introductie en instructie Fictie

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo, mavo
• Leerjaar 3,4

Leerjaar 3

Introductie en instructie over:

Verschillende vormen fictie

Fictie kent verschillende vormen. De onderstaande vormen zijn wel de  meest bekende.

• Proza;
• Poëzie;
• Toneel.

Fictie zijn verzonnen verhalen of teksten
&
non-fictie zijn verslagen of teksten die gebaseerd zijn op feiten.

1. Waar
2. Niet waar

De vormen waarin Fictie voor kan komen.

• Een verzonnen verhaal kan lijken op de werkelijkheid.
  
• Een verhaal is realistisch als het lijkt op de werkelijkheid, geloofwaardig is en geen fantasie-elementen bevat. 

Fictie kent doorgaans 2 vormen, namelijk:

Realistische Fictie

We spreken over realistische fictie, wanneer:

De vormen waarin Fictie voor kan komen.

• er dingen voorkomen in een verhaal die niet geloofwaardig zijn.
  
• er fantasie-elementen in  een verhaal voorkomen die niet bestaan, zoals: tovenaars, zombies en aliëns. 

En de 2e vorm van Fictie is:

Niet Realistische Fictie

We spreken over niet realistische fictie, wanneer:

De Realismelijn

Met behulp van de onderstaande realismelijn kun je toetsen of een verhaal realistisch of niet realistisch is.

Realistische fictie = verzonnen verhalen die echt gebeurd zouden kunnen zijn.

Niet-realistische fictie = Verzonnen verhalen die niet echt kunnen gebeuren.

1. Waar
2. Niet waar

Genres

Een Genre is een verzameling van verhalen die tot dezelfde soort behoren.

Elk genre heeft zijn eigen onderwerpen en kenmerken.

• avonturenroman;
• historische roman;
• liefdesroman;
  
• oorlogsroman;
  
• psychologische roman;
  
• science fiction.

Hiernaast staan enkele voorbeelden van genres

Waargebeurde elementen

Het kan voorkomen dat er in een niet realistisch verhaal ineens waargebeurde elementen zijn toegevoegd, hoe zit dit?

• Een verhaal met waargebeurde elementen blijft fictie.
  
• Een schrijver voegt dan dingen toe aan het verhaal of verzint er dingen bij.

Wat is geen genre?

1. Thriller
2. Ontwikkelingsroman
3. Serie
4. Reisverhaal

Het vertelperspectief

Een verhaal kan vanuit verschillende standpunten/perspectieven geschreven zijn, namelijk:

• Ik-perspectief.
  
• Hij-/zij-perspectief (3de persoon)
  
• Alwetende verteller
  
• Wisselend perspectief (vanuit meerdere personages)

Het Ik-perspectief

Wanneer een verhaal geschreven is in het Ik-perspectief, kun je dit herkennen aan

• De gebeurtenissen worden verteld vanuit de ik-vorm.
  
• Je zit als het ware in het hoofd van de ik-persoon.
• Jij beleefd als lezer de verhalen die de hoofdpersoon verteld in de ik-vorm

Het Hij/Zij-perspectief

Wanneer een verhaal in het Hij-/zij-perspectief geschreven is, herken je dit aan de volgende punten.

• De gebeurtenissen worden in de hij- of zij-vorm verteld.
  
• De lezer beleefd het verhaal aan de zijlijn, naast de hoofdpersoon.

Let op: een schrijver kan ook een wisselend perspectief gebruiken. Dan wisselen verschillende personen elkaar af. 

In welk perspectief weet speelt de verteller zelf geen rol, maar weet hij alles van alle personages en gebeurtenissen?

1. Ik-vertelperspectief
2. Hij/zij-vertelperspectief
3. Alwetende verteller
4. Geen van drie

De tijd 

Verhalen en de tijd zijn altijd met elkaar verbonden. Met de tijd wordt namelijk bedoeld hoe het verhaal (ver)loopt. Een verhaal kan op de volgende manieren verlopen:

• chronologisch:  de volgorde van de gebeurtenissen beschreven van begin naar eind.
• voorgeschiedenis: Je start eigenlijk midden in het verhaal.
• niet-chronologisch: De volgorde van de gebeurtenissen gaan eigenlijk van het eind naar begin.

Flashback: Wanneer je in het verhaal een sprong terug in de tijd maakt. Er wordt iets beschreven wat eerder is gebeurt en wat voor de lezer van belang is.

