Les prehistorie (Drenthe)

• Geschiedenis
• Basisschool
• Groep 5

Geschiedenis: De tien tijdvakken

Tijdvak: Jagers en boeren

Jagers 

en Verzamelaars

Prehistorie

• Historie = geschreven geschiedenis
  

• Pre = voor 
  
  

• Tijd vóór dat mensen konden schrijven 

Nederland toen

Nederland nu

Gletsjers in Nederland, in Saale ijstijd, 

150.000 jr

geleden

Saale-ijstijd

Het landschap van Drenthe is ontstaan aan het einde van de Saale-ijstijd, zo’n 150.000 jaar geleden. Toen ploegde een ijsstroom door de Noord-Nederlandse bodem, met de kaarsrechte en evenwijdige ruggen (‘megaflutes’) van De Hondsrug als resultaat. Je vindt er ook pingoruïnes. Dit zijn kraters die zijn ontstaan in de ijstijd. De Hondsrug telt er honderden, inmiddels staan ze vol water en zijn het vennetjes.

Neanderthalers en mammoeten

De eerste ‘menselijke’ sporen gaan óók terug tot de ijstijd. Bij Drouwen en Anderen zijn vuistbijlen gevonden van neanderthalers, de voorlopers van de mens. Zij jaagden op mammoeten en wolharige neushoorns. De bijlen zijn vermoedelijk 120.000 jaar oud. Mammoetbotten zijn gevonden bij het Oranjekanaal, Orvelte en de Wapserveense Aa (bij Nijensleek).

De moderne mens

Na de laatste ijstijd (10.000 voor Christus) kwamen rendierjagers naar het Hondsruggebied. Net als wij behoorden ze tot de moderne mens. Deze rendierjagers lieten haardplaatsen en van allerlei gereedschappen achter, die je allemaal nog kunt bekijken. Rond 3.400 voor Christus kwamen de eerste ‘vaste’ bewoners in het gebied: het Trechterbekervolk. Dit volk werd het bekendst om de manier waarop ze hun doden begroeven. Dit deden ze namelijk in grafkelders, ofwel hunebedden.

Prehistorie wordt verdeeld in drie tijdvakken.
Jagers en verzamelaars leefden in de steentijd

Hoe leefden jagers en verzamelaars?

https:

De hunebedden in Drenthe zijn tussen 3350 en 3030 vr. Chr. gebouwd door landbouwers die behoorden tot de Trechterbekercultuur. Deze naam verwijst naar trechtervormige bekers van aardewerk die in de hunebedden zijn gevonden. Zij gebruikten hiervoor de reusachtige zwerfkeien, van soms wel 20.000 kilo, die tijdens de ijstijden door het landijs vanuit Scandinavië naar Nederland zijn vervoerd.

Karakteristiek voor het Drentse zandlandschap zijn de vele grafheuvels. Deze glooiingen in het landschap van tussen de 5 tot 25 meter breed en maximaal 2,5 meter hoog, stammen uit de late Steentijd, vroege Bronstijd en IJzertijd. Ze zijn opgeworpen van zand en plaggen, om het graf van één of meerdere personen te bedekken. De met mos en gras overgroeide heuveltjes vind je vaak in groepen bij elkaar: een grafveld. 

Afhankelijk van de tijdsperiode, bedekte een grafheuvel asresten van een lijkverbranding, een grafkist met begraving of een urn met crematieresten. Oorspronkelijk waren veel grafheuvels omgeven door een of meer ringsloten, paalkransen, steenkransen of ringwalletjes. Sommige heuvels werden slechts eenmaal gebruikt, andere werden hergebruikt. Een grafheuvel kan dus een of meer begravingen bevatten.

Rituele plekken

De doden konden in het graf vergezeld zijn van grafgiften. Waarschijnlijk werden deze meegegeven voor het leven in het hiernamaals. Mannen hadden hun wapens en gereedschappen bij zich. Vrouwen werden vergezeld door sieraden van goud, brons of barnsteen. Beide graven bevatten ook aardenwerken potten waarin waarschijnlijk voedsel heeft gezeten. De laatste jaren worden er steeds meer aanwijzingen gevonden dat de grafheuvels niet alleen dienden als laatste rustplaats, maar dat het belangrijke rituele plekken waren binnen de prehistorische gemeenschappen.

