les 3 H3.2 Systematische naamgeving

• Scheikunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

H3 Organische Verbindingen

NOVA 4VWO

les 3 

                 H3.2 Systematische naamgeving

Deze les

• uitbreiding/herhalen systematische naamgeving
• eigen werk

Leerdoelen

Aan het eind van deze les ken je de systematische naamgeving van 

alkanen

alkenen

alkynen

alkaanzuren

alkanolen

alkaanaminen

halogeenalkanen

Systematische naamgeving alkanen

Stappenplan:

1. Zoek en benoem de langste aaneengesloten koolstofketen 
   = hoofdketen = stamnaam
2. Zoek en benoem de zijgroepen
3. Geef de zijgroepen plaatsnummers
   (tel vanaf kant met laagste plaatsnummer)
   en gebruik telwoorden (hoe vaak komt dezelfde groep voor)

Gebruik Binas tabel 66C+D

Alle isomeren van hexaan

• er zijn 5 isomeren met de molecuulformule C₆H₁₄
• _{elk isomeer heeft een andere structuurformule}
• _{elke structuurformule heeft een andere systematische naam}

systematische naamgeving isomeren 

• stap 1: de langste keten bestaat uit 6 C-atomen
• naam: hexaan of n-hexaan (n betekent "niet vertakt")

Alle isomeren van hexaan

• stap 1: de langste keten bestaat uit 5 C-atomen
• stamnaam: pentaan 
• stap 2: zijketen: methyl
• stap 3: methylpentaan
• stap 4: nummering 
• stap 5: 2-methylpentaan

Alle isomeren van hexaan

• stap 1: de langste keten bestaat uit 5 C-atomen
• stamnaam: pentaan 
• stap 2: zijketen: methyl
• stap 3: methylpentaan
• stap 4: nummering 
• stap 5: 3-methylpentaan

Alle isomeren van hexaan

• stap 1: de langste keten bestaat uit 4 C-atomen
• stamnaam: butaan 
• stap 2: 2x zijketen: methyl
• stap 3: dimethylbutaan
• stap 4: nummering 
• stap 5: 2,3-dimethylbutaan

Kun je deze nu zelf?

• stap 1: de langste keten bestaat uit 4 C-atomen
• stamnaam: butaan 
• stap 2: 2x zijketen: methyl
• stap 3: dimethylbutaan
• stap 4: nummering 
• stap 5: 2,2-dimethylbutaan

BTC - opdracht 1

• Teken de structuurformules van alle isomeren met de molecuulformule C6H14

• Geef bij elke structuurformule de systematische naam

Wat is de naam van dit alkaan?

1. 5-methylpentaan
2. 1-methylpentaan
3. hexaan
4. heptaan

BTC-opdracht 2

Wat is de naam van deze verbinding?

Welk onvertakt molecuul is een isomeer van dit molecuul?

1. n-pentaan
2. n-propaan
3. n-butaan
4. n-hexaan

BTC-opdracht 3

Wat is de naam van deze verbinding?

Kun je het nu ook andersom?

Teken in je schrift de structuurformule van:

      3,3-dimethylhexaan                                   3-ethylhexaan

BTC-opdracht 4

Nu andersom ......

Teken de structuurformule van deze verbinding

3,3-dimethylhexaan

BTC-opdracht 5

Nu andersom ......

Teken de structuurformule van deze verbinding

3-ethylhexaan

Systematische naamgeving alkanen

Stappenplan:

1. Zoek en benoem de langste aaneengesloten koolstofketen 
   = hoofdketen = stamnaam
2. Zoek en benoem functionele groep = uitgang
3. Zoek en benoem de zijgroepen
4. Geef de zijgroepen plaatsnummers
   (tel vanaf kant met laagste plaatsnummer)
   en gebruik telwoorden (hoe vaak komt dezelfde groep voor)

Gebruik Binas tabel 66C+D

Cycloalkanen

• naam = cyclo + stam + aan
• algemene formule: CnH2n
• koolstofketen met enkele bindingen tussen C-atomen
   in een cyclische verbinding
• voorbeeld: cyclohexaan

Alkenen

• naam = stam + een
• algemene formule: CnH2n
• alkenen bevatten een
   dubbele binding tussen 2 C-atomen
• alkenen zijn dus onverzadigd
• voorbeeld: etheen en propeen  

Isomeren met molecuulformule C4H8

C4H8

but-1-een

C4H8

but-2-een

C4H8

cyclobutaan

Alkynen

• naam = stam + yn
• algemene formule: CnH2n-2
• koolstofketen met een drievoudige binding
    tussen C-atomen
• voorbeeld: but-1-yn

HUISWERK

Héél veel oefenen! 

