1.5 Veranderingen in de kerk

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

1.5 Veranderingen in de kerk

Doelen

1. Je kunt uitleggen hoe de kritiek op de rooms-katholieke kerkt leidde tot de reformatie. 
2. Je kunt uitleggen hoe die kritiek leidde tot een splitsing in de kerk. 
3. Je kunt het verschil uitleggen tussen de ideeën van Luther en Calvijn.

Katholieke kerk (1)

• Christelijke kerk in west en midden Europa (tot ca. 1500, daarna meer gebieden)

• Staat onder leiding van de Paus in Rome (vandaar ook wel: Rooms-Katholieke Kerk of RKK)

• De mis (kerkdienst) en de Bijbel zijn in het Latijn

Katholieke kerk (2)

• Er staan beelden in de kerk

• Deze beelden (van bijvoorbeeld heiligen) worden soms ook vereerd

• Ook relieken (overblijfselen van heiligen) worden vereerd

• Er zijn magische handelingen en rituelen, zoals: wijn=bloed en brood=lichaam van Jezus

Misstanden in RKK

Tijdens de middeleeuwen werd de kerk steeds machtiger en rijker.

Misstanden in de kerk:
1. De paus en bisschoppen leefden in grote rijkdom en bezaten veel macht. 
2. Geestelijken hielden zich niet aan de regels, hadden bijvoorbeeld een vrouw.
3. Aflatenhandel: je kunt je zonden afkopen. 

Onrust in de kerk

Rond 1500 start kritiek op RKK:
- leefwijze van Paus en andere geestelijken paste niet bij de regels van de kerk en het geloof!

- Door ontdekkingsreizen en wetenschappelijk onderzoek komt conclusie:

1. Deel van inhoud Bijbel in 1500 klopte niet met oorspronkelijke Bijbel (?!)
2. RKK had gelogen over o.a. wereldbeeld...

Erasmus

• Was een beroemde humanist
• Humanisten: bewonderden de cultuur van de klassieke oudheid. Ook hielden zij zich bezig met de studie van de bijbel. 
• Uit bijbelonderzoek blijkt dat de kerk zich niet aan de leefregels van Christus hield.
• Herschrijft Bijbel (of eigenlijk: verbeterd de Bijbel weer naar origineel)
• Schrijft over misstanden in de RKK

Reformatie (1)

• Ander woord hiervoor: hervorming

• In dit geval hervorming van de katholieke kerk

• Begint aan het einde van de middeleeuwen, in de 15e eeuw

• Protesteren tegen de misstanden (o.a. door aflaten) in de RKK

Reformatie (2)

• Belangrijkste hervormers: Maarten Luther en Johannes Calvijn

• In 1517 komt Luther met 95 stellingen (vooral tegen aflaten)

• Hij hoopt dat de Paus mee wil denken en de Kerk zal hervormen

• Luther wordt echter door de Paus in de ban gedaan

Waarom heeft Luther succes?

• Door de uitvinding van de boekdrukkunst kunnen de teksten van Luther snel worden gekopieerd en verspreid.
  
• Luther wordt gesteund én beschermd door machtige Duitse vorsten.
• De ideeën (van eenvoud en soberheid) spreken veel arme gelovigen aan.
• Veel gelovigen zijn het niet eens met de aflaten: Luther durft er iets van te zeggen.

Oorlog en vrede

Duitse vorste die Luthers worden, voeren oorlog tegen Karel V en de Paus.

In 1555 wordt de Vrede van Augsburg gesloten: elke vorst in het Habsburgse Rijk mag voortaan zelf beslissen of zijn land katholiek of protestants is.

Hierboven het tekenen van de Vrede van Augsburg. Karel V  (in midden) is als katholiek zo verdrietig over dit vredesverdrag dat hij hierna aftreed en met pensioen gaat.

Maarten Luther (1483-1546)

Veel aanhangers in Duitsland en Scandinavië

Johannes Calvijn (1509-1564)

Veel aanhangers in Nederland, Zwitserland, Frankrijk en Schotland

Lutheranisme

• Bijbel in volkstaal
• Vorst is de baas van de kerk
• Onderdanen moeten ALTIJD luisteren naar de vorst
• Als je goed leeft en bid ga je naar de Hemel.

Calvinisme

• Bijbel in volkstaal
• Geen mens is baas van de kerk 
• Onderdanen hoeven niet naar een vorst te luisteren die niet goed regeert.
• Als je geboren wordt, heeft God al bepaald of je naar de Hemel gaat of niet.

Hoewel er grote en kleine verschillen zijn...

...horen beide kerken bij de christelijke godsdienst

Gevolgen van de Reformatie

• Vanaf 1517: ontstaan van de protestantse kerken (ook wel: hervormde- of gereformeerde kerk) naast de katholieke Kerk

• Ruzie en oorlogen over "juiste"geloof

• en meer gevolgen lees je in het volgende hoofdstuk

Op deze kaart van rond 1555: Nederland staat hierop nog als "katholiek". Ongeveer 10 jaar later zou een groot deel van Nederland protestants worden.

Protestantse kerk of Katholieke kerk?

Verering van heiligen

1. Protestantse kerk
2. Katholieke kerk

Protestantse kerk of Katholieke kerk?

Sobere handelingen

1. Protestantse kerk
2. Katholieke kerk

Protestantse kerk of Katholieke kerk?

Verering van relieken

1. Protestantse kerk
2. Katholieke kerk

Protestantse kerk of Katholieke kerk?

De Paus is de leider

1. Protestantse kerk
2. Katholieke kerk

Welke van de stellingen is juist?

1 Toen Luther zijn stellingen bedacht wilde hij een
nieuwe kerk beginnen.

2 De Paus wilde wel met Luther praten over zijn
ideeën.

1. Alleen 1 is juist
2. Alleen 2 is juist
3. Beide zijn juist
4. Beide zijn onjuist

Protestantse kerk of Katholieke kerk?

De Paus is de leider

1. Protestantse kerk
2. Katholieke kerk

Protestantse kerk of Katholieke kerk?

Verering van heiligen

1. Protestantse kerk
2. Katholieke kerk

Welke religie wilde de hervormers hervormen?

1. De islam
2. Het protestantisme
3. Het katholicisme
4. Het christendom

Reformatie is hetzelfde als Hervorming

1. juist
2. onjuist

Wat was GEEN reden dat de hervorming veel aanhangers kreeg:

1. omdat protestanten vonden dat de kerk eenvoudig moest zijn.
2. omdat monniken zieken mensen verzorgden en onderwijs gaven.
3. mensen vonden dat de geestelijken en de paus in het bijzonder niet "Bijbels" leefden.
4. omdat de Paus geld verdiende met het verkopen van aflaten.