Paragraaf 6.1 - Licht en kleur

• Natuurkunde / Scheikunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1,2

6.1 - Licht en kleur

Leerdoelen van paragraaf 6.1

• Je kunt een voorbeeld noemen van een natuurlijke en kunstmatige lichtbron
• je kunt beschrijven hoe je voorwerpen in je omgeving ziet
• Je kunt uitleggen wat een spectrum is en hoe je een spectrum zichbaar maakt 
• Je kunt uitleggen hoe je een voorwerp met een bepaalde kleur ziet bij verschillende kleuren licht
• je kunt uitleggen wat substractieve en additieve kleurmenging is

Lichtbronnen

Een voorwerp dat zelf licht geeft, noem je een lichtbron. De zon en de sterren zijn natuurlijke lichtbronnen. Kaarsen, lampen en tl-buizen zijn kunstmatige lichtbronnen. Kunstmatige lichtbronnen zijn door de mens gemaakt.

Voorbeelden van kunstmatige lichtbronnen.

Het kleurenspectrum

Het witte zonlicht bestaat uit alle kleuren van de regenboog. Dat zie je als je zonlicht op een prisma laat vallen, zoals in de opstelling van volgende afbeelding. Op het scherm is dan een reeks kleuren te zien: rood, oranje, geel, groen, blauw en violet. Zo’n reeks kleuren wordt een spectrum genoemd. 

 

Je kunt de verschillende kleuren licht ook weer samenvoegen. Je krijgt dan weer wit licht.

Een prisma splitst licht in alle kleuren van het spectrum

De zakspectroscoop

Met een zakspectroscoop kun je de samenstelling van licht onderzoeken. Als je in de spectroscoop kijkt, zie je een spectrum van het licht van de lamp. Je kunt zo zien uit welke kleuren het licht bestaat.

Lamplicht

De meeste lampen geven licht dat uit verschillende kleuren bestaat. Normaalgesproken zie je die kleuren niet, je ziet alleen een mengkleur. In het licht van een gloeilamp zitten bijvoorbeeld alle kleuren van de regenboog. Toch heeft het licht van een gloeilamp geen duidelijke kleur – het is een beetje aan de gele kant.

Halogeen-lamp 

TL- lamp

Natriumlamp

'Warm' en 'koud' licht

 

 

Het licht van gloeilampen en tl-buizen lijkt veel op zonlicht: alle kleuren van de regenboog zitten erin. Toch zijn er verschillen. Het licht van een gloeilamp bevat meer rood dan zonlicht. Daardoor vinden veel mensen het licht van een gloeilamp ‘warm’. Het licht van een tl-buis bevat veel groen licht en weinig rood. Veel mensen vinden het daarom ‘koud licht’.

Gekleurde voorwerpen zien

Overdag worden de dingen om je heen door de zon verlicht. Je ziet de wereld om je heen dan in kleur. Die kleuren ontstaan doordat veel voorwerpen maar een deel van het zonlicht terugkaatsen. Een gele trui weerkaatst vooral geel licht, een rode trui vooral rood licht, een blauwe trui vooral blauw licht, enzovoort. Het licht dat niet wordt teruggekaatst, wordt geabsorbeerd (= opgenomen). Het licht wordt daarbij omgezet in warmte.

Mengkleuren

Veel kleuren in de wereld om je heen zijn mengkleuren. Bijvoorbeeld een bruine trui of een roze sjaal.

Witte voorwerpen kaatsen bijna al het zonlicht terug. Daarbij worden alle kleuren even sterk weerkaatst. In het weerkaatste licht vind je (net als in het zonlicht zelf) alle kleuren van de regenboog. 

Zwarte voorwerpen kaatsen maar weinig licht terug. Bijna al het zonlicht wordt geabsorbeerd, van welke kleur het ook is.

Magnesiumoxide is een kleurstof die in verf gebruikt wordt. Deze kleurstof weerkaatst 98% van het zonlicht dat erop valt.
Welke kleur heeft magnesiumoxide?

1. helder geel
2. fel rood
3. helder wit
4. diep zwart

Van ijzeroxide worden verschillende kleurstoffen gemaakt. Een van die kleurstoffen absorbeert meer dan 95% van het zonlicht dat erop valt.
Welke kleur heeft deze kleurstof van ijzeroxide?

1. rood
2. violet
3. wit
4. zwart

Het licht van lampen

Er zijn lampen die maar één kleur licht geven. De voorwerpen die je met zo’n lamp verlicht, kunnen alleen die ene kleur licht terugkaatsen: andere kleuren zijn er gewoon niet. De wereld ziet er dan heel anders uit dan je gewend bent.

Het licht van lampen

Voorwerpen die de kleur licht van de lamp terug kunnen kaatsen, zie je in de kleur van de lamp

Voorwerpen die de kleur licht van de lamp niet terug kunnen kaatsen, zie je in de kleur zwart

ledverlichting /  natriumlamp

Natriumlampen

In straatlantaarns worden soms natriumlampen gebruikt, die zuiver geel licht geven. Een witte trui en een gele trui lijken onder een natriumlamp allebei geel. Het gele licht van de natriumlamp wordt door de twee truien grotendeels teruggekaatst. 

 

Als je een paarse trui bekijkt onder een natriumlamp, lijkt hij zwart. Dat komt doordat de paarse trui voornamelijk paars licht terugkaatst. Het gele licht van de natriumlamp wordt bijna helemaal geabsorbeerd. De trui kaatst dus zo goed als geen licht terug, waardoor hij zwart lijkt.

Lars heeft een wit shirt aan.
Max heeft een groen shirt aan.
Ismael heeft een geel shirt aan.
Ze staan alle drie onder een natriumlamp die alleen geel licht uitzendt.
Welke twee jongens lijken een shirt van dezelfde kleur aan te hebben?

1. Lars en Ismael
2. Ismael en Max
3. Lars en Max

Lisa heeft een wit shirt aan.
Anouk heeft een groen shirt aan.
Wassima heeft een blauw shirt aan.
Ze staan alle drie onder een natriumlamp die alleen geel licht uitzendt.
Welke twee meisjes lijken een shirt van dezelfde kleur aan te hebben?

1. Lisa en Anouk
2. Anouk en Wassima
3. Lisa en Wassima

Angel heeft een blauw T-shirt aan met een witte smiley.
Met welke kleur licht moet je op het shirt schijnen, zodat je de smiley niet ziet?

1. blauw
2. rood
3. groen
4. wit

0