Les 19 - Samenstellingen en werkwoordspelling

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Herhaling samenstellingen en werkwoordspelling

Taalverzorging §14, 27 en 28

Lesdoelen

Als het goed is, weet je aan het eind van deze les (weer): 

- waar je op moet letten bij het vormen van samenstellingen; 

- wanneer je tussenletters gebruikt bij samenstellingen; 

- hoe je werkwoorden op de juiste manier spelt. 

Samenstellingen

- Als verschillende woorden samen één begrip vormen en er bij de uitspraak maar één lettergreep beklemtoond wordt, schrijven we het aan elkaar; 

- Dit geldt ook voor samenstellingen met Engelse leenwoorden en samenstellingen die zijn afgeleid van werkwoorden. 

- Soms plaats je tussenletters tussen de delen van een samenstelling. 

Tussenletters in samenstellingen

- Als je een -s hoort tussen de delen van een samenstelling, dan schrijf je die; 

- Als je twijfelt, omdat het tweede deel van de samenstelling met een -s-klank begint, vervang deze dan door een andere klank; 

- Als een woord een meervoud op -eren heeft, komt er -er tussen de delen van de samenstelling. 

Tussen -e of tussen -en

Als het eerste deel van de samenstelling een zelfstandig naamwoord met een meervoud op -en is, schrijf je de tussenklank -en, tenzij; 

- er van het eerste deel van de samenstelling maar één is; 

- het eerste deel van de samenstelling geen meervoud heeft; 

- het eerste deel van de samenstelling (ook) een meervoud op -s heeft; 

- het eerste deel van de samenstelling geen zelfstandig naamwoord is; 

- het tweede deel van de samenstelling een bijvoeglijk naamwoord is. 

Werkwoordspelling

Om te weten hoe je een werkwoord spelt, is het belangrijk om van tevoren te weten met welke werkwoordsvorm je te maken hebt: 

persoonsvorm tegenwoordige tijd, persoonsvorm verleden tijd, voltooid deelwoord of onvoltooid deelwoord. 

Persoonsvorm tegenwoordige tijd

In de persoonsvorm tegenwoordige tijd kennen we drie vormen: ik-vorm, ik-vorm +t en het hele werkwoord. 

- De ik-vorm gebruiken we als ik het onderwerp is én als je of jij het onderwerp is en achter de persoonsvorm staat; 

- De ik-vorm+t gebruiken we als je of jij onderwerp is en voor de persoonsvorm staat én als het onderwerp u of een derde persoon is; 

- Het hele werkwoord gebruiken we als het onderwerp een meervoud is

Persoonsvorm verleden tijd

In de verleden tijd veranderen sterke werkwoorden van klank; 

Als bij zwakke werkwoorden het hele werkwoord -en eindigt op een -t, -x, -k, -f, -s, -c, -h, -p of -j eindigt, komt er in de verleden tijd -te of -ten achter de ik-vorm. In alle andere gevallen komt er -de of -den achter de ik-vorm. 

Voltooid en onvoltooid deelwoord

Het voltooid deelwoord geeft aan dat een handeling is afgelopen. Het eindigt op een -d, een -t of -en. 

Twijfel je tussen -d of -t, gebruik de 't ex-kofschip-regel of maak het langer door er een -e achter te zetten. 

Het onvoltooid deelwoord maken we door -d of -de achter het hele werkwoord te zetten. 

Aan de slag

Maak nu de opdrachten op het oefenblad.