Paragraaf 1.3 Vulkanen (aangepast)

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Vulkanisme 1.3

Planning 

- toets bespreken

- zelfstandig lezen

- uitleg

- zelfstandig werken + individuele toetsen bespreken

Toetsbespreken

- maak notities van vragen waarover je nog een vraag/opmerking over hebt

- tijdens het zelfstandig werken hopelijk tijd om toetsen te bespreken

Leerdoelen vorige les

Paragraaf 1.1

- Je weet dat het supercontinent ‘Pangea’ lang geleden uiteen gevallen is.

- Je begrijpt de theorie van de platentektoniek en hoe daardoor de Alpen zijn ontstaan.

- Je kunt op een kaart de gebieden aanwijzen waar veel aardbevingen, vulkaanuitbarstingen en veel tsunami's voorkomen.

Paragraaf 1.2

- Je weet wat een aardbeving is en wat de gevolgen er van kunnen zijn.

- Je begrijpt hoe aardbevingen ontstaan en dat de gevolgen in arme en rijke landen van elkaar kunnen verschillen.

- Je kunt op een kaart met de aardkorstplaten de gebieden aanwijzen met een groot aardbevingsrisico.

Hoe bewegen de aardplaten?

aardplaten bewegen
uit elkaar

aardplaten bewegen
naar elkaar toe

oceanische plaat beweegt onder een continentale plaat

aardplaten bewegen
langs elkaar

 TERUGBLIK: BEWEGENDE PLATEN

Leerdoelen deze les

• Je weet hoe een vulkaan werkt en wat de gevolgen van vulkaanuitbarstingen kunnen zijn.
• Je begrijpt waar vulkanen voorkomen en waarom dat daar is.
• Je kunt een doorsnedetekening maken van een vulkaan.

Beantwoord aan het eind van de les deze leerdoelen

Creëren nieuw land 

bijvoorbeeld op La Palma

en hierboven op Hawaii 

Zelfstandig lezen 1.3

Uitleg + samenvatten

Zijn een

toeristische 'hotspot' 

En komen ze vaak in het nieuws

Wegduikende platen

• Plaatbewegingen veroorzaken niet alleen aardbevingen, maar ook vulkanen. 
• Regel: hoe dieper je in de aarde komt, hoe hoger de temperatuur wordt. Een onderduikende plaat smelt gedeeltelijk. Er ontstaat magma dat opstijgt en vulkaanuitbarstingen veroorzaakt.
• Bij Japan zijn het twee oceanische platen die onder de Euraziatische continentale plaat duiken. 

Hoe ontstaat een vulkaan?

• Gesteente oceaanbodem wordt mantel ingeduwd.
• Gesteente smelt, magma ontstaat.
• Verhit materiaal is lichter dan omgeving.
• Verhit materiaal wil omhoog.
• Te hoge druk: uitbarsting.
• Magma wordt lava en verlaat via de krater de vulkaan.

Hoe ontstaat een vulkaan?

- Op plekken in bijv. de oceaan waar platen uit elkaar bewegen. --> Hier ontstaat een midoceanische rug.

IJsland ligt op een midoceanische rug.

Opbouw vulkaan

1. Magmakamer
   
2. Kraterpijp
3. Krater
   
4. Eventuele zijspleten
   Na een uitbarsting:
5. Als het kraterdak instort, ontstaat een caldeira

aswolk

0

3 soorten vulkanen

Schildvulkaan

• Plaatbeweging: divergentie
• Niet explosief
• magma is dun en vloeibaar
• flauwe helling

Skjaldbreidur

Stratovulkaan

• plaatbeweging: subductie
• explosief (eruptie)
• magma dik en stroperig
• steile helling
• vulkanische bommen

gloedwolk is een van de verwoestendste effecten van een vulkaanuitbarsting. De golven bestaan uit vaste of halfvloeibare lava, gas, rotsen en as. 

Fuji

Caldeiravulkaan

• ontstaan uit stratovulkanen met grote magmakamer
• Na uitbarsting stort het dak van de leeggelopen magmakamer in
• In de oude krater vormt zich een kratermeer en (1 of meer ) nieuwe krater(s)

Kawa Ijen krater

hotspot-vulkaan

Vulkanen die niet voorkomen aan de rand van twee aardplaten.

    Positieve gevolgen van een vulkaanuitbarsting

    Verdere gevolgen van een vulkaanuitbarsting

Kraterpijp

Magma

Aswolk

Krater

Lava

Bij divergente plaatbewegingen komen..

1. Vaak aardbevingen en met weinig kracht
2. Vaak aardbevingen met veel kracht
3. Niet vaak aardbevingen met weinig kracht
4. Niet vaak aardbevingen met veel kracht

Hoe noem je de schaal waarmee de zwaarte van een aardbeving wordt bepaald.

1. Schaal van Beaufort
2. Schaal van Richter
3. Schaal van Mercator
4. Schaal van Mercalli

Wat is een epicentrum?

1. Hier kan je schuilen voor een aardbeving.
2. De plek waar de aardbeving ontstaat.
3. De plek waar de aardbeving het krachtigst is.
4. Een druk centrum in een stad.

Waarom zal Nederland nooit het epicentrum zijn van een zware aardbeving?

Wat is een natuurlijke oorzaak van een aardbeving?

1. Twee botsende aardplaten
2. Vulkaan-uitbarsting
3. Gasboringen
4. Mijnbouw

Bij een aardbeving wordt.....

1. De spanning snel opgebouwd en beweegt vloeiend
2. De spanning langzaam opgebouwd en beweegt vloeiend
3. De spanning snel opgebouwd en beweegt schokkend
4. De spanning langzaam opgebouwd en beweegt schokkend

Bij welke plaatbeweging(en) ontstaan aardbevingen?

Convectiestromen

Vulkaan

Convergentie

Subductie

Divergentie

Diepzeetrog

Mid oceanische rug

Wat is de drijvende kracht achter platentektoniek?

1. Convectiestromen
2. De zee
3. De mantel
4. Lava

aardkern

aardmantel

aardkorst

Hoe heette het supercontinent?

1. Micronesië
2. Pangea
3. Himalaya

Zelfstandig werken

Werken aan opdrachten 1.3