Les 2: De overheid en werk

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vmbo b, k
• Leerjaar 3

Maatschappijleer
Les 2: De overheid en werk

Startklaar

• Op je plek zitten
  
• Telefoon in het Zakkie
  
• Jas over de stoel, oortjes in de tas, tas op de grond
  
• Schoolspullen op tafel: Chromebook, JdW-map, etui 

Bij de start van iedere les verwelkomt de docent de leerlingen bij de ingang van de deur, noemt leerlingen bij naam, maakt oogcontact en besteedt aandacht aan het welbevinden van leerlingen. De docent geeft het goede voorbeeld en spreekt hoge verwachtingen uit voor het verloop van de les door succescriteria op gewenst gedrag, schooltaal en effectief leren te benoemen. De leerlingen zitten startklaar en zijn bijvoorbeeld ingelogd in LessonUp en hebben hun JdW-map op tafel.

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen wat de overheid doet tegen sociale ongelijkheid. (T1)
  
• Je kunt de begrippen minimumloon en zwartwerk uitleggen (R)
  
• Je kunt uitleggen wat de verzorgingsstaat is. (R)
  
• Je kunt uitleggen wat de CAO en de Arbowet is. (R)

Als een werknemer onmiddelijk ontslagen wordt door zijn of haar werkgever dan heet dat 'ontslag op ...'

Mag een werkgever een werknemer zomaar op staande voet ontslaan?

Heeft deze werknemer van de Albert Heijn recht op een uitkering?

1. Ja
2. Nee

Wat heeft de overheid te maken met jouw werk?

De overheid moet zorg dragen voor de welvaart en het welzijn van burgers. De overheid moet het dus ook mogelijk maken dat jij kunt gaan werken, zodat jij een gelukkige burger kunt worden (denk aan de pyramide van Maslow van de vorige les). 

Hoe doet de overheid dit?

werken

Een ander woord voor werken is arbeid. Het is wat jij doet of moet doen tegen betaling (of een andere beloning).

Tekst gesproken

welvaart

Welvaart vertelt of mensen voldoende geld hebben om hun belangrijkste behoeften te kunnen vervullen

welzijn

Met welzijn wordt bedoeld dat het lichamelijk, geestelijk en sociaal goed met een persoon gaat

Verzorgingsstaat

Werken is een recht. In de grondwet staat dat de overheid haar best moet doen om voor voldoende banen te zorgen.

Als het toch niet lukt om werk te vinden heb je recht op een WW-uitkering. Je moet dan wel verplicht blijven zoeken naar een baan. Dit heet sollicitatieplicht.  Ook mag je geen betaalde klusjes doen, oftewel zwart werken. Als je hierop wordt betrapt dan kun je de uitkering verliezen.

verzorgingsstaat

In een verzorgingsstaat zorgt de overheid voor welvaart en welzijn voor alle burgers in de samenleving. Met welvaart bedoelen we dat mensen voldoende inkomen krijgen om van te kunnen leven en met welzijn gaat het om de gezondheid van mensen.

Tekst gesproken

recht

Een recht is iets wat jij mag.

WW-uitkering

Een WW-uitkering is de Werkloosheidswet die werkloze werknemers, een tijdelijke werkloosheidsuitkering biedt. Je moet wel al eerder een baan gehad hebben en weer op zoek gaan naar een nieuwe baan.

zwart werken

Zwartwerken is betaalde klusjes doen zonder dat hier belasting over wordt betaald aan de overheid.

Wanneer hoef je niet te werken?

Er zijn ook gevallen waarin je niet verplicht bent om te zoeken naar een baan of om te werken.

Bijvoorbeeld als je mantelzorger bent, of wanneer je vanwege je leeftijd niet meer hoeft te werken. Als je ouder bent dan 66 jaar en 4 maanden heb je recht op een AOW-uitkering.  Wat is dat?

