Poëzieles

• NT2
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Wat rijmt er op: gapen?

Wat rijmt er op: drop

Wat rijmt er op: maan?

Wat rijmt op 'lees'

Maak dit verjaardagsgedichtje af:
Ik wens jou een leuk leven,
je bent mijn beste vriend(in) die ik al mijn liefde wil ......

Rapteksten

Rapteksten rijmen vaak ook, net als gedichten.

Rijm is vet

Cabaretier Andries Tunru zegt over rapteksten:

"Als het rijmt, klinkt het vet."

Een voorbeeld van een tekstsoort waarin vaak rijm gebruikt wordt: songteksten. Vooral in rapteksten komt vaak rijm voor. 

Cabaretier Andries Tunru zegt over rap: "als het rijmt, klinkt het vet." "vet' betekent "cool". Dus een rijmende raptekst is cool. Het maakt dan niet uit waarover je rijmt. Om dit te bewijzen doet Tunru aan improvisatierap. Kijk maar...

Video

- Kijk en luister naar de video 

- Welke woorden rijmen op elkaar?

-Schrijf ze op (2 minuten).

Welke woorden uit de video rijmen? Schrijf zoveel mogelijk op.

We gaan een kort filmpje kijken van Ridder William. Hij kan soms niet de juiste woorden vinden en krijgt hulp van een dichter.

Kenmerken (characteristics) van poezie

- Vorm en inhoud: -wit regels

- Klank: * Eindrijm: Ben je boos

                                        Pluk een roos

                                        Zet hem op je hoed

                                         Dan ben je morgen weer goed!

                   * Beginrijm: Mickey Mouse

                                              zachte, zoete, zomeravond

- Ritme

- Spelen met de betekenis van woorden

Verschillende vormen

We gaan twee dichtvormen bespreken

- het elfje

- de haiku

Met deze vormen gaan jullie zelf ook oefenen.

Kunstenaar Vincent van Gogh

Titel Zelfportret als schilder

Datering 1887 - 1888

Locatie Parijs, Frankrijk

Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam

Luchtballon

Grote bol

Passeert de zon

Ik hoor hete lucht

Vuur

Dit is een luchtballon. Bij deze luchtballon hoort dit gedichtje. [lees het gedichtje voor, bespreek wat de leerlingen opvalt. Wat zien ze aan de vorm? Vinden ze dit een gedicht? Waarom wel/niet? Het is een gedicht. Welke vorm denken ze: elfje of haiku?]

Dit is een elfje

Een elfje bestaat uit elf woorden:

1

2

3

4

1

Een elfje hoeft niet te rijmen

Maak nu zelf een elfje

Kies één plaatje dat je als inspiratiebron gebruikt. Beschrijf in het elfje iets van wat je ziet, of iets wat je voelt. Hou het simpel en kort. Denk aan het schema van de woorden: 1, 2, 3, 4, 1.

Bij welk plaatje hoort het?

en laat je Elfje horen.

Wie wil zijn elfje voorlezen? En kunnen we dan raden bij welk plaatje het gedichtje hoort?

Kunstenaar Vincent van Gogh

Titel Zelfportret als schilder

Datering 1887 - 1888

Locatie Parijs, Frankrijk

Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam

Dit is een schilderij van Vincent van Gogh. Als ik zou moeten vertellen over wat ik zie op dit schilderij, of over wat er op dit schilderij gebeurt, dan kan ik daar een heleboel woorden bij gebruiken. Maar het kan ook heel kort, luister maar... Ga vervolgens door naar de volgende slide. 

Een man met rood haar

zet streepjes in zijn gezicht

op een doek vol kleur.

Lees het gedicht voor. Vraag: - Wie weet welke dichtvorm dit is? Ook een elfje? Nee, waarom niet? Het is een haiku, een dichtvorm die bedacht is in Japan. - Wie kan het lettergrepenschema benoemen? - Is het een goed gedicht over dit schilderij? Waarom wel, of niet? Of gaat het misschien meer over de maker? Of over allebei?

een - man - met - rood - haar

zet - streep - jes - in - zijn - ge - zicht

op - een - doek - vol - kleur

Bespreek vervolgens de opbouw van het gedicht: drie regels, met lettergrepenschema 5 - 7 - 5. Vertel dat het bij haiku's gaat het om het aantal lettergrepen, niet om het aantal woorden. 

