Paragraaf 2.1/2.2: Ongeslachtelijke en geslachtelijke voortplanting

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Welkom!

Pak je spullen:

• Laptop
• Biologie boek
• Schrift voor aantekeningen
• Pen
  
• Mobiel in de tas!

Wat gaan we doen?

1e uur:
Paragraaf 2.1: Ongeslachtelijke voortplanting 

2e uur: 

Paragraaf 2.2: Geslachtelijke voortplanting

Paragraaf 2.1: Ongeslachtelijke voortplanting

Gewone celdeling = mitose

Celdeling waarbij geslachtscellen ontstaan = meiose

Lesdoelen

1.1 Je kunt uitleggen op welke manieren er door ongeslachtelijke voortplanting nakomelingen ontstaan die genetisch identiek zijn aan de ouder.

1.2 Je kunt het verloop van de celcyclus beschrijven en de verschillende fasen benoemen.

Ongeslachtelijke voortplanting

knollen          wortelstokken          uitlopers                            bollen

(stengel/wortel)                               (stengel)                            (blad)

Ongeslachtelijke voortplanting

Alle nakomelingen ontstaan door celdelingen en zijn dus genetisch identiek aan hun voorouder!

Voortplanting schimmels

• sporen = cel waar nieuwe schimmel uit komt
• aan uiteinde schimmeldraad
• of onder de paddenstoel

chromosomen 

• Dit is een chromosomenportret/Karyogram
• Mensen hebben 23 paren chromosomen.
• Totaal 46 chromosomen.
• De paren zijn gelijk, behalve de geslachtschromosomen  (bij de man XY en vrouw XX)

Celcyclus

Bij een celdeling moet iedere dochtercel het DNA 'krijgen' van de moedercel, hiervoor wordt het DNA in de chromosomen gekopieerd (bij mensen 46 chromosomen--> 23 ap

Tijdens het kopiëren, rolt het DNA op in zichtbare chromosomen

Chromosomen worden weergeven in een karyogram

Kerndeling en celdeling

Celcyclus

1. Mitose: celkerndeling en celdeling
2. Interfase: periode tussen twee celdelingen

• G1-fase: stofwisseling en celgroei
• S-fase: DNA-replicatie/synthese = kopiëren DNA molecuul
• G2-fase: stofwisseling en celgroei, synthese van membranen en andere organellen

• G0-fase: cel is in rust, er treden geen delingen op

Celcyclus

Controlepunten:

• G1-fase: gunstige omgeving?
• G2-fase: DNA goed verdubbeld en nog steeds gunstige omgeving?
  
• M-fase: alle chromosomen bevestigd aan kernspoel?

Mitose

Profase: Een centrosoom (spoellichaampje) bestaat uit twee kleine cilinders (de centriolen). Tijdens de profase verdubbelt het centrosoom. De centrosomen bewegen zich naar tegenovergestelde kanten van de cel --> trekdraden gevormd

 De chromosomen rollen op (spiraliseren) en zijn hierdoor sterker. --> zichtbaar met lichtmicroscoop

Prometafase: terwijl het kernmembraan verdwijnt, houdt de kernspoel de chromosomen op hun plaats in het midden van de cel. De trekdraden kunnen nu bij de chromosomen komen. Ze hechten zich aan het centromeer.

Metafase: De chromosomen bevinden zich in het midden van de cel. De trekdraden verbinden elk centromeer met een centrosoom.

Anafase: de chromatiden laten elkaar los, waarna elk door de trekdraden naar een ander centrosoom wordt getrokken. De chromatiden heten nu weer chromosomen.

Telofase: er vormt zich rondom elke groep chromosomen een nieuw kernmembraan. Doordat de chromosomen zijn verdubbeld en daarna weer zijn gesplitst, bevat elke kern een kopie van de chromosomen in de moedercel.

Kunstmatig ongeslachtelijk voortplanten

stekken                        weefselkweek              klonen?!

Waarom we (nog) geen mensen klonen? 

Ethisch argument 

• Heeft met normen te maken, is het 'juist' om te doen?
• Bijv. "Het is niet juist om het lichaam van dieren te gebruiken als voeding."

Biologisch argument

• Heeft met de natuur te maken, wat is het effect op het leven op de wereld?
• Bijv. "De bio-industrie stoot veel koolstofdioxide uit, wat bijdraagt aan de opwarming van de aarde."

Aan de slag!

 Havo:

Paragraaf 2.1: opdracht 1 t/m 10

VWO: 

Paragraaf 2.1: opdracht  1 t/m 12

Opdrachten niet af = huiswerk

Paragraaf 2.2: Geslachtelijke voortplanting

Geslachtelijke voortplanting

• Bij geslachtelijke voortplanting versmelten twee celkernen --> celfusie
• De benodigde geslachtscellen noemen we met een mooi woord gameten.
• Alle andere cellen in het lichaam noemen we somatische cellen.

Meiose

Van diploïd naar haploïde cellen.

• Geslachtscellen zijn haploid; elke geslachtscel bevat 1 volledige set chromosomen. Dit noem je (n).

• Een bevruchte eicel bevat 2 volledige sets chromosomen - diploid (2n) - alle lichaamscellen.

• binnenste schaamlippen
• buitenste schaamlippen
• clitoris (deel van)
• vagina

• penis (erectie)
• teelballen in balzak
• eikel
• voorhuid

Primaire geslachts-kenmerken vrouw

• clitoriseikel
• zwellichamen
• vagina

Vrouw

Man

Geslachtscellen --> bevruchting --> celfusie

• Eicellen worden geproduceerd in de ovaria. --> Vorming heet oögenese.  

• Zaadcellen worden gevormd in de testes.  --> Vorming van deze zaadcellen heet spermatogenese.

Eicellen en Zaadcellen

Bevruchting

Bevruchting

Aan de slag!

 Havo:

Paragraaf 2.2: opdracht 13 t/m 22

VWO: 

Paragraaf 2.3: opdracht  18 t/m 27

Opdrachten niet af = huiswerk