Grensoverschrijdend gedrag (in de zorg)

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 2,3

Grensoverschrijdend gedrag (in de zorg)

Grens

= is de scheidslijn tussen welk gedrag jij van een ander accepteert en wat je niet meer accepteert.

 

Wat is verstaan jullie grensoverschrijdend gedrag?

Grensoverschrijdend gedrag:

“Grensoverschrijdend gedrag is bewust of onbewust, verbaal of non verbaal gedrag dat voortkomt uit een machtsverschil en dat door degene die ermee wordt geconfronteerd als ongewenst en onprettig wordt ervaren.”

Vormen grensoverschrijdend gedrag

- seksueel (ongewenste aanraking, verkrachting)

- psychisch (pesten, uitschelden, negeren)

- fysiek en verbaal (schreeuwen, slaan, schoppen, vernielen)

- discriminatie (buitensluiten)

- financiele en materiele uitbuiting (chanteren, stelen) 

Over welk grensoverschrijdend gedrag wordt in het filmpje gesproken?

Wat is grensoverschrijdend gedrag in de zorg?

Niet eenvoudig te beantwoorden.

• Andere normen en waarden en dus andere grenzen. 
• Niet alleen om bewust, maar ook om onbewust gedrag.
• Niet alleen om fysiek contact, maar ook om verbaal en non verbaal gedrag. 
• Denk aan ongewenste aanrakingen, seksueel ontremd gedrag of agressie en geweld maar ook aan verwaarlozing, discriminatie, pesten, vernederen, chantage of sociale isolatie.

Wat is jou mening? Hoort het erbij?

Welke elementen spelen een rol 

• Machtsverschil en machtsmisbruik
• Grenzen niet respecteren
• Context en perceptie ( de zorg kan als grensoverschrijdend worden ervaren bv wassen)
• Niet altijd bewust (soms hand op knie kan onschuldig zijn)
• Alle ongepaste omgangsvormen of ongewenst gedrag

Grensoverschrijdend gedrag voorbeelden:

• Verwijten: “Je doet het helemaal verkeerd. Kan je nu werkelijk niets?”
  
• Uitschelden: “Opschieten stomme hoer! Ik lig al 30 minuten te wachten.”
  
• Een cliënt die tijdens de verzorging een seksfilm aan het kijken is.
  
• Een bezoeker die veel te dicht bij komt staan tijdens het uiten van zijn ongenoegen.
  
• Dreigen met slechte beoordelingen op sociale media.

Grensoverschrijdend gedrag door zorgvragers

Bij ouderen: machteloos en overgeleverd aan de verpleging. Ze proberen mogelijk een stukje macht terug te pakken door seksuele intimidatie van het verplegend personeel of agressief gedrag. Ook verveling kan dit gedrag in de hand werken

Bij dementie: ontremd gedrag, zorgen dat mensen hun impulsen minder goed, of helemaal niet meer, onder controle kunnen houden.

Grensoverschrijdend gedrag door hulpverleners

• grensoverschrijdend gedrag niet altijd bewust en actief.
  
•  komt veel vaker voor dan je denkt
  
• Niet reageren als iemand roept, slechte hygiëne, ongeoorloofd toepassen van vrijheidsbeperkende middelen, te hard vastpakken, schreeuwen, discrimineren, diefstal, spullen afpakken, bang maken, vernederen, iemand geen zeggenschap geven, privacy beperken…
• niet altijd te wijten is aan het personeel. Ook targets, eisen van het management en regels van de zorginstelling kunnen ervoor zorgen dat deze kwetsbare doelgroep niet de zorg of aandacht krijgt die wenselijk is.
•  Ook in deze situatie is het belangrijk melding te doen.

Normen en waarden in de zorg

De beroepsethiek, ofwel de waarden en normen die leidend zijn in het dagelijks handelen, is voor zorgverleners vastgelegd in de Nationale Beroepscode van Verpleegkundigen en Verzorgenden.

(App) 

Beroepscode

2.4 Als verpleegkundige/verzorgende neem ik in mijn relatie met de zorgvrager (en/of zijn vertegenwoordiger)professionele grenzen in acht.

Dat betekent onder andere dat ik:

• geen misbruik maak van de afhankelijke positie van de zorgvrager

• geen intieme en/of seksuele relatie aanga met de zorgvrager

• mij niet schuldig maak aan intimidatie of geweld

• geen gift in natura, geld of geschenk van de zorgvrager of diens sociale netwerk accepteer dat meer is dan een symbolisch gebaar van dank

Vervolg beroepscode

• geen financiële banden van welke aard dan ook aanga met de zorgvrager

• aan de zorgvrager mijn eigen grenzen duidelijk maak

• mijn collega’s of leidinggevende om hulp vraag als ik merk dat de professionele grenzen dreigen te vervagen of

overschreden dreigen te worden.

