H4_Th6_BS1BS2

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Waarneming en gedrag

Thema 6 - BS 1 en 2

Leerdoelen BS 1

• Je kunt de werking van zintuigen beschrijven.
• Je kunt de relatie van het zintuigstelsel met het zenuwstelsel beschrijven.

Wat weten we al?

Zintuigcellen --> ontvangen  prikkels van receptoren

Sensorische zenuwcel, schakelcel en motorische zenuwcel: geleiden van impulsen --> conductoren.

Cellen reageren op impulsen --> effectoren

Het verband met thema regeling

Hoe werken zintuigen?

Wat is de relatie tussen het zintuigstelsel en het zenuwstelsel?

Interne en externe prikkels

Prikkels vanuit het extern milieu

- bv. gehoorzintuigen, gezichtszintuig etc

Prikkels vanuit het intern milieu

- bv. osmoreceptoren, pH-receptoren

Receptoren

• Mechanische receptoren
  Er ontstaat een impuls als het celmembraan buigt of uitrekt

Gehoorreceptoren, evenwichtsreceptoren --> haartjes verbuigen door vloeistof.

Tast en drukreceptoren --> celmembraan vervormd door lichte aanraking.

Receptoren

• Chemische receptoren
  Moleculen uit de omgeving binden zich aan receptoren

Smaakreceptoren -->binden opgeloste moleculen

Reukreceptoren --> binden moleculen uit de lucht

Receptoren

• Temperatuurreceptoren
  Er ontstaat een impuls als de temperatuur in zo een receptor boven of onder een bepaalde normwaarde komt.

Receptoren

• Pijnreceptoren
  Er ontstaat een impuls door extreme druk, extreme temperaturen of chemische stoffen die vrijkomen bij beschadiging of ontsteking van weefsel.

Ze bevinden izhc aan het uiteinden van bepaalde zenuwen

Receptoren

• Lichtreceptoren (fotoreceptoren)
  Er ontstaat een impuls door zichtbaar licht.

Wat voor soort
receptor is dit?

1. Mechanische receptor
2. Chemische receptor
3. Pijnreceptor
4. Lichtreceptor

Waar komen we dit
soort receptoren
tegen?

1. In de mond
2. In het oor
3. In de huid
4. Aan het uiteinden van zenuwen

Het ontstaan van impulsen

Prikkeldrempel 

Adequate prikkel

Adaptatie

Definitie	Begrip
Zintuigcellen die reageren op een bepaalde prikkel zoals licht, temperatuur, druk, pijn.
De prikkel waarvoor de zintuigcel de laagste prikkeldrempel heeft
De aanpassing van de gevoeligheid van een zintuig aan een aanhoudende prikkelsterkte
Prikkels vanuit het inwendige milieu
Prikkels vanuit de omgeving
De waarde die bepaald of een prikkel sterk genoeg is om een impuls te genereren in een zintuigcel.

Begrippen

Prikkeldrempel

Adaptatie

Adequate prikkel

Receptoren

Interne prikkel

Externe prikkel

Impulsfrequentie

Diagram 1                                                       Diagram 2

Hoe sterker de prikkel, hoe hoger de impulsfrequentie

Welk diagram laat de impulsfrequentie zien bij het eten van tomatenketchup?

Welk diagram laat de impulsfrequentie zien bij het eten van tomatenketchup?

1. Diagram 1
2. Diagram 2

Waarneming en gedrag

Het oog

Zorg dat de juiste onderdelen van de buitenkant van het oog op de juiste plek komen te staan.

Bovenste ooglid

Bovenste ooglid: beschermt het oog tegen uitdroging, fel licht en voorwerpen die niet in het oog horen.

Oogwit

Oogwit: ookwel het harde oogrok genoemd, biedt stevigheid aan het oog.

Pupil

Pupil: kan groter en kleiner worden door spiertjes in de iris. Hierdoor wordt de hoeveelheid licht die het oog binnenkomt geregeld.

Wimpers

Wimpers, zorgen ervoor dat stofdeeltjes en zweet niet je ogen in komt.

Onderste ooglid

Onderste ooglid: beschermt het oog tegen uitdroging, fel licht en voorwerpen die niet in het oog horen.

Traanbuis

Traanbuis: deze buis voert het traanvocht af naar de neusholte.

Wenkbrauw

Wenkbrauw: zorgt ervoor dat zweet, vuil en andere deeltjes niet het oog in komen.

Iris

Iris: door pigment wordt de kleur van de iris bepaald. Ook zorgen de spiertjes van de iris dat de pupil groter en kleiner kan worden.

Laag met zintuigcellen (staafjes en kegeltjes)

Waar de oogzenuw het oog verlaat

Verandert de lens van vorm zodat je scherp kunt zien

Zorgt ervoor dat er een scherp beeld op je netvlies valt

Doorzichtig deel van het oog

Geeft structuur en vorm aan het oog

Gat wat licht doorlaat

Brengt impulsen naar de hersenen

Stevige buitenste laag van het oog

Bevat spiertjes die de grootte van de pupil regelen

Hoornvlies

Lens

Pupil

iris

straalvormig lichaam met lensbandjes

oogzenuw

netvlies

harde oogvlies

blinde vlek

glasachtig lichaam

Hieronder staan vijf delen van het oog van de mens. Door welke van de genoemde delen gaan de lichtstralen achtereenvolgens voordat ze impulsen in het oog kunnen veroorzaken?

netvlies

lens

hoornvlies

pupil

glasachtig lichaam

Beeldvorming

Omgekeerd en verkleind

Lichtreceptoren --> prikkel naar impuls

Sensorische zenuwcel --> impuls naar gezichtscentra

Hersenen --> verwerken impuls zo dat het beeld rechtop staat en het juiste formaat is.

                                                                                  

Accommoderen

Wat is accommoderen?

1. Regelen van de hoeveelheid licht dat in het oog mag komen.
2. Scherpstellen van het oog door de bolling van de ooglens te veranderen.
3. Scherpstellen van het oog door de iris te vergroten of te verkleinen.
4. Regelen van de grootte van de pupil door deze aan te passen op de voorwerpsafstand.