LES 34: woordtekens: Trema, apostrof, accent, cedille

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Trema, apostrof, accent en weglatingsstreepje

Trema

Om aan te geven dat je de letter apart uitspreekt

Roemenië, justitiële, kopiëren

Klemtoon op de laatste ee of ie? 

e erbij

Ideeën, melodieën, parodieën

Klemtoon niet op de laatste ee of ie?

Geen e erbij

Koloniën, poriën, provinciën

Let op: in samenstellingen gebruik je geen trema, maar een koppelteken: radio-interview, mee-eten, opera-achtig, cd-speler.

Apostrof

Bij meervoud en bezit na a, o, i, u en y: verkeerd uitspreken

Gamba’s, auto’s, taxi’s, menu’s, Johnny’s verslag

Om bezit aan te geven na een s-klank (-s, -x, -z)

Jos’ scooter, Trix’ rugzak

Op de plaats van een weggelaten letter

‘s avonds, ‘s Hertogenbosch

Bij afkortingen, cijfer- en letterwoord

Mbo’er, A4’tje, sms’en

Accenten

Om aan te geven dat je een klank lang of kort uitspreekt

Café, première, enquête, hè, hé

Om klemtoon aan te geven (wijst altijd naar rechts)

Héél erg, één, géén idee

Weglatingsstreepje

Om aan te geven dat je een deel van het woord weglaat. 

Het streepje komt op de plek van het weggelaten woord

Voor- en nadelen, binnen- en buitenland

Quizje

Bij de volgende quizvragen kunnen meerdere antwoorden juist zijn.

Wat is juist gespeld?

1. Mirjam's broer
2. wc-bril
3. wcbril
4. Mirjams broer

Wat is juist gespeld?

1. Trix' fiets is gestolen.
2. Trix d'r fiets is gestolen.
3. Patricks tas is leeg.
4. Patrick's tas is leeg.

Wat is juist gespeld?

1. De cadeau's voor Lucas' verjaardag liggen op tafel.
2. De cadeaus voor Lucas's verjaardag liggen op tafel.
3. De cadeaus voor Lucas' verjaardag liggen op tafel.
4. De kado's voor Lucas' verjaardag liggen op tafel.

Wat is juist gespeld?

1. hbo'studie
2. hbo-studie
3. HBO'studie
4. HBO-studie

Wat is juist gespeld?

1. cafes
2. cafe's
3. cafés
4. café's

Wat is juist gespeld?

1. hoofd en -bijzaken
2. hoofd- en bijzaken
3. hoofd -en bijzaken
4. -hoofd en bijzaken

Wat is juist gespeld?

1. Mijn tante's wonen in 's Hertogenbosch
2. Mijn tantes wonen in 's hertogenbosch.
3. Mijn tantes wonen in Den Bosch.
4. Mijn tante's wonen in 's-Hertogenbosch.

Wat is juist gespeld?

1. 's Morgen's neemt niemand z'n telefoon op.
2. 'S morgens neemt niemand z'n telefoon op.
3. 's Morgens neemt niemand zen telefoon op.
4. 's Morgens neemt niemand z'n telefoon op.

Behoefte aan meer uitleg?

Bekijk dan volgende dia's.

1. Trema

Het trema gebruik je bij uitspraakproblemen in woorden die NIET samengesteld zijn: patiënt, cliënt, melodieën, geniën, egoïsme. 

Let op: je gebruikt alleen een trema als je ook daadwerkelijk problemen hebt met het op de juiste manier uitspreken van het woord. Heel veel klinkers kunnen namelijk gewoon zonder trema naast elkaar staan: geometrie, deodorant, beargumenteren, linoleum, verfraaien, ontplooiing (bij te i's naast elkaar nooit een trema). 

Als je een woord aan het einde van de zin afbreekt, vervalt het trema: ego-

isme. 

Met trema 

Zonder trema

efficient

coordinatie

elektricien

geijsbeerd

genitalien

geinfiltreerd

petroleum

gelinieerd

heroine

uitzaaiingen

naief

industrieel

Italie

industriele

reunie

financien

2 Apostrof

De apostrof gebruik je:

1. Op de plaats van weggelaten letters - 's morgens, d'r broer, 't Is al gebeurd, Beatrix' horloge

2. Om uitspraakproblemen in meervouden en bezitsaanduidingen te voorkomen - lama's, bikini's, dixi's - Tara's schooltas, Joeri's fiets, Timo's zus.

Let op: als de 's' er gewoon aan vastgeschreven kan worden zonder uitspraakprobleem dan doe je dat ook: groentes, bureaus, toffees - Simons boterham, Simones broer, Sebastiaans laptop

3. Bij verkleinwoorden van woorden met een 'y' aan het einde waar een medeklinker voor staat: baby'tje, jury'tje, hobby'tje (dus niet bij deejaytje, trolleytje, jockeytje, want daar staat een klinker voor de 'y').

Verder: in meervouds- en verkleinvormen en afleidingen van letter- en initiaalwoorden: cd'tje, sms'je, VVD'er, pabo'er, PSV'er

3 Accentteken en cedille

1. Accent aigu: naar rechts - wijst naar de 1 op de klok, dus klinkt als de 'e' van één). Deze gebruik      je ook om bepaalde klemtonen nadruk te geven. 

    Bijv: café, Hé joh, niet doen!, protegé, Gátver, dat lust ik écht niet!'; 

2. Accent grave: naar links - wijst naar de 11 op de klok, dus klinkt als de 'e' van elf)

    Bijv. Genève, Blèren, carrière, etagère; 

3. Accent circonflexe (uitspraak: sierkonfleks): ook wel 'het dakje' genoemd. Dit gebruiken we             maar zelden. Het geeft een korte klank, harde klank aan.

     Bijv: maître, enquête, fêteren, crêpe.

De cedille is het flubbeltje onder de c (ç), dat ervoor zorgt dat je de 'c' als een 's' uitspreekt: reçu, Curaçao.  Je typt de ç door  ' + c te typen. 

Evaluatie

Leg in je eigen woorden uit wanneer je een trema gebruikt

Noem een voorbeeld van de 3 verschillende accenten die er zijn

Wanneer gebruik je een apostrof?