2. Strijden voor de vrijheid

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

2. Strijden voor de vrijheid

Wat is een kolonie?

1. gebieden van een Griekse stadstaat buiten Griekenland
2. Gebieden van een Griekse stadstaat
3. Een gebied van een Griekse stadstaat binnen Griekenland
4. Gebieden waar aan landbouw gedaan werd.

Waarom gingen de Grieken overzeese kolonies stichten?

1. Er was niet genoeg voedsel voor iedereen
2. Sommige Grieken werden verjaagd
3. Grieken wilden meer gebied innemen
4. Ze wilden contact met de Romeinen hebben

In welk land hadden de Grieken geen kolonies?

1. Engeland
2. Italië
3. Spanje
4. Turkije

Het oude Griekenland

• Griekenland was geen geheel, maar bestond uit zelfstandige stadstaten.

• Ontstonden rond 800 v.C.

• Er waren ontzettend veel van deze stadstaten

• Veel gebergten tussen deze stadstaten. 

Stadstaat: Sparta

Sparta kende drie sociale groepen:

1. Mannen en vrouwen geboren in Sparta.
2. Overwonnenen. Zij woonden in gebieden die door Sparta waren onderworpen.
3. Bewoners van stadstaatjes verder van Sparta af.

Sparta

• Hoplieten (soldaten) de enige burgers met alle rechten.
  
• Twee koningen de baas (monarchie)
  
• Maar ook: een groep van 30 oude mannen: de dertig.  Zo'n kleine groep van machthebbers noem je: oligarchie

• Plus: een volksvergadering van de burgers (democratie)
• De macht lag vooral bij de Dertig

Democratie in Athene (1)

• Athene begon als aristocratie (mannen van adel hadden de macht)


• Veel onrust. In 594 voor Chr. was er bijna een burgeroorlog: wie kreeg de macht?
• Solon (590 v. Chr): tiran (alleenheerser) die problemen in Athene wilt oplossen: 

1. Schaft schuldslavernij af
2. Verbod graanhandel met buitenland (Alleen olijfolie) 
3. Ook rijke mensen mogen in het bestuur, niet alleen mensen van adel

Democratie in Athene (2)

• Peisistratos (tiran 546 v. Chr.): 

1. Geeft land van de adel aan de arme boeren
   
2. Leent boeren geld  om handelsgewassen als olijven en druiven voor wijn te planten

Gevolg: boeren verdienen meer =>  er kunnen meer boeren mee doen aan het bestuur. 

• Zoon van Peisistratos is Hippias. 
• Eerst bestuur hetzelfde, maar na aanslag gaat Hippias steeds meer geweld gebruiken => tirannen worden voortaan als slecht gezien

Democratie in Athene (3)

• Hippias wordt verjaagd door Kleisthenes
• Kleistenes zorgt ervoor dat iedere vrije Atheense man mocht stemmen in de volksvergadering
• Athene is een directe democratie: je stemt zelf over beslissingen, niet iemand namens jou (indirecte democratie)

Solon

Kleistenes

Door hem kregen adellijke families minder macht

Door hem ontstond de democratie en mochten burgers meepraten.

Oorzaak en gevolg

• Oorzaak: een verklaring voor een gebeurtenis. De reden waarom iets gebeurt. Kunnen er meerdere zijn, kunnen al heel lang bestaan.
  
• Gevolg: gebeurtenis die volgt op een andere gebeurtenis. Kan direct na de gebeurtenis gebeuren (korte termijn) of lang na de gebeurtenis (lange termijn)
• Signaalwoorden (hoe herken je ze in de tekst?): daardoor, hierdoor, omdat, doordat, zodat, waardoor, dankzij, als gevolg van

Het Perzische Rijk

• Supermacht in Mesopotamië
• Koning Dareios heerst over een gebied van India tot Libië
• Tolerant: overwonnen volken mochten veel houden, maar moesten belasting betalen en Dareios was de eindbaas
• Veel verbeteringen: wegen, munten. 

