%)

Equivalentiebeginsel: er is sprake van evenredigheid tussen de hoogte van de betaalde premie en de hoogte van de uitkering

Draagkracht van de leefeenheid

Soms hangt de hoogte van de uitkering af van de samenstelling van het huishouden. 

De gedachte hierachter is dat het niet voordelig moet worden voor mensen om een uitkering te hebben t.o.v werken -> bijstandsuitkering

Bij de WW wordt er gekeken naar individuele rechten en plichten en telt de leefeenheid niet mee

Garanderen sociale en economische status

 doormiddel van premies

Garanderen van minimuminkomen

doormiddel van belastingen

Bismarckiaans

Beveridgiaans

Voordeel

je inkomen niet meteen drastisch minder wordt als je geen werk meer hebt

Dit is ook een voordeel voor de economie als geheel

Werknemersverzekeringen

Ontstaan eind 19e eeuw toen groepen arbeiders elke week geld bij elkaar legden. Als er dan eens iemand ziek werd dan werd hij uit deze pot doorbetaald. 

Volksverzekeringen

Na WOII kwam het besef dat alle mensen recht zouden moeten heben op sociale zekerheid

Deze verzekeringen, die meestal beginnen met 'algemene', zijn er voor iedereendie in Nederland woont of werkt (Aow: algemene ouderdomswet

AnW: algemente nabestaandenwet, Wlz: wet langdurige zorg)

Voordeel

Het biedt sociale zekerheid aan álle burgers

Sociale verzekeringen

Volks- en werknemersverzekeringen samen

Werknemers en werkgevers betalen hier samen voor doormiddel van premies (inkomstenbelastingen)

Sociale voorzieningen

Dit is er voor om ervoor te zorgen dat niemand onder het sociaal minimum zakt
 (Participatiewet, voorheen wet werk en bijstand)
Wordt betaald uit belastingen

Het sociale vangnet

voorbeelden

Participatiewet, Wajong, IOAW, IOW, IOAZ, TW

Financiering sociale zekerheid

Omslagstelsel

Premies en belastingen die mensen nu betalen worden gebruikt voor uitkeringen die nu worden verstrekt

Dit is het systeem dat Nederland hanteert

Kapitaaldekkingsstelsel

Premies die mensen nu betalen worden gespaard voor de toekomst. De werkenden betalen dus voor hun eigen toekomstige uitkering

Nederland vergrijst. Wat is de consequentie voor jou van het systeem van financiering?

Ik vind naar school gaan leuk

1. helemaal mee eens
2. mee eens
3. mee oneens
4. helemaal mee oneens

Waarom hebben we onderwijs?

burgerschapsonderwijs

basis- en middelbare scholen zijn verplicht om hun leerlingen 'burgerschap' bij te brengen. Maar wat dit precies is staat nauwelijks omschreven in de wet

Maatschappelijk vormende functie

(progressief en conservatieve opvatting)

Kwalificerende functie

Conservatief: gaat om socialiseren. De docent is de deskundige die de leerlingen vertelt wat ze moeten leren.

Progressief: individualiseren. De leerling helpen ontplooien tot de mens die zij/hij wil zijn.

Wanneer ben je volgens jou een 'goede burger'

Ik vind dat ze school niet verplicht zouden moeten stellen

1. helemaal mee eens
2. mee eens
3. mee oneens
4. helemaal mee oneens

Zonder startkwalificatie (diploma) zou je naar school moeten tot je 21e jaar

1. eens
2. oneens

programma.vara.nl

alleen laten zien als er genoeg tijd is, anders volstaat wel tot min 6.10 krijg je het beeld van de discussie wel

ik ben het eens met het besluit van de rechter

1. ja
2. nee

hervorming van het onderwijs is noodzakelijk

1. eens
2. oneens

De Swaan

Door industrialisering kregen fabrieken meer behoefte aan geschoold personeel. Het werk werd namelijk ingewikkelder
 zodat lezen en schrijven een must werd.
(fordisme)


De verzorgingsstaat is volgens de theorie van De Swaan te verklaren vanuit zelfbehoud van de elite.

leerplicht

vanaf 1901 geldt in Nederland de leerplicht die stelt dat kinderen vanaf 6 jaar tot 12 onderwijs moeten volgen

zie ook de vorige lessonup voor een uitgebreidere behandeling van De Swaan. Onder andere: interdepententie, externe effecten en collectieve actieprobleem

Functies verzorgingsstaat

1) verheffen (tegengaan sociale ongelijkheid door onderwijs)
2) verbinden (sociale cohesie)

verzorgen en verzekeren zijn ook functies van de verzorgingsstaat maar worden niet direct met onderwijs nagestreefd

Sociale tegenstellingen

ARM/ RIJK

JONG/OUD

MAN/VROUW

MIGRATIEACHTERGROND

JA/NEE

Sociale tegenstellingen zorgen voor sociale ongelijkheid en dat wordt duidelijk in de kansen die mensen krijgen binnen de samenleving

de verzorgingsstaat faalt als het verschil arm rijk nooit verdwijnt

1. eens
2. oneens

www.cbs.nl

www.nrc.nl

Heeft de verheffende functie van het onderwijs wel zin als je vervolgens geen baan krijgt?

1. ja
2. nee

Functies verzorgingsstaat

1) verheffen (tegengaan sociale ongelijkheid)
2) verbinden (sociale cohesie)
3) verzorgen (zorg)
4) verzekeren (sociaal vanget)

Maken

Zie planner