1.4: De Nederlandse Opstand (2)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

1.4: De Hele Nederlandse opstand in 1 keer

Deze les:

• Terugblik vorige les, wat weten we nog
• Uitleg Nederlandse opstand + maken tijdlijn
• Aan de slag met het lezen van de theorie en het maken van opdrachten. 

Aan het einde van deze les:

... Heb je een tijdlijn gemaakt met de belangrijkste gebeurtenissen uit de Nederlandse Opstand/ Tachtigjarige oorlog.

... Heb je geleerd wie de hoofdrolspelers in deze Opstand waren.

... Heb je geleerd hoe een onafhankelijke Nederlandse staat ontstond.

Opdracht in de les:

• Maak een tijdlijn van de gebeurtenissen van de 80 jarige oorlog.
• Schrijf daaronder in een lijst wat elke gebeurtenis is en schrijf de 5 hoofdrolspelers op.

Karel V in de Nederlanden:

• Niet alles zomaar beslissen
• Rekening houden met de rechten van zijn onderdanen
• Elk gewest had eigen regels, 23 wetten en belastingen
• Elk gewest had een eigen bestuur, de staten
• In de staten waren de steden, adel en geestelijkheid vertegenwoordigd.
• steden met stadsrechten hadden veel zelfstandigheid

Karel V:

• bestuurde de Nederlanden vanuit Brussel
• is ook keizer van Duitsland
• is koning van Spanje
• dus vaak onderweg om oorlog te voeren 

Daarom...

• in elk gewest een plaatsvervanger, de stadhouder
• Als Karel niet in Brussel is liet hij zich vervangen door een landvoogd. 

Karel V:

Werkte aan centralisatie en staatsvorming in de Nederlanden

• meer belastingen
• meer centrale wetten die overal geldig waren

doel: oorlogen, paleizen en ambtenaren betalen

gevolg: groeiende ontevredenheid in de Nederlanden.

Filips II:

• volgt zijn vader Karel V op in 1555
• nog hogere belastingen
• door met het vervolgen van protestanten
• meedogenloze manier van vervolgen ging veel Nederlandse bestuurders te ver. 

De Nederlanden: 17 gewesten

Gewest: Zelfstandig gebied met eigen wetten, vaak een eigen geldsoort en een eigen dialect (streektaal)

Elk gewest heeft een eigen bestuur en een stadhouder. 

stadhouder: hoge edelman als plaatsvervanger van de Spaanse koning in een gewest, zorgen voor orde en rust, aanvoerder van het leger.

het spaanse rijk

gewesten

De Nederlanden:

In 1555 volgt Filips II zijn vader op en benoemd in 1559 Willem van Oranje als stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht. 

Filips II regeerde met betaalde ambtenaren die hij kon benoemen en ontslaan wanneer hij wilde. Hij regeerde net als zijn vader vanuit één punt, dit noemen we centralisatie.

De Nederlanden:

Filips II wilde in alle gewesten hetzelfde bestuur en hetzelfde geloof, namelijk het Katholieke geloof. Protestanten liet hij oppakken. De hoge edelen en de burgers van de Nederlanden waren hier niet blij mee.

Het begin van de opstand

Filips II was naast koning van de Nederlanden ook koning van Spanje, in 1559 verhuist hij naar Madrid en maakt zijn halfzus Margartha van Parma landvoogdes. 

In 1566 vroeg een groep edelen haar om de protestanten niet meer zo hard aan te pakken, dat deed ze en daardoor werden de protestanten steeds dapperder.

De beeldenstorm:

Na een kerkdienst in Vlaanderen waarin een dominee preekte tegen de katholieke verering van heiligen sloegen aanhangers in een klooster alle beelden kapot.(1566) In de weken erna gingen vele protestanten dit ook in andere kloosters en kerken doen, dit noemen we de beeldenstorm. 

Het begin van de opstand:

Filips II is woest, hij benoemd de Spaanse hertog van Alva tot landvoogd en stuurt hem in 1568 met een groot leger naar de Nederlanden om de daders te straffen en het protestantisme te vernietigen. Veel Nederlanders slaan op de vlucht, ook Willem van Oranje

Het begin van de opstand:

Willem van Oranje valt in 1568 met een leger vanuit Duitsland de Nederlanden binnen om Alva te bestrijden. Daarmee begon de Opstand  of Tachtigjarige Oorlog tegen Spanje.