De Eerste Perzische Oorlog (490-499 v. Chr.)

Ionië hoort bij het Perzische Rijk: hier liggen veel Griekse koloniën => zij waren ontevreden:

1. hoge Perzische belasting
2. Perzië verhinderde handel met Griekse steden

• Daarom kwamen zij in opstand tegen Perzië => Ionische opstand
• Griekse steden kwamen helpen en bevrijdden de koloniën van Perzië
• Dareios wil een boete van Athene, maar Athene vermoordt de boodschappers...

De Eerste Perzische Oorlog (490-499 v. Chr.)

• Koning Dareios wil wraak op de Griekse steden
• In 490 valt Perzië Griekse stadstaten aan bij Marathon (40 km ten oosten van Athene) met ongeveer 20.000 man 
• Athene vraagt hulp aan Sparta omdat zij het beste leger hebben...maar die komen niet vanwege een religieus festival
• Athene staat er dus alleen voor met ongeveer 10.000 man...

op de afbeelding is Perzische infanterie te zien

Slag bij Marathon 490 v. Chr. 

Ondanks hun grotere aantallen verliezen de Perzen...

Tweede Perzische Oorlog

• De zoon van Dareios, Xerxes valt opnieuw aan via een brug over de Hellespont
• 480 v. Chr.: Slag bij Thermopylae: de Spartanen proberen de Perzen tegen te houden, maar worden verraden
  
• 479 v. Chr.: Slag bij Salamis: snelle Atheense schepen verslaan de Perzen en daarna worden de Perzen ook op land verslagen
• De Griekse stadstaten laten zien dat ze kunnen samenwerken!
• Grieken zien de overwinning op de Perzen als een overwinning van burgers op de tirannie

Wat was de aanleiding voor de eerste Perzische oorlog?

1. Athene had in het verleden Perzië aangevallen dus de Perzen wilden wraak
2. Sparta was een bondgenoot van de Perzen en riep hen te hulp tegen Athene
3. Athene had opstandige gebieden binnen het Perzische rijk gesteund
4. Perzië wilden Griekenland veroveren vanwege de vruchtbare grond

I. Door de Griekse kolonisatie begint de Perzische oorlog.
II. Door de hulp van Sparta wisten de Grieken te winnen bij Marathon

1. stelling I is juist, stelling II is onjuist.
2. stelling I is onjuist, stelling II is juist.
3. Stelling I en II zijn allebei juist
4. Stelling I en II zijn allebei onjuist

Bij het woord marathon dachten de Grieken aan...

1. een hardloopwedstrijd over ruim 42 kilometer
2. een veldslag tegen de Perzen waarbij de Grieken verloren
3. de Olympische Spelen
4. een veldslag tegen de Perzen waarbij de Grieken wonnen

Hoeveel Perzische oorlogen voerde de Grieken.

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

Wat deed Solon om het bestuur eerlijker te maken?

1. Hij zorgde ervoor dat iedereen mocht stemmen
2. Hij zorgde dat niet familienaam, maar je bezit invloed had.
3. Hij greep de macht en kwam op voor de armen
4. Hij verjaagde de Tiran

Maak de juiste combinaties

Slaaf

Cultuur

Polis

Niet gebruikte zinnen.

Iemand die eigendom is van iemand anders. 

Soldaten die van vechten hun beroep hebben gemaakt en betaald worden van belastinggeld.

Griekse stadstaat; een stad met het omringend gebied.

Een gebouw waar een of meer goden worden vereerd.

De gewoontes en gebruiken van de Grieken, bijv. hun beelden en gebouwen.

De bergen zorgden ervoor dat mensen niet makkelijk contact met elkaar hadden.  

Egypte

stadstaten

polis

Daardoor ontstond er niet één groot rijk zoals

In plaats daarvan waren er allemaal verschillende 

Zo’n stadstaat noemden de Grieken een