Opbouwschema van verhalen

Beginsituatie

Dieptepunt

Slot

Ontstaan van probleem

Steeds meer moeilijkheden

Langzame verbetering

Tot slot

Je gaat nu uit je boek 

blz 168 t/m 172 

Opdracht 1 t/m 3 maken

Wat niet af is, is huiswerk voor de volgende les!

Wat is een dystopische roman

1. een spannend verhaal met een levensbedreigende situatie
2. het verhaal speelt zich af in de toekomst of in de ruimte of nieuwe techniek speelt een rol
3. het gaat hier om het volwassen worden van de jonge hoofdpersoon
4. een verhaal over een wereld die door rampen of een dictatuur bijna niet meer leefbaar is

Leeservaring beschrijven

• Als je je leeservaring gaat beschrijven, dan vertel je wat je van het boek vond dat je gelezen hebt.
• Je kunt beoordelingswoorden gebruiken om je leeservaring te beschrijven. 

Beoordelingswoorden

Wat het verhaal met je doet:

• Spannend - saai
• Duidelijk - verwarrend
• Humoristisch - zonder humor
• Veel actie - gebeurt weinig in
• Verdrietig - vrolijk

Beoordelingswoorden

Realistisch of niet-realistisch?

• Geloofwaardig - ongeloofwaardig
• Herkenbaar - niet herkenbaar
• Levensecht - bedacht
• Kan echt gebeuren - kan niet echt gebeuren

Personages

Hoofdpersoon

• Belangrijkste personage in een verhaal. 
• Meestal één hoofdpersoon. Maar soms ook meer. 

Personage - hoofdpersoon

• je weet wat hij denkt en voelt;
  
• je weet wat zijn karaktereigenschappen zijn;
  
• hij maakt een karakterontwikkeling door.
  

- round characters!

Personages

Hoofdpersoon:

• Wordt uitgebreid beschreven: je leest wat deze persoon denkt en voelt.
• Heeft meestal een probleem of opdracht in het verhaal dat opgelost of volbracht moet worden. 

Personage - bijpersoon

• je weet gedachten en gevoelens niet;
  
• ze veranderen niet;
  
• ze reageren vaak voorspelbaar.
  

- flat characters!

Wat wordt er bedoeld met de belangrijke kenmerken van een personage uit een verhaal?

1. kleur ogen, kleur haar en zijn/haar lengte
2. geslacht, leeftijd, gezondheid en achtergrond
3. wat het personage doet, zegt of denkt
4. de onderlinge relatie tussen hoofdpersoon, bijfiguren (helper en tegenstander)

Personages beschrijven en karakterontwikkeling

Je kunt personages beschrijven aan de hand van:

- Uiterlijk

- Kenmerken (geslacht, leeftijd, gezondheid, achtergrond)

- Karaktereigenschappen

- Relaties met andere personages

Onderwerp en thema

• Onderwerp: geeft neutraal aan waar het verhaal over gaat.
  
• Thema: formuleert kort en algemeen wat de strekking van het verhaal is.
  

Je kunt het thema formuleren:

in een paar woorden / in een korte zin / in een vraag.

Als een lang verhaal over een korte tijd gaat dan?

1. Is het verteltempo 'hoog'
2. Is het verteltempo 'regelmatig'
3. Is het verteltempo 'traag'
4. Dan is er sprake van een tijdsprong.

Tijd

Hoe verloopt het verhaal?

• chronologisch;
  

- van begin naar eind

• voorgeschiedenis;
  

- midden in het verhaal

• niet-chronologisch;
  

- van eind naar begin

Eind

Een verhaal kan op twee manieren eindigen:

• gesloten;
  

- het verhaalprobleem is opgelost

• open;
  

- sommige zaken zijn nog niet opgelost (zelf invullen)

Wat is een moraal?

1. Een wijze les in een verhaal.
2. Herhalingen met een betekenis in een verhaal.
3. Waar het verhaal over gaat.
4. Een open vraag in een verhaal die niet beantwoord wordt.

Wat is Proza??

• Korte verhalen;
• Novelles (verhalen tussen tachtig en honderd pagina's)
• Romans (verhalen langer dan honderd pagina's)

Proza zijn verhalen die je kunt herkennen aan de onderstaande kenmerken.

Wat is de vaste opbouw van een recensie? (Geef de vier punten)