De opstand

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

2.1- De opstand

Programma 

wat?	hoe?	tijd?
voorkennis activeren	klassikaal	5 minuten
uitleg 2.1	klassikaal	15 minuten
oefenen	klassikaal	10 minuten
afsluiten	klassikaal	5 minuten

De opstand

Leerdoel

aan het eind van deze les: 

- kun je verklaren waarom de opstand belangrijk was voor ons

- uitleggen hoe kritiek op de Rooms-Katholieke kerk leidde tot de Reformatie

-uitleggen hoe de Reformatie leidde tot een splitsing in de kerk

De opstand/ 80 jarige oorlog

• 1568 - 1648
• misstanden van de kerk oplossen 
• godsdienstoorlog  
• niet alleen oorlog met Spanje

onrust in de kerk

• Tegen het einde van de middeleeuwen kwam er steeds meer kritiek op de kerk > teveel rijkdom bij geestelijken
• Kritiek op bepaalde ideeën van de kerk > verzonnen regels door de kerk

• Ontstaan door het bestuderen van oude geschriften 
  

Onrust in de politiek 

• Discussie over het geloof zorgde voor onrust in het bestuur
• Nederland werd geregeerd door de Habsburgers: machtige familie die grote delen van Europa bezitten, waaronder Spanje --> centralisatiepolitiek vs. particularisme 
• Onrust werd zo groot dat er een opstand uitbrak  

Belang van de opstand

• Niet alleen een oorlog tegen de vorst, maar ook een burgeroorlog 
• Leidde tot het ontstaan van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
• De Republiek wordt ook wel gezien als de voorloper van ons Koninkrijk der Nederlanden 

Onrust in de kerk

Erasmus

• Erasmus (1466-1536) was een van de beroemdste geleerden van zijn tijd

• hij was  Humanist  en geestelijke

• Bestudeerde boeken van Griekse en Romeinse geleerden

• Staat bekend om zijn nieuwe Latijnse vertaling van de bijbel uit het Grieks

Kritiek van Erasmus

Geestelijken vertellen anderen dat zij zich aan het geloof moeten houden maar doen dit zelf vaak niet:

1. Geestelijkheid leefde in grote rijkdom > volk in armoede
2.   Pastoors voerden hun werk niet uit > lieten taken over aan slecht betaalde plaatsvervangers
3. Priesters hadden vaak vrouw en kinderen: dit mocht niet van het geloof 
4. kerk verzon zelfgemaakte regels zodra dit hen beter uitkwam --> bijbel in Latijn, dus volk had geen idee

Maarten Luther

• Duitse monnik (1483-1546)
• Niet eens met de manier waarop de paus geld inzamelde voor bouw van nieuwe kerk
• 1517: de 95 stellingen  

Aflaten 

• De paus in Rome had geld nodig voor nieuwe kerk > Liet de mensen aflaten kopen
• Op deze manier waren een deel van je zonden vergeven
• Minder lang in het vagevuur 

de 95 stellingen van Luther

• Luther uitte zijn kritiek door 95 kritiekpunten aan de kerkdeur vast te spijkeren
• Luther kreeg meer aanhang en zijn ideeën verspreidden snel > begin van de Hervorming of Reformatie  
• werd in 1521 verbannen uit de kerk

Oorzaak: Boekdrukkunst 

• Gutenberg  vond in 1439 een drukpers uit 
• Vanaf nu konden boeken in grote opgaves worden uitgegeven 

Splitsing in de kerk

• Luther werd 'vogelvrij' verklaard 
•  1546> brak binnen het Duitse rijk oorlog uit tussen Katholieke vorsten en Lutherse vorsten
• 1555> vrede van Augsburg: iedere vorst mocht zelf het geloof van zijn onderdanen bepalen
• Hervorming heeft geleid tot een nieuwe kerk: de Protestantse  kerk

Verschil Katholicisme en Protestantisme 

Katholieken                                                        Protestanten

• Wel een paus

• verering van beelden en heiligen
  

• priesters kunnen je zonden vergeven

• Geen paus

• geen verering van beelden en heiligen 

• alleen via het geloof kunnen je zonden vergeven worden 

Calvijn

• Fransman, leefde van 1509-1564
• Nieuwe stroming: Calvinisme 
• Strenger dan Luther - vorst mag afgezet worden
• predestinatie

Verschil Luther en Calvijn 

Calvijn                                                                      Luther

• God heeft bij je geboorte bepaald of je naar de hemel gaat of niet

• Je eert God het best door zo sober en zuinig mogelijk te leven

• Wanneer een vorst slecht is voor zijn onderdanen mag deze worden afgezet 

• Pas na je dood wordt bepaald of je naar de hemel gaat of niet

• Minder streng op soberheid 

• Een vorst is aangesteld door God, wie tegen hem in gaat gaat in tegen God

Waarom waren veel mensen ontevreden over de Katholieke kerk?

1. Geestelijken lapten de regels van de kerk aan hun laars
2. het volk wilde meer inspraak
3. Ze vonden de katholieke kerk te ouderwets
4. Het volk wilde minder bemoeienis vanuit de kerk

Wat kon je met een aflaat?

1. Een plekje verzekeren in de hemel
2. jezelf heilig verklaren
3. jezelf zegenen
4. je zonden afkopen om minder lang in het vagevuur te zitten

Wat heeft ervoor gezorgd dat de ideeën van Luther snel verspreidden?

1. Door de vele ontdekkingsreizen
2. Uitvinding van de boekdrukkunst
3. Door missionarissen
4. Doordat de kerk hier veel over sprak in diensten

Luther, Calvijn en Erasmus hadden alle drie kritiek op de Katholieke kerk. Toch worden alleen Luther en Calvijn gezien als Hervormers. Bedenk hiervoor een reden. Leg in je antwoord ook uit wat Hervormer betekent.