H 2.4 De aarde spuwt vuur

• Mens & Maatschappij
• Middelbare school
• vmbo b, k
• Leerjaar 1

H2. 4 De aarde spuwt vuur!

Bij de introductie las je over de Vesuvius. Er stierven wel meer dan 10 000 mensen toen deze vulkaan in het jaar 79 uitbarstte. Maar dat gebeurde niet alleen vroeger. In 2019 overleden er enkele toeristen toen de Stromboli (ook een Italiaanse vulkaan) opeens flink uitbarstte. Oppassen dus! In deze paragraaf leer je hoe vulkanen ontstaan en waar ze het 

meest voorkomen.

Leerdoelen

• Je weet hoe een vulkaan ontstaat, je kunt op een kaart aanwijzen waar veel vulkanen voorkomen en je kunt uitleggen waarom ze daar voorkomen.
  
•  Je weet hoe een vulkaan is opgebouwd en je kunt uitleggen hoe een uitbarsting ontstaat.
• Je weet dat er verschillende vulkanen zijn.
• Je weet wat een vulkaanuitbarsting is en je kunt gevolgen van zo’n uitbarsting noemen. en boeren leefden.

Leerstof

Vulkanen

Je leerde al dat de aardkorst uit losse platen bestaat. Deze drijven als het ware op het gesmolten gesteente in de aardmantel. Dat hete, vloeibare gesteente in de mantel noemen we magma. Er zijn plekken in de aardkorst waar dat magma naar boven komt. Dat zijn vulkanen.  

Vooral aan de randen van de aardplaten komen veel vulkanen voor. Net als aardbevingen. Dat is geen toeval. Door het bewegen van de aardkorstplaten kan het magma juist bij de plaatgrenzen makkelijk naar boven komen.

Vulkaan uitbarsting

1. De druk in de mantel neemt toe.
2. De kraterpijp raakt gevuld magma.
3. Stenen worden rondgeslingerd en as daalt neer op de aarde.
4. Lava stroomt uit de krater.

Leerstof

De opbouw van een vulkaan

Elke vulkaan heeft een verbinding met de aardmantel. Daar zit immers het gloeiend hete magma wat omhoogkomt bij een uitbarsting. Maar hoe gaat dat dan precies? 

In het magma zitten ook gassen. Je hebt vast wel eens je colafles te hard geschud. Wanneer je dan de dop eraf haalt, spuit de cola eruit. Bij een vulkaan gaat het eigenlijk net zo. Als de druk in het magma te groot wordt, komt de vulkaan tot uitbarsting. Het magma wordt dan door ondergrondse tunnels, de kraterpijpen, omhooggeduwd. Tot het er aan het aardoppervlak uit komt. De plaats waar dit gebeurt, is de krater. En zodra magma uit de aardkorst komt, noemen we het lava (bron 34). Een vulkaanuitbarsting kan fel en explosief zijn, maar er zijn ook vulkanen waar de lava kalmpjes uit stroomt.

Maken

Opdracht 1, 2, 3 & 4

Tijd: 10 minuten

(Niet af = huiswerk)

Leerstof

Gevaarlijk en ongevaarlijk

Een vulkaan die nog regelmatig uitbarst, noemen we een actieve vulkaan. Veel mensen vinden het leuk om een actieve vulkaan te bezoeken. Misschien zie je wel echt borrelend lava! Toch moet je voorzichtig zijn, want actieve vulkanen kunnen elk moment uitbarsten en dat blijft gevaarlijk. 

Er zijn ook vulkanen die al lang niet meer gewerkt hebben, maar het wel weer zouden kunnen doen. Dat is een slapende vulkaan. Zo’n vulkaan kan al honderden jaren rustig zijn en dan opeens weer gaan rommelen.

 

Sommige vulkanen zijn helemaal niet actief meer en barsten nooit meer uit. Dit zijn

dode vulkanen. Zij hebben geen verbinding meer met een magmavoorraad. Als je een dode vulkaan bezoekt, weet je in ieder geval zeker dat je niet verrast zult worden door een uitbarsting.

 

Leerstof

De gevolgen van vulkaanuitbarstingen

Vaak rookt en rommelt de vulkaan vlak voordat hij echt uitbarst. Dat geeft de mensen in de omgeving nog tijd om te vluchten. Dat is maar goed ook, want een vulkaanuitbarsting kan dodelijk zijn. Behalve de lava komen ook giftige gassen vrij. Bovendien kunnen er gloeiend hete rookwolken ontstaan. Stenen worden soms kilometers ver weggeslingerd. En een laag van as kan de omgeving bedekken.

Toen de Vesuvius in het jaar 79 uitbarstte, werd de plaats Pompeï bedekt met een laag as van meer dan 6 meter dik! Hele huizen verdwenen eronder. Er zijn gelukkig ook positieve gevolgen van een vulkaanuitbarsting. De as en lavastromen maken de grond rondom de vulkaan erg vruchtbaar. Dat wil zeggen dat planten er goed op kunnen groeien. Dat vinden boeren natuurlijk prettig. Ondanks alle risico’s zie je daarom toch dat er mensen op en rondom een vulkaan leven.

Maken

Opdracht 5,6 & 7

Tijd: 10 minuten

(Niet af = huiswerk)

Klaar?

Bekijk:

https://hetklokhuis.nl/tv-uitzending/3440/vulkaan

          Huiswerk

              Opdracht 

Huiswerk

Leren blz 76

Begrippen

2.1 2.1 2.3 & 2.4

(af)maken

H2.4 Opdracht 1 t/m 7