De kano van Pesse (ook wel boot van Pesse) is voor zover bekend de oudste ontdekte boot ter wereld. C14-datering heeft aangetoond dat deze boomstamkano dateert tussen 8200 en 7600 v.Chr.

Kenmerken

De afmetingen van deze kano bedragen 298 cm × 44 cm. Het hout van de boot is van een grove den. Met behulp van een vuurstenen of hertshoornen bijl is de boom omgehakt en de boomstam uitgehold. De kano is zo lang bewaard gebleven omdat hij was weggezakt in een rivierbedding in een venige bodem.

Bij graafwerkzaamheden voor de A28 aan de zuidkant van het dorp Pesse, iets ten noorden van Hoogeveen, werd in 1955 de kleine boomstamkano gevonden.

vuursteen

Jager-verzamelaars

• Leven in kleine groepen

• Ze trekken achter hun eten aan: je noemt ze ook wel nomaden
  
• Wonen in hutten, grotten of simpele tenten

• Weinig spullen
• Maken bijlen van hout en steen
• Maken grotschilderingen

Handige jagers-verzamelaars

De jagers-verzamelaars waren steeds aan het jagen op dieren. Ze verzamelden planten en vruchten.

Ze leefden van alles wat ze in de natuur konden vinden.

De jagers-verzamelaars gebruikten alles van de dieren! 

• Het vlees om....
• De huiden voor....
• De botten voor....

Wat is géén overblijfsel van jagers-verzamelaars?

1. Een bijl van vuursteen
2. Een werpspeer
3. Glazen bekers
4. Pijl en boog

Waarvan maakten jagers/verzamelaars hun kleding?

1. Wol
2. Huiden van dieren.
3. Bladeren
4. Van niks want ze liepen in hun blootje.

Jagers en verzamelaars worden ook wel NOMADEN genoemd. Waar wonen nomaden?

1. In een huis.
2. Op hoge, droge berg.
3. Ze trekken achter hun eten aan, dus steeds ergens anders.
4. Op een vaste plek in de woestijn

Leven van de jagers en verzamelaars

Waar leven ze van:

• Mannen gingen jagen.

• Vrouwen en kinderen verzamelden

       eetbare planten, bessen, noten,

       knollen en wortels.

Celtic fields            

Op de akkers verbouwden de boeren vooral gerst en emmertarwe. De gewassen werden geoogst met vuurstenen sikkels. Het vee zorgde voor de bemesting van de schrale grond en de akkers lagen regelmatig braak. De akkertjes werden omwald met behulp van plaggen, veldkeien, stronken en oogstafval. Binnen de omwallingen of aan de rand van de velden lagen de boerderijen die meestal een generatie meegingen. Het gebruik van de Celtic fields stopte in de 2e eeuw na Chr.

Afbeelding: RAAP-rapport 3554 – Een actualisatie van de Drentse Celtic fields en een inventarisatie van Drentse karrensporen. S. van der Veen & T.J. ten Anscher

0

Bizon...bijzonder!

Een uitgestorven diersoort, waar je lekker van kon eten. 

Familie van de koe. Boezonder...

Samen sta je sterk!

De rondtrekkende volken, de nomaden, reisden in groepen rond. Dat is veiliger dan in je eentje. 

Uitgestorven diersoorten

Je ziet hier een sabeltandtijger en een mammoet. Beide zijn uitgestorven. Welke diersoorten zijn er over 50 jaar niet meer? 

Bijen? Walvissen? Olifanten?

Zoek ze allemaal

Kan jij de 6 diersoorten vinden?

Overleven

Je bent afhankelijk van de natuur. Is het winter, dan is er minder eten. Misschien ga je wel leren vissen. In de zomer is er juist meer eten. 

Je eet wat je kunt vinden, anders ga je dood. 

grotten van Lascaux

Lascaux

Wat weet jij nu van de jagers en verzamelaars?