Thema D3. De Eerste & de Derde Wereldoorlog

• Geschiedenis
• Voortgezet speciaal onderwijs
• Leerroute 4

Thema D3. De Eerste & de Derde Wereldoorlog

Inhoud van het thema

• Bladzijden theorieboek: 122 t/m 135
• Bladzijden opdrachtenboek: 113 t/m 129 

We gaan twee crises met elkaar vergelijken:

De moord op Frans Ferdinand (1914) & de Cubacrisis (1962)

Op basis van informatie over deze crises:

1. Waarom brak WO 1 wél uit en WO 3 niet?

2. Is een Derde Wereldoorlog mogelijk?

Contextualiseren

Context = Achtergrondinformatie

Contextualiseren = Achtergrondinformatie erbij betrekken

Welke ontwikkelingen, personen en oorzaken hebben bijgedragen aan het uitbreken van WO 1 en het niet uitbreken van WO 3?

Multicausaliteit

Wat is er nodig om een Wereldoorlog uit te laten breken?

Start opdracht

Schema invullen in Teams:

Stap 1. Lees 'Crisis van 1914' en 'crisis van 1962' (blz 122 en blz 124)

Stap 2. Schrijf een samenvatting van deze crises in het schema (zie Teams)

Huiswerk voor de volgende les.

Crisis van 1914

Aanleiding voor de oorlog was de moord op de Oostenrijkse kroonprins Frans Ferdinand. Op 28 juni 1914 werd hij doodgeschoten in de Bosnische hoofdstad Sarajevo.

Wat waren ook alweer de oorzaken?

Omschrijf/benoem de indirecte oorzaken van de Eerste Wereldoorlog

Oorzaken 

Eerste Wereldoorlog

• Nationalisme 
• Economische concurrentie
• Militarisme + wapenwedloop

• Modern Imperialisme

• Bondgenootschappen 

Crisis van 1962: Cubacrisis

Oorzaak: Op het eiland Cuba waren in 1959 de communisten onder leiding van Fidel Castro aan de macht gekomen. Cuba werd een belangrijke bondgenoot voor de S.U.

Aanleiding: De V.S. ontdekken dat de S.U. in het geheim kernraketten op Cuba wilde plaatsen.

Gebeurtenis: De Amerikaanse president, Kennedy, liet een blokkade van schepen rond Cuba leggen en eiste dat de Russen de raketten zouden weghalen. Russische schepen met kernkoppen naderden de blokkade.

Gevolgen: Chroesjtsjov, de leider van de S.U., liet de raketten weghalen. De V.S. haalden hun raketten uit Turkije weg. Er ontstond vanaf toen meer overleg tussen de V.S. en de S.U. Zo ontstond er een meer ontspannen sfeer.

Mogelijke oorzaken van de Derde Wereldoorlog?

Bondgenootschappen 1914

Bondgenootschappen 1962

Oprichting van de NAVO

• NAVO pgericht in april 1949
• Oorspronkelijk militair bondgenootschap tussen Noord-Amerika en West-Europa tegen het communisme

• De NAVO bestaat nog steeds
  
• Zorgt voor spanningen tussen Rusland en het Westen

Warschaupact, 1955

• Militair bondgenootschap van de Sovjet-Unie
  

• Tegenhanger van de NAVO
  

• Opgericht als reactie op toetreding van West-Duitsland tot de NAVO
  

• Heeft bestaan tot 1991

De kernwapenwedloop

Oftewel allebei zoveel mogelijk kernwapens produceren om een kernwapenoorlog te voorkomen:

Wederzijdse afschrikking.

Sinds de Cubacrisis probeert men voorraad en verspreiding ervan te beperken: SALT-verdragen

Oorzaken 

Eerste Wereldoorlog

• Nationalisme 
• Wapenwedloop
• Militarisme 

• Modern Imperialisme

• Bondgenootschappen 

De Eerste en de Derde Wereldoorlog

§4 Internationale vredesinspanningen 

Oorlogen vóór 1914

• Vernietigingskracht nieuwe wapens
• Krimoorlog  1853-1856
• Amerikaanse burgeroorlog 1861 - 1865
• Tijdgenoten maken zich zorgen: organisaties opgericht 

vredesorganisaties in 1914

• Rode Kruis (oorlogsgewonden)
• Conventie van Genève (regels voor menswaardige behandeling gewonden en krijgsgevangenen)
• Vredesconferenties Den Haag (belofte: geen gifgas, geen luchtbombardementen)
• Permanent hof van Arbitrage (scheidsrechter bij internationale conflicten)

Vredespaleis Den Haag

• 1907 
  
• reglement voor eerlijke oorlogvoering
  
• burgerslachtoffers vermijden
  
• geen gifgas
  
• krijgsgevangenen goed behandelen
  
• geen luchtbombardementen

Gifgas WOI

• Gif- of strijdgassen moesten ervoor zorgen dat de vijand, in paniek, de loopgraven zouden verlaten
• De meeste gasaanvallen waren door het gebruik van gasmaskers steeds minder dodelijk voor de soldaten, maar zorgde voor brandwonden, tijdelijke blindheid en angst

Luchtschepen 1914  - 1918

• Om het slagveld beter te kunnen observeren, gebruikte men luchtschepen om de ligging van de vijandelijke loopgraven te achterhalen.
• Behalve voor observatie werden Zeppelins (type Duitse luchtschepen) ook gebruikt voor bombardementen (op Antwerpen en Londen)

Vliegtuigen WOI

• Om voor een echte doorbraak in de oorlog te zorgen, zijn de eerste vliegtuigen nog te primitief.
• Toch beleeft de wereld de eerste luchtgevechten en bombardementen.

