4.4 Arbeiders strijden voor hun rechten

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

4.4 Arbeiders strijden voor hun rechten

Wat brengt de fotograaf in beeld?

Hoe?

Nederland industrialiseert laat (1)

• Pas vanaf 1870

• Handel blijft voor veel investeerders belangrijk: weinig vertrouwen in de industrie

• Geen geschikte grondstoffen voor industrie

• Op de afbeelding: papier maken rond 1800 en rond 1870

Nederland industrialiseert laat (2)

• Slechte infrastructuur

• Grondstoffen kopen in het buitenland was duur

• Protectionisme: landen beschermen hun eigen producten door producten uit andere landen (heel) duur te maken

Nederland industrialiseert...toch

• Vanaf 1870 steeds meer fabrieken

• Liberalen aan de macht: meer economische vrijheid

• Willem 1 wil van Nederland een modern land maken met goede infrastructuur en industrie

• Voldoende arbeidskrachten 

Even herhalen

Wat weet je nog over de industriële revolutie en de gevolgen daarvan? 

Wat was het nadeel van de schietspoel?

1. Je kon het niet gebruiken als er geen water was
2. Je kon er geen gebruik van maken bij huisnijverheid
3. Het weven ging veel sneller dan het spinnen
4. Er waren in het begin nog veel storingen

Wat vond James Hargreaves uit?

1. De schietspoel
2. Spinning jenny
3. Een spinmachine aangedreven door een waterrad
4. Een stoommachine

Wat deed James Watt?

1. Hij vond de stoommachine uit
2. Hij vond de spinning Jenny uit
3. Hij vond de schietspoel uit
4. Geen van bovenstaande antwoorden is goed

Wat wilden de fabrieksbazen?

1. De arbeiders slecht behandelen
2. De loonkosten zo laag mogelijk houden
3. De arbeiders het naar hun zin maken
4. Het beste voor zowel zichzelf als de arbeiders

Waarom wilden de fabrikanten op loon besparen?

1. Ze vonden dat de arbeiders niet meer geld nodig hadden
2. Omdat ze het geld simpelweg niet hadden.
3. Op andere zaken (machines, grondstoffen) viel niet te bezuinigen
4. Dit stond in de Bijbel.

Waarom voerden de fabrieksbazen nachtarbeid in?

1. 's Nachts stroomden de rivieren harder
2. Om de arbeiders te straffen
3. Omdat het slecht voor de machines was als ze 's nachts stil stonden
4. Een fabriek die 24 uur per dag produceerde leverde meer op

Wat kon je zeggen over de huizen in een industriestad?

1. Ze waren klein, maar wel netjes
2. Er werd goed nagedacht over de uitbreiding van de stad
3. Het was vies en rommelig
4. Er waren geen huizen

Waarom kwamen weinig arbeiders in opstand?

Paragraaf 4.4 Arbeiders strijden voor hun rechten

Deelvraag: Welke groepen ontstonden om de positie van de arbeiders te verbeteren en de belangen van de fabrikanten te verdedigen?

K.A: 1. Discussies over de sociale kwestie

2. De opkomst van politiek – maatschappelijke stromingen: liberalisme, nationalisme, socialisme, confessionalisme en feminisme

Arbeiders staan buitenspel

• Vanaf de Verlichting: vrijheid, gelijkheid en broederschap.
• Maar in de industriesteden was daar niks van te merken. Arbeiders waren arm en probeerden te overleven.
• Sociale kwestie: bewustwording van het feit dat er in de eerste fase van de Industriële Revolutie een groot verschil tussen de verschillende sociale groepen was ontstaan (rijk-arm) die dringend om een oplossing vroeg.

Wat is de Sociale Kwestie? (1)

• Een kwestie is een probleem
  

• De slechte woon- en werkomstandigheden van de arbeiders zijn duidelijk zichtbaar.
  

• Eind 19e eeuw.

• Vooral in de steden.
  

Wat is de Sociale Kwestie? (2)

• ‘De rijken worden rijker, de armen worden armer’

• Alleen ‘de rijken’ mogen stemmen

• Hierdoor blijven ‘de rijken’ aan de macht

Let op: De weekinkomsten van een mannelijke arbeider

waren ongeveer 900 cent (9 gulden)

Dit is Adam Smith.  Hij was een liberale denker. Hij vond dat mensen zoveel mogelijk vrij gelaten moesten worden.