De opstand/Oorlog

De opstandelingen in de Nederlanden gingen zichzelf de Geuzen noemen. Op 1 april 1572 veroverden de watergeuzen vanaf zee de Zuid-Hollandse plaats den Briel. Daarna kozen veel Zeeuwse en Hollandse steden de kant van de opstandelingen.

De opstand/Oorlog

De Spanjaarden traden hard op. Als ze een stad innamen gingen ze verschrikkelijk te keer, ze plunderden de huizen en staken ze in brand. In Naarden werd zelfs bijna de hele bevolking uitgemoord. De Spanjaarden wilden hiermee de Nederlanders bang maken maar deze kregen juist een grotere hekel aan de Spanjaarden en kwamen steeds meer in verzet.

De opstand/Oorlog

In 1579 sloten de leiders van de noordelijke gewesten 

een militair bondgenootschap tegen Spanje, de Unie van Utrecht.

De zuidelijke gewesten werden heroverd door de Spanjaarden en bleven bij Spanje horen.

Nederland wordt onafhankelijk

Filips II ziet Willem van Oranje inmiddels als zijn grootste vijand en looft een beloning uit voor degene die hem wil vermoorden. 

Als gevolg hiervan besluiten de leiders van de zeven Noordelijke gewesten in 1581 het gezag (heerschappij) van Filips II niet langer te erkennen. (dit staat opgeschreven in het Plakkaat van Verlatinghe, je zou dit kunnen zien als de Nederlandse onafhankelijkheidsverklaring)

Nederland wordt onafhankelijk:

Dan gaat er vanalles mis....In 1584 wordt 

Willem van Oranje vermoord en in

 1585 veroverden de Spanjaarden Antwerpen. 

Maar in het noorden houden de opstandelingen vol, in 1588 besluiten zij dat ze geen vorst meer willen. Ze stichtten daarom een onafhankelijke Nederlandse staat: De Republiek der Zeven verenigde Nederlanden

De Republiek (1589)

Plakkaat van Verlatinghe (1581)

Nederland wordt onafhankelijk:

De oorlog is na het uitroepen van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden nog niet voorbij pas in 1648 werd de vrede gesloten.

De hoofdpersonen:

Karel V

Keizer van het Duitse rijk en ook vorst van de Nederlanden.

Mocht niet zomaar alles beslissen, de gewesten werden bestuurd door de staten waarin de drie standen vertegenwoordigd waren, Karel had wel de hoogste macht, dat noemen we soevereiniteit

Filips II

Volgt in 1555 zijn vader op, was niet alleen vorst van de Nederlanden maar ook van Spanje.

streng katholiek en vervolgde de protestanten nog strenger dan zijn vader.

Filips II wil :

- Alle gewesten zelfde wetten en regels.

- het hele rijk Katholiek

En dat is een probleem

Margaretha van Parma

bestuurd als landvoogdes vanuit Brussel de Nederlanden. (Want Filips II gaat in 1559 in Spanje wonen)

Straffen Filips tegen de protestanten te zwaar, tijdelijk minder straffen. 

Protestantse predikers durven nu in het openbaar te preken

1566: beeldenstorm

aanleiding:  een preek tegen de katholieke verering van heiligen door een predikant in Vlaanderen. Zijn aanhangers slaan na afloop in een klooster in de buurt alle beelden kapot

In veel kloosters en kerken worden in de weken die volgen vernielingen gepleegd, Filips II is woest.

Hertog van Alva

Filips stuurt de Hertog van Alva  met een leger naar de Nederlanden, ook benoemd hij hem tot landvoogd. 

Veel Nederlanders, waaronder Willem van Oranje slaan op de vlucht

Willem van Oranje

Benoemd in 1559 tot stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht door Filips II.

een stadhouder:  is een vertegenwoordiger van de koning in een gewest. (willen dus in 3 gewesten)

Valt in 1568 met een leger vanuit Duitsland de Nederlanden binnen.

Aan de slag:

• Maak de tijdlijn verder af, voeg zoveel mogelijk gebeurtenissen toe
• lees de theorie van paragraaf 1.4 en maak de opdrachten.