4.2 Prokaryoten

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Evolutie

Vandaag

• Herhalen BS 1
• Uitleg BS 2
• Oefenvragen

Tot welk domein behoort
deze cel?

1. Planten
2. Dieren
3. Prokaryoot
4. Eukaryoot

Organische stoffen

Anorganische stoffen

Glucose

Eiwitten

Nitraat

Water

Vitamine

De definitie voor autotroof is

1. zelfvoedend
2. kan uit organische stoffen organische stoffen maken
3. kan uit anorganische stoffen organische stoffen maken
4. anders voedend

Rijk	Voedsel	Stof	Groep
Plant	CO2 + H2O	Anorganisch
Dier	Plantaardig / dierlijk	Organisch
Bacteriën	Plantaardig/dierlijk	Organisch
Schimmels	Plantaardig/dierlijk	Organisch

Heterotroof

Autotroof

Alle organismen worden ingedeeld in drie domeinen: welke?

Bamboe is (1) en een panda is (2)

1. (1) autotroof, (2) autotroof
2. (1) autotroof, (2) heterotroof
3. (1) heterotroof, (2) autotroof
4. (1) heterotroof, (2) heterotroof

Koolstofdioxide

1. Organische stof
2. Anorganische stof

Basisstof 4.2

• Hoe heet deze groep?
• De prokaryoten

• Waarom deze naam? 

• We weten dat deze twee domeinen verschillen door o.a. RNA van ribosomen te vergelijken en celwand en -membraan materiaal te bekijken.

Prokaryoot vs Eukaryoot

Prokaryoten

• eencellig
• geen celkern
• DNA ligt in een cirkel in het cytoplasma.
• sommige prokaryoten hebben ook korte stukjes circulair DNA (plasmiden).

Bacteriën & Archaea

Archea

- Kleine eencellige organismen

- Bevatten DNA & ribosomen

- Vaak zweepharen (flagellen)
- Voortplanten door deling (ongeslachtelijk)

- Leven in extreme omstandigheden,
   bijv. geisers, zoutmeren, diepzee

Bacteriën

- Eencellige organismen

- Eigen circulair DNA

- plasmiden (klein circulair DNA)

- Voortplanten door
   deling (ongeslachtelijk)
- Voor mensen soms nuttig, soms schadelijk

Celbouw bacteriën

Circulair DNA en plasmiden

Conjugatie - horizontale genuitwisseling

Tabel 92A

Bacteriecel (en archea)

soorten bacteriën (79A)

Gemiddeld 10x kleiner dan dierlijke, plantaardige of schimmelcel 

Virussen, wat zijn dat en
hoe werken ze?

• Gem. 0,1 µm lang.

• Discussie of virus leeft - zie 77D - argumenten voor/tegen?
• • Virus dat op bacteriën richt heet 'bacteriofaag'

Virussen en bacteriën

Bacteriofaag: virus dat bacteriën infecteert

Nuttige prokaryoten

1.  Beschermlaag tegen ziekteverwekkers
2. 'Darmflora' helpt bij vertering van voedsel
3.  Biotechnologie voor produceren van 
   o.a. yoghurt, zuurkool,  insuline (hormoon)

Genetische modificatie - eenvoudig toe te passen bij bacteriën

71M1

(Schakelijke) prokaryoten 

•  Eten ook (resten van) dieren en planten
• Veroorzaken veel ziektes (zie 79A). Denk bijv. aan
  - (keel)ontsteking

- salmonella           

- cholera                 

- tubercolose       

• Delen ontzettend snel, sommige wel elke
  20 min onder goede omstandigheden.
  
  Voor de snelle rekenaar:
  hoeveel bacteriën kan je dan hebben na 24 uur?

Chemo-autotroof

Sommige Archeae (en enkele bacterien) zijn chemo-autotroof: in staat om organische stoffen te maken uit anorganische stoffen met behulp van energie uit een chemische reactie.

Het mitochondrium speelt een belangrijke rol bij vrijmaken van energie. Daartoe worden een organische en anorganische stof opgenomen in de cel.
Welke anorganische stof wordt opgenomen en met welk transporttype?

1. water, met diffusie
2. water, met actief transport
3. zuurstof, met diffusie
4. zuurstof, met actief transport

Rechts zie je de 4 rijken staan. Sleep het juiste rijk naar de bijbehorende cel.

Dier

Plant

Schimmel

Bacterie

Prokaryoot, kan autotroof zijn. 

Geen celwand, tussen 10-100µm lang

Wel vacuole en celkern, heterotroof

Met celkern, maakt eigen organische stoffen uit anorganische stoffen

Dier

Plant

Schimmel

Bacterie

Welke organismen zijn prokaryoot?

1. bacteriën
2. dieren
3. planten
4. schimmels