Omgaan met grensoverschrijdend gedrag

• Herkennen van grensoverschrijdend gedrag
  
• Preventief: herken het gedrag, bij opmerkingen: wees alert, persoonlijke gesprekken: U-vorm gebruiken, verleg het onderwerp in het gesprek naar de cliënt ( wanneer het persoonlijk wordt)
  
• Actief: benoem concreet het gedrag, geef aan met ik-boodschap wat de gevolg van het gedrag is, en wat het met je doet, beschrijf gewenst gedrag.
  
• soms duidelijk grens aan geven: “Stop, nee, dit wil ik niet.” Of bij dementie: afleiden

Tip 's van Vilans:

1. Erken dat mensen in de zorg/ met een beperking risico's lopen

2. Realiseer u dat grensoverschrijdend gedrag in veel vormen voorkomt

3. Grensoverschrijdend gedrag kan overal voorkomen

4. Zorg voor een open klimaat

5. Luister naar de zorgvragers

6. Ken de risico's

7. Verminder machtsverschillen

8. Ga het gesprek aan

Lees meer: https://www.vilans.nl/actueel/nieuws/8-belangrijke-tips-bij-grensoverschrijdend-gedrag

Copyright © Vilans

1. Erken dat mensen met een beperking risico's lopen Mensen met een beperking lopen een verhoogd risico om grensoverschrijdend gedrag mee te maken. Onderzoek laat zien dat grensoverschrijdend gedrag en misbruik van mensen met een beperking een wijdverspreid probleem is (Fitzsimons, 2009). 2. Realiseer u dat grensoverschrijdend gedrag in veel vormen voorkomt In de gehandicaptenzorg is veel aandacht voor seksueel grensoverschrijdend gedrag. Andere vormen krijgen meestal minder aandacht. Zoals psychisch grensoverschrijdend gedrag, verwaarlozing en onthouding van zorg, fysiek grensoverschrijdend gedrag, discriminatie, schenden van rechten en financieel en materieel misbruik. 3. Grensoverschrijdend gedrag kan overal voorkomen Grensoverschrijdend gedrag kan overal voorkomen, dus ook bij u in de organisatie: u ziet het meestal pas, als u erkent dat het kan voorkomen. 4. Zorg voor een open klimaat Dit is een klimaat waarin medewerkers, leidinggevenden, ouders en cliënten op een laagdrempelige manier ‘niet pluis- gevoelens’, dilemma’s, twijfels en angsten kunnen bespreken. Dit doen mensen meestal alleen als ze zich veilig voelen. 5. Luister naar mensen met een beperking Mensen met een beperking maken vaak meer mee dan ouders en begeleiders denken. Veel grensoverschrijdend gedrag blijft, als u er niet naar vraagt, onopgemerkt en gaat dus door. 6. Ken de risico's Vaak wordt gedacht dat grensoverschrijdend gedrag te wijten is aan één persoon. In werkelijkheid gaat het vaak om een complex samenspel van factoren, waardoor grensoverschrijdend gedrag voorkomt en blijft bestaan. 7. Verminder machtsverschillen Machtsverschillen liggen vaak aan de basis van grensoverschrijdend gedrag. Door machtsverschillen tussen mensen met een beperking en anderen te minimaliseren, vermindert het risico op grensoverschrijdend gedrag. Soms zijn machtsverschillen onvermijdelijk. Ga er dan op een integere manier mee om. 8. Ga het gesprek aan Maak grensoverschrijdend gedrag bespreekbaar: iemand moet de eerste zijn!

Filmpje

• Welke vormen van grensoverschrijdend gedrag zien jullie?
• Welke elementen spelen hier een rol?

• Machtsverschil en machtsmisbruik
  
• Grenzen niet respecteren
  
• Context en perceptie ( de zorg kan als grensoverschrijdend worden ervaren bv wassen)
  
• Niet altijd bewust (soms hand op knie kan onschuldig zijn)
  
• Alle ongepaste omgangsvormen of ongewenst gedrag

Preventie van grensoverschrijdend gedrag in de zorg

Wat kun jij doen?:

Allereerst: Je kunt het niet voorkomen

• Geef je grenzen aan
• Creëer een veilige sfeer zodat collega's of zorgvragers grensoverschrijdend gedrag  durven te bespreken
• Zorg dat je grensoverschrijdend gedrag van zorgvragers bespreekt met collega’s
• Meldt het gedrag volgens het protocol van de instelling
• Neem collega's of zorgvragers serieus bij een melding
• Indien mogelijk: volg intern een training in de signalering en omgang met grensoverschrijdend gedrag