Volgens Adam Smith was de mens een beetje een egoïst, maar dat vond hij niet erg. Egoïsme zorgde er volgens hem juist voor dat mensen konden overleven.

Het liberalisme

• Adam Smith: de mens kan overleven, omdat hij aan zichzelf denkt. De overheid moet zich zo min mogelijk bezighouden met de individuele burger. Vrijheid staat centraal.

• Liberalen dachten dus vooral aan de fabriekseigenaren en andere ondernemers

Dit is Karl Marx. Hij kwam op voor de situatie van de arbeiders en wilde gelijkheid. Hij vond dat de fabrieken nooit in handen mochten zijn van één of een paar personen. Alles moest eerlijk gedeeld worden.

De aanhangers van Marx waren enerzijds communisten zij wilden via een revolutie dat het kapitaal (het geld, de fabrieken) in handen zouden zijn van de staat.  Anderzijds waren er de sociaaldemocraten (socialisten)die  wilden dat de overheid met wetten zou komen tegen uitbuiting

Bourgeoisie tegenover proletariaat

• Karl Marx: in de geschiedenis vindt er een strijd plaats tussen twee klassen (de rijken en de armen). Er moest volgens hem een revolutie plaatsvinden om deze strijd op te lossen.
• In de praktijk ontstonden er twee groepen:
  1. communisten: zij geloofden dat een gewelddadige revolutie noodzakelijk was
  2. sociaaldemocraten: zij wilden de situatie van de arbeiders verbeteren d.m.v. de wetgeving (parlement)
  

theorie van Marx: 

1. Concentratie- en cumulatiefase: het aantal leden van de bourgeoisie zou kleiner worden, maar hun rijkdom zou toenemen.

2. Verelendung: de leef- en werkomstandigheden van het proletariaat zouden steeds ellendiger worden.

3. Revolutie: het proletariaat zou (massaal en spontaan) in opstand komen en een einde maken aan de onderdrukking door de bourgeoisie.

4. Dictatuur van het proletariaat: een overgangsfase waarin het proletariaat leert om op basis van gelijkheid gezamenlijk de macht uit te oefenen en de productiemiddelen te beheren.

5. Communistische heilstaat: het eindpunt van de geschiedenis waarin iedereen gelijk en tevreden is en zich uit vrije wil optimaal inzet voor het algemeen welzijn van de gehele bevolking.

 

Wie helpt de arbeiders? (1)

• Sommige fabrikanten gaven de arbeiders wél wat extra's (soms ook uit eigen belang: een fittere arbeider werkt harder...)

• Arbeiders gaan staken: dit werkt alleen als iedereen gaat staken, en dat was moeilijk vol te houden

• Arbeiders gaan samenwerken in vakbonden.

Wie helpt de arbeiders? (2)

• Nederland kent drie grote politieke groepen: socialisten (links), confessionelen (midden) en liberalen (rechts)

• Deze politieke groepen hebben allemaal een andere oplossing voor de Sociale Kwestie, maar ook allemaal eigen belangen

Socialisten

• Overheid moet er alles aan doen om arbeiders te beschermen

• Betere arbeidersomstandigheden (o.a. meer loon)

• Om dit te bereiken: strijd voor algemeen kiesrecht (ook met stakingen en demonstraties)

• Links in de politiek

Langzaam verbetering

• Eerste sociale wetten vanaf 1874: Kinderwetje van Van Houten
  

• Leerplichtwet (1900), Woningwet (1901)

• 1917: Algemeen Kiesrecht voor mannen

• 1919: Algemeen kiesrecht voor vrouwen

'Politieke stroming die zoveel mogelijk vrijheid voor de burgers wil'. Dit is het...

1. Liberalisme
2. Socialisme
3. Denken uit de Verlichting
4. Flexrooster

De sociale kwestie gaat over...

1. Het verschil tussen arm en rijk
2. Hoe om te gaan met mensen die in de kolonies wonen

Proletariaat is een ander woord voor...

1. Rijke fabrieksbezitters
2. Arme arbeiders

De bourgeoisie is te vergelijken met...

1. Combinatie van boeren en arbeiders
2. Combinatie van adel en rijke burgers
3. Combinatie van adel en geestelijkheid
4. Combinatie van burgers en geestelijkheid

Wat voorspelde Karl Marx?

1. De eerste wereldoorlog
2. De koning zou onthoofd worden
3. De burgers moesten aandelen kunnen kopen
4. De arme arbeiders zouden in opstand komen

Kennen en kunnen bij 4.4

4 5 6 8 9 11 12