Baarmoeder hals kanker

• MTH
• MBO
• Studiejaar 3

BVO baarmoederhalskanker

s.b. 2022

Wat ga je leren?

Aan het einde van de les

weet je hoe de vrouwelijke geslachtsorganen eruit zien en waar ze liggen in  het lichaam

Weet je hoe baarmoederhalskanker ontstaat

kan je uitleggen aan een zorgvrager welke onderzoeken er zijn rondom baarmoederhalskanker

Voorkennis!

Teken de vrouwelijke geslachtsorganen en benoem alle onderdelen. 

2-tallen.

Nadien ruil je de tekening met de buren en corrigeer je waar nodig de tekening van de ander (met een andere kleur)

Bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker.

• secundaire preventie: het opsporen van een ziekte in een vroeg stadium
• elk jaar krijgen + 800 vrouwen baarmoederhalskanker
• + 200 daarvan overlijden eraan
• BVO tussen 30e en 60e levensjaar
• elke 5 à 10 jaar een uitnodiging

Primaire preventie:

het voorkomen van een ziekte. Bijv. vaccinaties.

Secundaire preventie:

het opsporen van een ziekte of afwijking in een vroeg stadium. Bijv. BVO.

Tertiaire preventie:

het verbeteren van de gezondheidstoestand van personen met een (chronische) aandoening door herstel te versnellen of complicaties te voorkomen. Bijv. revalidatie, herstel van zelfredzaamheid.

Het ontstaan van baarmoederhalskanker.

• oorzaak Humaan Papilloma Virus (HPV)
• vrij besmettelijk virus dat door het lichaam meestal wordt opgeruimd
• als dat niet gebeurt ontstaan afwijkende cellen
• deze kunnen ook door het lichaam worden opgeruimd
• als dit niet lukt ontstaat na + 15 jaar  baarmoederhalskanker (bij < 1% van de besmette vrouwen)

HPV.

• Er zijn veel soorten HPV. 
• De meeste soorten zijn absoluut niet gevaarlijk.
• De HPV-soorten 16 en 18 zijn het meest gevaarlijk.
• Zij zijn verantwoordelijk voor 75% van de gevallen van baarmoederhalskanker. 
• hr-HPV: ‘hoog risico-HPV humaan papillomavirus’: een HPV-soort die baarmoederhalskanker kan veroorzaken.
• Daarvan zijn er 15. 

• Daarnaast zijn er ruim 85 HPV-soorten die géén baarmoederhalskanker kunnen veroorzaken.  
• Dat zijn de laag risico-HPV (lr-HPV). Zij kunnen wratten op handen en voeten veroorzaken. 

Grotere kans op het niet opruimen van HPV door het lichaam wordt veroorzaakt door:

• een verminderde afweer
• roken
• infectie met chlamydia of herpes.
• infectie met meerdere HPV-types
• veel wisselende seksuele contacten

Een verminderde afweer.

• Door het gebruik van medicijnen die de afweer verminderen kan het lichaam het virus niet goed opruimen. Bijvoorbeeld medicijnen na een orgaan transplantatie.
• Vrouwen met HIV humaan immunodeficiëntie virus hebben een grotere kans op baarmoederhalskanker. 
  

Roken.

• Roken beschadigt de cellen en als men rookt werkt het afweersysteem minder goed.
• Het lichaam kan het virus minder goed opruimen.

Infectie met chlamydia of herpes.

• Een infectie met chlamydia of herpes verhoogt de kans op baarmoederhalskanker. 

Infectie met meerdere HPV-types.

• omdat het lichaam meerdere verschillende virussen moet opruimen wordt de kans op baarmoederhalskanker groter.
  

Veel wisselende seksuele contacten.

• Bij veel wisselende seksuele contacten is de kans groter om een of meerdere infecties met HPV te krijgen. 

Meer risico op baarmoederhalskanker door:

• Gevoelige cellen.
• Langdurig anticonceptiegebruik.
• Aantal zwangerschappen.

Gevoelige cellen.

• transformatiezone: overgangsgebied van de baarmoederhals waar 2 soorten cellen (cilindercellen en plaveiselcellen) in elkaar over gaan.
• hier ontstaat baarmoederhalskanker.
• dit overgangsgebied ligt meestal wat meer naar binnen in de baarmoederhals.
  
• bij sommige vrouwen ligt het meer aan de buitenkant van de baarmoederhals. 
• het overgangsgebied is dan gevoeliger voor een HPV  infectie.

Langdurig anticonceptiegebruik.

• Het gevoelige overgangsgebied zit door langdurig anticonceptiegebruik meer aan de buitenkant van de baarmoederhals.
  
• Hierdoor kan besmetting met HPV van het gevoelige gebied makkelijker plaatsvinden. 

Aantal zwangerschappen.

• Het gevoelige overgangsgebied zit tijdens de zwangerschap meer aan de buitenkant van de baarmoederhals.
  
• Hierdoor kan een besmetting met HPV van het gevoelige gebied makkelijker plaatsvinden. 

Het baarmoederhals uitstrijkje.

• vrouwen krijgen na hun 30e een uitnodiging en maken een afspraak bij de huisarts.
• het uitstrijkje gaat naar een van de vijf screeningslaboratoria in Nederland. 
• in het laboratorium wordt het uitstrijkje onderzocht op HPV humaan papillomavirus.
  
• als dit virus wordt gevonden, beoordelen ze ook meteen of er afwijkende cellen in het uitstrijkje zitten.

De 6 mogelijke uitslagen van het uitstrijkje: 

1. Geen HPV.

• geen verhoogde kans is op baarmoederhalskanker.
• geen verder onderzoek nodig is. 
• 91% krijgt deze uitslag.