Vlammenwerpers WOI

• Net als gifgas moet de vlammenwerper voor paniek bij de vijand zorgen.
• Brandende benzine wordt, soms over afstanden van honderden meters, over het slagveld gespoten

Duikboten WOI

• Duikboten bestonden al sinds de 19e eeuw, maar in de Eerste Wereldoorlog werden ze voor het eerst (met name door Duitsland) massaal ingezet.
• De Duitsers probeerden met de Onbeperkte Duikbotenoorlog (1915/1917) alle schepen (oorlogs-, koopvaardij- en passagiersschepen) tot zinken te brengen

Conclusie

Internationale afspraken hadden in WOI geen effect

 Oprichting Verenigde Naties

• Het idee komt voort uit de Volkenbond die na de Eerste Wereldoorlog werd opgericht door de Amerikaanse president Wilson
  
• De VN werd in 1945 opgericht na de Tweede Wereldoorlog

Organisatie

• Alle lidstaten hebben één stem in de Algemene Vergadering
• De Veiligheidsraad is het belangrijkste orgaan van de VN
• Deze bestaat uit vijf vaste leden en tien wisselende leden
• De vijf vaste leden (CH, VS, RUS, GB, FA) hebben vetorecht 

Stemming onder de bevolking 1914

Nationalisme

Er was een groeiend nationalisme in Europese landen

• liefde voor het eigen volk --> trots zijn op je eigen land
• Dit nationalisme werd versterkt door het modern imperialisme (periode van 1870 tot 1914 waarin Europese landen grote delen van Afrika en Azië veroverden en die tot kolonies maakten)
• Er was een groeiend verlangen voor "sterven voor het vaderland"

• Nationalisme leidde tot tegenstellingen en spanningen in Europa.
  

Militarisme

moed, discipline, strijdlust

N.b. door het militarisme bleven jonge mannen zich maar aanmelden voor de oorlog

Militarisme

• Militarisme: verheerlijken en vergroten van het leger
• GEVOLG:  wapenwedloop en spanningen tussen de Europese landen

Stemming onder de bevolking 1962

Inzet kernwapens

• Afschrikkend effect
• Zullen niet snel echt afgevuurd worden
• MAD: Mutual Assured Destruction
• Vooral dreigen

Nieuwe kernwapens

•  NAVO maakt ook lange afstand kernwapens
• Geplaatst in NAVO-landen...dus ook Nederland
• Demonstraties tegen kernwapens 
• Bang voor kernoorlog
• Wantrouwen bij de bevolking; kernoorlog!

Protest tegen de Vietnamoorlog 

• Vanuit de huiskamer te volgen op tv 

• Oorlogsmisdaden

• "Wat doen we hier?!"

• Protesten in de VS en in Europa
  
  
• 1975: Amerika trekt zich terug
            Heel Vietnam wordt communistisch

Conclusie

De stemming van de bevolking heeft invloed op oorlogsvoering en op het uitbreken van een oorlog.

Het volk was bij WO1 'klaar' voor een oorlog, in 1963 waren ze oorlogsmoe en bang voor een kernoorlog.

De rol van politieke en militaire leiders

Alleenheersers voor 1914:

- Rusland, Oostenrijk-Hongarije, Duitsland

- Veel invloed van leiders; mogelijk grote gevolgen

- Veel invloed militaire top; machtsbehoud belangrijk

Democratieën voor 1914:

- Meer invloed van het volk; minder kans op oorlog

- Militarisme zorgt voor grote invloed militaire leiders

- Door bondgenootschappen vaak betrokken

Politieke leiders 1962

3 grote leiders:

Kennedy (president VS)

Chroesjtsjov (president SU)

Castro (dictator Cuba)

Nikita

 Chroesjtsjov

Politiek van vreedzame coëxistentie

De Sovjet-Unie en de Verenigde Staten moesten vreedzaam naast elkaar kunnen leven. Er zou geen oorlog moeten komen.

John F. Kennedy

Kennedy was een jonge leider.

Wilde internationaal daadkrachtig overkomen, ook met betrekking tot Sovjet-Unie.

• Publieke toespraken
• Konvooien sturen naar Berlijnse Muur
• Invasie Varkensbaai

Fidel Castro

In 1959 kwam Fidel Castro aan de macht op Cuba.

Fidel Castro maakte alle bedrijven en land van de staat. (Communisme)

In 1961 deden Cubaanse ballingen gesteund door de VS een mislukte invasie in de Varkensbaai.

Cuba zocht hierna steun bij de Sovjet-Unie.

Chroesjtsjov

Kennedy

Kernraket

Chroesjtsjov en Kennedy zitten allebei op een kernraket. Aan elke raket zit een snoer, waar loopt dat heen?

Hand aan de knop

Chroestsjov en Kennedy hebben allebei hun vinger bij de knop. Als ze deze indrukken ontploft de kernraket waar de ander op zit. 

Handje drukken

Chroesjtsjov en Kennedy zijn aan het handje drukken. Dit betekent dat ze verwikkeld zijn in een machtsstrijd. Alleen degene die het handje drukken wint, loopt een groot risico. Beide mannen hebben een kernraket achter de hand. Dit geeft precies de situatie van de Koude Oorlog weer. De Sovjet-Unie en de Verenigde Staten waren verwikkeld in een nucleaire wapenwedloop. Beiden konden een nucleaire aanval beantwoorden met nucleaire wapens. Dit zou een kernoorlog betekenen waarbij beide grootmachten vernietigd konden worden.