Een haiku bestaat uit

drie regels, met lettergrepenschema

5

7

5

Kunstenaar Vincent van Gogh

Titel De oogst

Datering juni 1888

Locatie Arles, Zuid-Frankrijk

Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam

Wat zie ik? Wat hoor ik? Wat ruik ik? Welk gevoel krijg ik erbij?

Vertel: Dit schilderij (De oogst, 1888) maakte Van Gogh in het zuiden van Frankrijk. Het is een landschap met boeren die op een warme dag aan het oogsten zijn. Vincent schreef later in een brief dat zijn teken- en schilderwerk net zo zwaar was als het werk van de boeren op het land. Vraag: Hoe zou het zijn als jij, net als Vincent, in dat landschap zou staan? Wat zou je zien, horen, voelen, ruiken..?

De geur van het land

op een hete zomerdag

kriebelt in mijn neus.

Lees de haiku met de klas. Vraag: Is het een goed gedicht over dit schilderij? Waarom wel, of niet? Licht toe dat haiku's ook over een gevoel kunnen gaan dat je bij een schilderij hebt. Vaak wordt beschreven wat de zintuigen waarnemen. Bespreek het lettergrepenschema bij dit gedicht.

Haiku-houvast

• Een haiku gaat vaak over iets in de natuur
  
• Gebruik bij een haiku je zintuigen
• Kijk goed en vraag: Wat zie ik? Wat hoor ik? Wat ruik ik? Welk gevoel krijg ik erbij?
• Drie regels, lettergrepenschema 5 - 7 - 5

Bespreek nog even kort de belangrijke punten bij het maken van een haiku. Benoem dat het niet noodzakelijk is dat alle vragen 'beantwoord' worden. De vragen zijn een hulpmiddel bij het zoeken naar woorden en zinnen. 

Kunstenaar Vincent van Gogh

Titel De aardappeleters

Datering april - mei 1885

Locatie Nuenen, Noord-Brabant

Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam

Hier zie je zes kunstwerken. Vijf ervan zijn door schilders gemaakt waar we gisteren een presentatie over hebben gehoord. Jullie gaan straks bij één van deze schilderijen een haiku schrijven. Weten jullie bij welke schilder welk schilderij hoort? Kijk even mee...

Een haiku bestaat uit

drie regels, met lettergrepenschema

5

7

5

Kunstenaar Vincent van Gogh

Titel De aardappeleters

Datering april - mei 1885

Locatie Nuenen, Noord-Brabant

Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam

- Wat zie ik? Wat hoor, ruik, proef ik? Welk gevoel krijg ik erbij?

- Drie regels, lettergrepenschema 5 - 7 - 5

Jullie gaan nu in vijf minuten een haiku schrijven bij één van deze schilderijen. Probeer niet te lang na te denken. Schrijf eerst gewoon wat woorden, associaties op papier en kijk daarna hoe ze in een schema passen. - je kunt als docent ook meedoen :)

Wie wil er voorlezen?

Vraag ter afronding van dit onderdeel een aantal leerlingen hun haiku's voor te lezen. Toon tijdens het voorlezen het bijbehorende schilderij op het digibord, of laat de andere leerlingen raden over welk schilderij de haiku gaat.

Huiswerk!!!

Jullie gaan zelf een gedicht schrijven.

Van het gedicht maak je een gedichtenposter.

.

Onderwerp kiezen

Kies één onderwerp waar jij een gedicht over gaat schrijven.

Hou het onderwerp dicht bij jezelf. 

Kies iets waar je een bepaald gevoel bij hebt.

Gedicht schrijven

Stap 1:

Begin met het verzamelen van woorden of korte zinnetjes die bij jouw onderwerp passen.

Denk aan de zintuigen: wat hoor je? zie je? voel je? ruik je?

Denk aan je gevoel: wat voel je? wat vind je?

Bedenk rijmwoorden

Bedenk mooie bijvoeglijk naamwoorden

Als leerlingen dit moeilijk vinden kunnen ze ook de tijdschriften gebruiken om in te bladeren en eventueel woorden uit te knippen. Ze mogen ook een collage maken van woorden en plaatjes.

Gedicht schrijven

Begin met het samenstellen van jouw gedicht.

Kies een vaste vorm, als je dat fijn vindt (elfje, haiku?)

Denk niet te lang na over de eerste versie.

Herschrijven kan altijd nog :)

Ook hier mogen ze woorden knippen uit de tijdschriften