• Doorlezen H3.2
• teken alle isomeren van C7H14 en geef ze de juiste systematische naam

HUISWERK

• teken alle isomeren van C7H16 en geef ze de juiste systematische naam

heptaan                    2,3-dimethylpentaan      2,2,3-trimethylbutaan

                                      2,4-dimethylpentaan

2-methylhexaan    2,2-dimethylpentaan

3-methylhexaan    3,3-dimethylpentaan

                                                   3-ethylpentaan

Systematische naamgeving alkanen

Stappenplan:

1. Zoek en benoem de langste aaneengesloten koolstofketen = hoofdketen
2. Zoek en benoem de zijgroepen
3. Geef de zijgroepen plaatsnummers
   (tel vanaf kant met laagste plaatsnummer)
   en gebruik telwoorden (hoe vaak komt dezelfde groep voor)

Gebruik Binas tabel 66C+D

Systematische naamgeving
met karakteristieke groepen

1. Zoek en benoem de langste aaneengesloten koolstofketen
   = hoofdketen = stamnaam
2. Zoek en benoem de karakteristieke groepen, functionele groepen en zijgroepen (uitgang, achtervoegsel, voorvoegsels alfabetisch)
3. Geef de zijgroepen plaatsnummers
   (achtervoegsel --> C=C -->            --> tak     plaatsnummer zo laag mogelijk)
4.  Geef telwoorden (hoe vaak komt dezelfde groep voor)

Gebruik Binas tabel 66C+D

H3.2 Leer uit je hoofd:

alcoholen

achtervoegsel: -ol

voorvoegsel: hydroxy -                   

eenvoudigste groep = alkaan + -OH

                                           = alkanol

alcoholen

achtervoegsel: -ol

voorvoegsel: hydroxy -                   

eenvoudigste groep = alkaan + -OH

                                           = alkanol

voorbeeld:

butaan- 1 -ol

- OH

carbonzuren

achtervoegsel: -zuur

voorvoegsel: n. v. t.               

eenvoudigste groep = alkaan + -COOH

                                           = alkaanzuur

carbonzuren

achtervoegsel: -zuur

voorvoegsel: n. v. t.                   

eenvoudigste groep = alkaan + -COOH

                                           = alkaanzuur

voorbeeld:

 propaanzuur

Let op regels naamgeving!

C van COOH is wèl onderdeel van de langste keten:

uitgang = - zuur

C van COOH is wèl onderdeel van de langste keten:

uitgang = - zuur

C van COOH is géén onderdeel van de langste keten:

uitgang = - carbonzuur

- OH

aminen

achtervoegsel: -amine

voorvoegsel: amino -                   

eenvoudigste groep = alkaan + -NH2

                                           = alkaanamine

aminen

achtervoegsel: -amine

voorvoegsel: amino -                   

eenvoudigste groep = alkaan + -NH2

                                           = alkaanamine

voorbeeld

methaanamine

- OH

- NH2

halogeenverbindingen

achtervoegsel: n.v.t.

voorvoegsel: broom-, jood-, fluor-, chloor-                   

eenvoudigste groep =  halogeen + alkaan

                                           = halogeenalkaan

halogeenverbindingen

achtervoegsel: n.v.t.

voorvoegsel: broom-, jood-, fluor-, chloor-                   

eenvoudigste groep = alkaan + halogeen

                                           = halogeenalkaan

voorbeeld

2-broompentaan

Meer dan 1 karakteristieke groep?

De hoogste groep: achtervoegsel

De andere groep: voorvoegsel

opzoeken in Binas 66D

Systematische naamgeving

1. langste keten = hoofdketen
                                  = stamnaam

2. karakteristieke groepen en
    zijgroepen (uitgang, achtervoegsel,
    voorvoegsels alfabetisch)

3. plaatsnummers:
achtervoegsel --> C=C -->          --> tak
    zo laag mogelijk

 4. telwoorden 

Voorbeeld

Systematische naamgeving

1. langste keten = hoofdketen = stamnaam

2. karakteristieke groepen en zijgroepen (uitgang, achtervoegsel, voorvoegsels alfabetisch)

3. plaatsnummers:

achtervoegsel --> C=C --> --> tak

    zo laag mogelijk

 4. telwoorden 

Voorbeeld

2-amino-2-broompropaanzuur

Systematische naamgeving

1. langste keten = hoofdketen
                                  = stamnaam

2. karakteristieke groepen en
    zijgroepen (uitgang, achtervoegsel,
    voorvoegsels alfabetisch)

3. plaatsnummers:
achtervoegsel --> C=C -->          --> tak
    zo laag mogelijk

 4. telwoorden 

Voorbeeld

Systematische naamgeving

1. langste keten = hoofdketen
                                  = stamnaam

2. karakteristieke groepen en
    zijgroepen (uitgang, achtervoegsel,
    voorvoegsels alfabetisch)

3. plaatsnummers:
achtervoegsel --> C=C -->          --> tak
    zo laag mogelijk

 4. telwoorden 

Voorbeeld

hex-5-een-3-yn-2-ol

Hoe leer je dit?

Héél veel oefenen! 

• Doorlezen H3.2
• Maken + nakijken opgave 1 + 4 + 5 + 6 + 7 (van H3.2)
• Vaardigheidstrainer H3.1: oefenen met namen van alkanen