AOW-uitkering

De AOW-uitkering is een basispensioen voor iedereen die in Nederland gewerkt of gewoond heeft. Ouderen ontvangen dit pensioen vanaf het moment dat ze de AOW-leeftijd bereikt hebben (sinds dit jaar vanaf 66 jaar en 4 maanden).

Tekst gesproken

mantelzorger

Een mantelzorger is iemand die hulp geeft aan een zieke uit de eigen sociale omgeving. Mantelzorg is het geven van extra hulp.

Vergrijzing in beeld

Bron: CBS

De overheid zorgt ook voor werkenden

De overheid zorgt niet alleen voor burgers die niet werken maar ook voor burgers die wél werk hebben. Dit doet de overheid door wetten te maken die werknemers beschermen.

Twee voorbeelden van wetten die de werknemer moeten beschermen zijn: de Arbowet (werkgevers moeten zorgen voor een gezonde en veilige werkplek) en het minimumloon (het loon dat je minimaal moet ontvangen).

werknemer

Een werknemer is een persoon die (op basis van een arbeidsovereenkomst) in een bedrijf werkzaam is.

Arbowet

In de Arbowet staan regels voor werkgevers en werknemers om de gezondheid en veiligheid van werknemers te beschermen. In de Arbowet zijn regels opgenomen waar werkgevers en werknemers zich aan moeten houden.

Tekst gesproken

minimumloon

Het minimumloon is het laagste bedrag dat een werkgever wettelijk verplicht is aan een werknemer als loon (salaris) te betalen.

Noteer je leeftijd en bekijk hoeveel jij minimaal per uur betaald moet krijgen bij een fulltime werkweek?

In een supermarkt werken vaak meer 15-jarigen dan 18-jarigen. Waarom is dat zo?

1. Omdat 18-jarigen niet in een supermarkt willen werken
2. Omdat 18-jarigen last van hun rug krijgen bij het vakkenvullen
3. Omdat 15-jarigen goedkoper zijn
4. Omdat 15-jarigen meer vrije tijd hebben naast school

De overheid zorgt ook voor werkenden

Als werkgevers en werknemers afspraken maken over het werk dan moeten werkgevers zich hieraan houden. Werkgevers moeten zich ook aan de wetten houden die de overheid heeft gemaakt. 

Vaak staan deze afspraken en wetten in een CAO. 

CAO

Een collectieve arbeidsovereenkomst (CAO) is een schriftelijke overeenkomst waarin afspraken over arbeidsvoorwaarden staan. Bijvoorbeeld over loon, betaling van overwerk, werktijden, opzegtermijn of pensioen. Een cao geldt voor een grote groep mensen met hetzelfde soort beroep.

Tekst gesproken

werkgever

De werkgever geeft werk aan de werknemer. 

De overheid moet zorg dragen voor welvaart en welzijn van de burgers.
Dit betekent dat de overheid ...

1. verplicht is te zorgen dat jij werk hebt
2. jou moet helpen aan werk te komen

Als je ontslagen wordt dan heb je recht op een ...

Je kunt de WW-uitkering verliezen of minder geld krijgen als je weigert om te ...

Wanneer krijg je een AOW-uitkering?

1. Als je ziek bent geworden
2. Als je ouder bent dan 66 jaar
3. Als je werkeloos bent geworden
4. Als je genoeg verdient hebt

Noem een wet die de overheid heeft gemaakt om werknemers te beschermen.

Wat betekent CAO?

Wat hebben maatregelen van de overheid (als AOW en WW) te maken met sociale ongelijkheid?

Begrippen uit deze les

• Verzorgingsstaat
• AOW-uitkering
• WW-uitkering
• zwart werk
• Arbowet
• minimumloon
• CAO

Welvaart

Welzijn

Uitkering

Mantelzorger

Schrijf 3 dingen op die je
deze les hebt geleerd.

Stel 1 vraag over de lesstof die je niet goed hebt begrepen.