2. Wel HPV, geen afwijkende cellen.

• geen aanwijzingen zijn voor baarmoederhalskanker of een voorstadium daarvan. 
• er is wel HPV humaan papillomavirus gevonden. Meestal ruimt het lichaam dit virus binnen 2 jaar zelf weer op. 
• 6% krijgt deze uitslag.

3. Geen afwijkende cellen na controle-uitstrijkje 6 maanden.

• ook bij het controle-uitstrijkje zijn geen afwijkende cellen gevonden. 
• er zijn geen aanwijzingen zijn voor baarmoederhalskanker of een voorstadium daarvan. 
• er was eerder wel HPV humaan papillomavirus gevonden. Er is in het controle-uitstrijkje niet gekeken of het HPV humaan papillomavirus nog aanwezig was. 
• de kans is groot dat er nog steeds HPV aanwezig is. Het duurt namelijk ongeveer 2 jaar voordat het lichaam het virus opruimt. 
• omdat er geen afwijkende cellen zijn gevonden, is de kans bij de volgende ronde op een voorstadium van baarmoederhalskanker of baarmoederhalskanker erg klein. 

4. Wel HPV, licht afwijkende cellen.

• door het HPV zijn licht afwijkende cellen in de baarmoederhals ontstaan. 
• er zijn echter geen aanwijzingen dat de vrouw baarmoederhalskanker heeft.
  
• het is wel belangrijk dat zij zich verder laat 

     onderzoeken door de gynaecoloog. 

• 2% krijgt deze uitslag.

5. Wel HPV, afwijkende cellen.

• door het HPV humaan papillomavirus zijn afwijkende cellen in de baarmoederhals ontstaan.
  
• vaak gaat het om een voorstadium van baarmoederhalskanker, dit is nog geen baarmoederhalskanker en is meestal goed te behandelen. 
• door behandeling kan baarmoederhalskanker worden voorkomen. 
• 1% krijgt deze uitslag.

• soms besluit de gynaecoloog om direct te behandelen.
  
• het afwijkende weefsel wordt (vaak onder plaatselijke verdoving) weggehaald.
  
• meestal zijn daarna nog wel controle-uitstrijkjes, maar is geen verdere behandeling meer nodig.
• soms is verdere behandeling wel nodig. Dit hangt af van de ernst van de afwijkingen. 

6. Niet goed te beoordelen.

• bijvoorbeeld doordat er te weinig cellen waren of doordat er te veel bloed in het uitstrijkje zat.
• de vrouw krijgt het advies om na 6 weken opnieuw een uitstrijkje te laten maken. Ook dit uitstrijkje is gratis. 
• bij 1 op de 1. 000 vrouwen is het uitstrijkje niet goed te beoordelen.

Zelfafname set 

Voor vrouwen die het moeilijk vinden om een uitstrijkje te laten maken, is een zelfafname set beschikbaar. 

Met de zelfafname set neemt de vrouw zelf materiaal af uit haar vagina. 

Het materiaal van de zelfafname set is geschikt om te testen op de aanwezigheid van hr-HPV. 

Uitslag zelfafname set

Bevolkingsonderzoek en klachten 

Vrouwen met klachten kunnen beter een uitstrijkje op indicatie laten maken. 

Binnen het bevolkingsonderzoek vindt namelijk alleen cytologische beoordeling plaats als een vrouw hr-HPV positief is. 

Een uitstrijkje op indicatie wordt altijd cytologisch beoordeeld. 

Voor een indicatief uitstrijkje wordt een ander labformulier gebruikt.

Hetzelfde geldt voor DES - diethylstilbestrol is een kunstmatig vrouwelijk hormoon -dochters. 

Voor hen is screenen op alleen hr-HPV hoog risico Humaan papillomavirus niet voldoende. 

Hoe vindt besmetting met HPV plaats?

• door seksueel contact met iemand die HPV heeft. 
• ook door het aanraken van penis of vagina en door orale seks. 
• HPV is heel besmettelijk. 
• een condoom beschermt niet volledig. 
• het virus kan ook overgedragen worden via de huid van handen en vingers.

Vaccinatie HPV.

• voor maximale werking geven voordat er seksueel contact is geweest. 
• daarom krijgen meisjes in het jaar dat ze 13 worden de vaccinatie aangeboden. 
• meisjes van 12/13 jaar krijgen twee keer een vaccinatie. 
• tussen de twee vaccinaties zit een periode van een half jaar. 
  

• meisjes van 15 jaar en ouder die de vaccinatie willen, krijgen drie keer een vaccinatie.
  
• de vaccinatie beschermt voor 75% tegen baarmoederhalskanker. 
• de vaccinatie zit in het Rijksvaccinatieprogramma.
  
• vanaf 2022 krijgen ook jongens de HPV-vaccinatie aangeboden. Het vaccin beschermt hen tegen penis-, anus-, mond-, en keelkanker.

Hoe werkt de HPV-vaccinatie?

De HPV-vaccinatie bevat onschadelijk gemaakte delen van HPV-varianten, typen 16 en 18. 

Je kunt er geen HPV van krijgen. 

Na inenting maakt het lichaam antistoffen tegen HPV 16 en 18 en ook een beetje tegen een aantal andere typen. 

De kans op baarmoederhalskanker is dan met ongeveer 75% afgenomen. 

Omdat het vaccin niet 100% beschermt, is het nog steeds aan te raden een uitstrijkje te laten maken als je een oproep krijgt voor het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker.

Wat hebben we geleerd?