Hoorcollege: Maniërisme en Barok

• Kunst Algemeen
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4-6

HOFCULTUUR

Maniërisme en Barok 

terug luisteren?

klik hier

Voorbereiden

• Aantekeningen op tafel
  
• Huiswerk op tafel
  
• Boek op tafel (H5 gelezen)
  
• Inloggen op lessonup
  
•  Kun je de vragen hiernaast beantwoorden?

CODE

klik hier!

1. Welke stroming is de schakel tussen Renaissance en Barok?

2. Wat zijn de reformatie en de contrareformatie?

3. Wat was de bijnaam van Lodewijk XIV?

4. Wat wordt er bedoeld met sprezzatura? Wat is een ander woord hiervoor?

KENMERKEN

Algemene Kenmerken:

• Een feestelijke uitbundige stijl
• Kunst die spreekt tot het gevoel
• Uiterlijk vertoon (machtsvertoon)

Opdrachtgevers:

• het Hof
• Rijke burgers (met name in de republiek der verenigde nederlanden
• Kerk (contrareformatie)

BEELDEND

KENMERKEN

Beeldhouwkunst:

• Ingewikkelde vormen en houdingen
• Suggestie van beweging
• Draaiing torso
• Expressief gezicht
• Licht/donker werking (plasticiteit)
• spreekt tot gevoel

Ruiterstandbeelden, bustes, fonteinen, kerkbeelden

Schilderkunst

• technisch perfect
• gecompliceerde composities
• realistisch (plastisch, gedetailleerd)
• perspectivisch correct
• Dynamiek
• lichte toets, veel kleur
• symboliek/mythologie
• meer dan levensgroot

Portretten, mythologische taferelen, bijbelse taferelen, engelen. 

• extreem realisme;
• dramatische effecten;
• sterke licht/donker contrasten (clair-obscur);
• veel emotie (op gezichten);
• veel vaart en beweging en druk kronkelende figuren;
• berekende dieptebewerking;
• diagonalen;
• lichtbron niet zichtbaar

• Ideale verhoudingen
•  Kloppend perspectief
•  Klassieke en Christelijke thema's
• Wereldlijke setting
• Harmonie en balans
• Verfijnde hantering

• emotie en dramatiek uitdrukken
• Gekunstelde lichaamsvormen 
• Felle koele kleuren
• Loslaten ideale verhoudingen 

Renaissance

Maniërisme

Barok

1472

Pierro Della Franscesca

The Brera Madonna

1495

 Jacopo de' Barbari,

Portrait of Luca Pacioli, father of accounting

1513

Titaan

Sacred and Profane Love

1475

Leonardo da Vinci

De doop van Christus

1510

Raphael Santi

School of Athens

(onderdeel van de Stanza della Signatura)

1534–1540

Parmigianino

Madonna with the Long Neck

1591

Giuseppe Arcimboldo, 

Vertumnus the god of seasons

1545

Agelo Bronino

Allegorie met Venus, Cupido en Tijd

1620

Hendrick van Balen, 

De heilige drie-eenheid

1605-1609

Orazio Gentileschi,

David and Goliath

Charles le Brun 17e eeuw - FA

Orazio Gentileschi,

David and Goliath

Renaissance

Maniërisme

Barok

ARCHITECTUUR

KENMERKEN

• Weelderige groeivormen
• Krullen
• Groots opgezet
• Koepbouw

Stedenbouwkundig/tuinen

• brede wegen
• centraalplan 
• Rijen pilaren 

OPBOUW
• Harmonische verhouding 

• Modulus
• Geometrische basis

IMMITATIO/TRANSLATIO

DECORATIE

• Cassettes

• Rustica: natuursteen

ELEMENTEN

• Pilasters

• Kroonlijst

• Half zuilen, nissen

• Klassieke bouworde

Renaissance

Maniërisme

Barok

17e eeuw - Versailles

Versailles

OPBOUW
• Symmetrie maar rommeliger

• AEMULATIO

• Harmonieus

DECORATIE

• zie renaissance

ELEMENTEN

• zie renaissance

OPBOUW
• Symmetrie 

• Decoratief

• AEMULATIO

DECORATIE

• Krullen

• Goud

• Spiegel

ELEMENTEN

• Rondbogen

• Klassieke elementen

1534

Palazzo del Te

1562-1594

Villa Rotonda

16e eeuw

Villa Farnese

1489-1538

Palazzo Strozzi

15e eeuw

Dom van Florence (santa maria del fiore) (ALLEEN DE DOM)

1630

Venetie

DANS

Renaissance

Barok

Gevolg kunsten

Kunst als middel om je te onderscheiden:

• Virtuositeit
• Macht positie duiden
• Legitimatie hof uiten
• Sprezzatura/esprit tonen

VERFIJNING EN DOOR EVALUATIE

Ontwikkeling aan het hof

Hofcultuur wordt steeds verfijnder:

• Opvoeding
  
• Sprezzatura
  
• Hierarchie
  

Harmonie en Balans

Expressie in Harmonie

HOFDANS

HOFBALLET

Onderscheid theaterdans / hof dans

Onderscheid professionele danser/ amateur

meer info

klik hier

Renaissance

Barok

Catharina de Medici

• Ballet Comique de la Reine
  
• Spectakel als middel

Muziek

KENMERKEN

De muziek van componisten in de Barok heeft veel overeenkomstige kenmerken en enkele geografische verschillen.

Algemene kenmerken

• emotie (zie affectenleer)
• beweging
• contrasten
• ornamenten
• Muzikale kenmerken

populairste genre: de opera

• voor het hofleven worden veel suites (dansen) gecomponeerd
• veel versiering in de muziek
• relatief kleine bezettingen. 
• hoge productie van de componisten
• (kleur)contrasten in muziek
• muziek drukt gevoelens uit door middel van affectenleer

Madrigalen

Eenvoudige instrumenten

Prima Prattica

Renaissance

Barok

Opera

Ingewikkelde composities

Nieuwe instrumenten

Secunda Prattica

Spotify playlist of renaissance music

Spotify playlist of barokke muziek

• de vorm (melodie en harmonie) is belangrijker dan inhoud (tekst)
• tekst is door meerstemmigheid niet/moeilijk te verstaan
• polyfonie, zang is a capella (zonder instrumentale begeleiding)
• geen individuele emotie

• inhoud belangrijker dan vorm
• monodie: gezongen melodie met een akkoordbegeleiding door instrument: basso continuo
• het wordt toegelaten gevoel uit te drukken in zang, gevoel wordt ondersteund door instrumentale begeleiding

OPERA

Zoek nu zelf uit hoe de vergelijkbare ontwikkelingen zich in de muziek en de drama hebben kunnen vormen hoe de opera kon ontstaan. Aan de hand van de bron en de fragmenten

Bron 1

https://npokennis.nl/longread/7465/waar-komt-opera-vandaan#id-1

madrigaal - Monteverdi 

L'orfeo - de eerste opera (van Monteverdi)

Lully - opera aan hof Lodewijk XIV

Wat heb je geleerd?
Noem drie dingen...