2.9 Thuis bij de Romeinen

• Mens en Maatschappij
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo
• Leerjaar 1

Thuis bij de Romeinen

Wat moet je weten?

• Dat er arme en rijke Romeinen leven.

• Dat er slaven en proletariërs waren in het Romeinse Rijk.

• Je moet vroegen en nu met elkaar kunnen vergelijken.

De Romeinse samenleving

Het Romeinse Rijk is een agrarisch-stedelijke samenleving: 

de meeste mensen leven op het platteland. Toch heeft de stad 

Rome rond het jaar 100 n. Chr. ongeveer 1 miljoen mensen.  

De verschillen tussen de Romeinen zijn groot: slechts een klein aantal 

leeft in grote luxe, terwijl de meesten het zwaar hebben.

Badhuizen

Rijke Romeinen waren regelmatig in badhuizen (thermen) te vinden. Niet alleen omdat ze het prettig vonden, maar ook om zich te wassen, naar het toilet tegaan, elkaar te ontmoeten, te vergaderen.

In sommige badhuizen zaten complete bibliotheken.

Een Romeins badhuis in Bath (Eng.)

Slaven stoken vuren voor de vloerverwarming en warme ruimten.

Een gezonde geest in een gezond lichaam: de Romeinen vonden sport en hygiëne erg belangrijk.

Er waren gescheiden ruimten voor mannen en vrouwen.

Ook hier weer latrines, de gezamenlijke toiletten.

Baden en ruimten waren er in allerlei temperaturen: van het koude frigidarium tot het snikhete laconium: een soort sauna

Hier bevond zich een gewoon zwembad, zoals je dat tegenwoordig ook kent.

Grootgrondbezitters

Rijke mensen zijn vaak grootgrondbezitters. 

Meestal wonen ze in villa’s, omdat het in Rome vooral ’s zomers 

veel te warm, te vol en te vies is. 

Alleen voor politiek of voor zaken gaan ze naar de stad. 

Op hun landgoed verbouwen slaven graan, druiven en olijven.

Koninkrijk?

De stadstaat Rome is ooit een koninkrijk geweest,

hoewel daar erg weinig over bekend is.

En of het verhaal van Romulus en Remus waar is....?

De Romeinse samenleving is goed in te delen als een piramide: de mensen bovenaan in de piramide hebben het meest aanzien; de mensen onderaan het minst. 

Proletariërs

Werkloze Romeinen, zonder bezit

Grootgrondbezitters

Rijke Romeinen met een groot landgoed.

Middenstand

Romeinen die een winkel hadden. 

Boeren

Romeinen die een eigen stuk land bezaten en dit zelf bewerkten

Vrijgelatenen

Voormalige slaven

Slaven

Mensen die in bezit waren van andere mensen.

Bestuur

Rijk mensen

Arme mensen

Proletariers

(Bezitloze burgers)

Slaven

Proletariër

Een bezitloze burger, hij/zij was dus wel een Romein en mocht stemmen, maar had eigenlijk niets meer dan een slaaf.

Romeinse burgers

• Inwoners van het Romeinse Rijk konden het Burgerrecht krijgen:
  
  
• Voor de vrouwen: trouwen met een Romeinse burger.
• Voor de mannen: meevechten in het Romeinse leger.
  
• Burgers hadden bepaalde voorrechten:
  - Minder belasting.
  - Konden bestuurder worden.
  - Meer rechten bij een rechtszaak 
  
  
• Alle wetten in het Romeinse Rijk vormen het Romeins Recht.
  

Dit is een villa rustica, een soort boerderij. Naast dit type villa, bestond er ook de villa urbana. 

Het meeste werk rondom de villa werd gedaan door slaven.

Veel villa's hadden uitgebreide badruimten met vloerverwarming

Er waren appartementen voor de villicus (de toezichthouder) en de actor (de boekhouder) en ook slaapvertrekken voor de slaven.

Een villa rustica bestond vaak uit verschillende gebouwen, zoals het woonhuis, de stallen en de voorraadschuren.

Proletariërs

Proletariërs zijn arme Romeinen die vrijwel niets hebben. Soms zijn zij boeren geweest die niet konden concurreren tegen de grote boerderijen. Het woord komt van proles (kinderen): 'het enige dat zij hebben zijn hun kinderen.' 

Toch zijn ze erg belangrijk voor rijke Romeinen: ze mogen namelijk stemmen en kunnen rijke Romeinen machtig maken.

De huizen van proletariërs hadden geen eigen toiletten. Je moest dan naar dit soort openbare toiletten in Rome: gezellig met z'n allen roddelen terwijl je je behoeften doet. Echt schoon was het allemaal niet: uit recent onderzoek werd duidelijk dat het enorme bron van parasieten en infecties.

Privé-toiletten kwamen pas later, en alleen voor mensen die dat konden betalen. 

Slaven

Slavernij was bij de Romeinen heel normaal. Slaaf werd je bijvoorbeeld omdat jouw land was veroverd, of omdat je je schulden niet kon betalen. 

Er waren veel slaven in Rome: 

van de miljoen inwoners waren ongeveer 400.000 slaven!

Twee jonge slaven. De linker draagt water en handdoeken; de rechter een mand met bloemen.

Slavernij bij de Romeinen

• De Romeinen veroverden veel gebieden rondom Italie.
• De verliezers werden vermoord of als slaaf meegenomen.
• In het Romeinse Rijk speelden slaven een belangrijke rol.
• Ze deden een groot gedeelte van al het werk.
• De Romeinen noemden hun slaven 'instrumentum vocale' 
• Slaven waren bezit, geen mensen!

Het werk dat slaven deden was heel verschillend: van zwaar werk in de mijnen, tot leraar voor de kinderen van Rijke Romeinen. Vooral Griekse slaven werden voor dat laatste veel gebruikt.

Je kon vaak niet zien of iemand slaaf was. Sterker nog: sommige slaven waren beter gekleed dan arme, vrije Romeinen!

Twee slavinnen helpen hun meesteres bij het opmaken.

Vrijgelatenen

Je kon als slaaf worden vrijgelaten. Als vrijgelatene ben je nog geen Romeins burger, dat worden je kinderen pas.

En op jouw grafsteen zal ook de letter 'L' staan, dat libertus betekent: vrijgelatene. Meestal stond de naam van je vroegere eigenaar erbij.

Sextus Maelius Stabilio, Vesinia Iucunda, en Sextus Maelius Faustus. Vermoedelijk man en vrouw (dat kun je zien aan het handschudden en de sluier) en hun zoon. Slaven mochten niet trouwens, vandaar dat dit echtpaar op latere leeftijd is getrouwd.

Arme burgers

insula (flatgebouw)

vijf verdiepingen

slecht onderhouden

brand/instorting

begane grond : winkels

Dit is insula, een flatgebouw in Rome. De woningen werden gehuurd door de armere Romeinen. De meeste insulae waren 4 of 5 verdiepingen hoog. De bouwkwaliteit was niet best: bijna dagelijks waren er branden en instortingen.

De kamers bovenin een insula waren de slechtste kamers: hier woonden de proletariërs.

Hoewel er in sommige gebouwen stromend water was, moesten de bewoners van een insula het water vaak uit een fontein op straat halen.

Hoewel de meeste kamers in een insula klein en donker waren, was er wel verschil: de grotere kamers waren voor mensen met iets meer geld.

De meeste insulae hadden geen toiletten of keukens. Moest je naar de wc, dan ging je naar een openbaar toilet. En wilde je wat eten, dan ging je naar een thermopolium, een soort snackbar.

Deze afbeelding van insula is mooier gemaakt dan het in werkelijkheid was. Noem hiervan een voorbeeld.

Controlevragen

1. Het Romeinse rijk is een agrarisch stedelijke samenleving. Wat bedoelen we hiermee?

2. Wat zijn thermen?

3. Wat konden de mensen in de thermen doen?.

4. Wat bedoelen we met grootgrondbezetters?

5. Waarom woonden de grootgrondbezitters in een villa?

6. Welke groei mensen had het minste aanzien bij de Romeinen?

7. Wat is een proletariër?

8. Waarom zijn proletariërs belangrijk voor rijke Romeinen?

9. Wanneer werd je een slaaf?

10. Wat is een insula en wie woonden in de insula?