4.2. Burgers en bestuur RZ

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

De Oude Grieken

2. Griekse stadstaten

OP TAFEL: PEN EN SCHRIFT

IPAD DICHT (GAAN WE WEL GEBRUIKEN) 

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

Wat weet je eigenlijk
van de Oude Grieken

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen waarom de Oude Grieken kolonies hadden gesticht en op welke manier ze hun stadstaten bestuurden.

Controle vragen

1. Ik kan uitleggen waarom de Griekse kolonisatie leidde tot een bloeiperiode voor heel Griekenland

2. Ik kan de verschillende Griekse bestuursvormen noemen en beschrijven

3. Ik kan de Griekse democratie vergelijken met de huidige Nederlandse democratie

Griekenland

• eilanden
• bergen
  
• droog klimaat
• weinig landbouw
• dus......
  

Griekse 

stadstaten (1)

• Griekenland bestond nog niet als één land

• Er waren steden die als landen werden bestuurd: bijvoorbeeld met een eigen koning

• Zo'n zelfstandige stad heet een polis (stadstaat)

Griekse 

stadstaten (2)

• Poleis (meervoud van polis) worden op verschillende bestuurd

• Ze hebben wel vaak dezelfde 'Griekse' cultuur, taal en goden

• De bekendste poleis waren Athene en Sparta

Middellandse Zeegebied

Italië-Turkije-Spanje

Griekenland

Kolonies buiten Griekenland (1)

• Een kolonie is een gebied van een land buiten dat land

• Griekenland is door het droge klimaat en de rotsachtige grond erg onvruchtbaar (slechts 20% is geschikt voor landbouw)

• Een mislukte oogst betekende al snel een hongersnood

Kolonies buiten Griekenland (2)

• Sommige Grieken trokken weg, op zoek naar een beter leven

• Met schepen voeren ze over de Middellandse Zee naar andere gebieden om daar te gaan wonen

• Rond 750 v. Chr. hadden de Grieken kolonies in Spanje, Italië en Turkije

Kolonies buiten Griekenland (3)

• Tussen de kolonies en het 'moederland' ontstond zoveel handel dat de Grieken rond 550 v. Chr. geen nieuwe kolonies meer stichten.

• Door de Griekse kolonies raakte de mensen in het Middellandse Zeegebied bekend met de Griekse cultuur (zoals: mythologie, beeldhouwkunst, enz.)

Aantekeningen

Aantekeningen

De Atheense 

democratie

• In Athene was het volk de baas. 
• Er werd gestemd over belangrijke beslissingen.
• Dat was niet altijd zo geweest...

Macht en bestuur (1)

• Athene is waarschijnlijk ook ooit een monarchie geweest (laatste koning: Kodros?)

• Rond 600 v. Chr. wordt Athene bestuurd door rijke families, die veel bloedige ruzies om de macht hebben.

• Dit noemen we een aristocratie

Macht en bestuur (2)

• Ook kwam het soms voor dat één man met geweld aan de macht kwam. Deze man was een Tiran. Dit noemde we een Tirannie

• Een Tiran hoefde niet altijd slecht te zijn

Goede Tiran

Pisistratos greep in 547 v.Chr. in Athene de macht. 

Onder zijn leiding werd de stad een stuk rijker. Met name de kleine boeren kregen het beter. 

Een tiran hoefde dus niet per se slecht en wreed te regeren. 

de tiran Hippias (527 - 510 v.Chr.)

De Zoon van Pisistratos

Die regeerde op een wrede manier

De bevolking zette hem af & voerde de democratie in!

De bevolking nam de macht over

Democratie?!

• Niet helemaal...
• ...alleen mannelijke burgers (ongeveer 16% van de bevolking) 
• Vrouwen, slaven en vreemdelingen mochten niet meepraten.

Aantekening

Aantekeningen

Athene

Groot verschil tussen rijk en arm 

Veel armoede onder boeren

Solon (in 594 v. Chr.) 

hervormingen:

       - Oprichten van volksvergadering 

- mensen met burgerrecht mogen stemmen.

       - Slavernij afschaffen, onder Atheense bevolking.

Athene

Vanaf 510 v. Chr. meer taken voor de volksvergadering:

• Raad van Vijfhonderd aanstellen: 500 burgers mochten wetten bedenken 
• elk jaar 500 nieuwe burgers.
•  Leiders kiezen van het leger en de oorlogsvloot
• Rechters kiezen
• Ostracisme (schervengericht) 
• Wie wint, die verliest

Athene

 460 v.Chr. - Pericles

 Vergoedingen voor burgers in het bestuur voor hun (vergader)werk voor de staat.

Doel: arme burgers kunnen dan ook meedoen met vergaderingen.

Aantekeningen

Aantekeningen + 

alle opdrachten

Welk bestuur had de stad Athene?

1. Keizer
2. Democratie
3. Adel
4. Koning

Wat betekent democratie?

1. Een koning regeert
2. Het volk regeert
3. Een tiran regeert
4. Een kleine groep rijken regeert

I. Athene lag in Griekenland, Sparta niet.
II. Athene was een stadstaat, Sparta niet.

1. stelling I is juist, stelling II is onjuist.
2. stelling I is onjuist, stelling II is juist.
3. Stelling I en II zijn allebei juist
4. Stelling I en II zijn allebei onjuist

Wie mochten meebeslissen in de Atheense democratie?

1. slaven
2. vreemdelingen
3. vrouwen
4. mannen

In Athene kreeg je burgerrecht als...

1. Je in Athene geboren was
2. Je vader in Athene geboren was
3. Je beide ouders in Athene geboren waren
4. Je moeder in Athene geboren was

De naam van de persoon die het meest genoemd werd tijdens het schervengericht.....

1. Moest voor tien jaar in de gevangenis
2. Werd meteen vermoord
3. Werd voor tien jaar verbannen uit Athene
4. Mocht nooit meer in Athene komen

Begrippen uit deze les

• kolonies
• polis (stadstaat)
• democratie
• monarchie
• burger
• ostracisme
• Sparta
• Athene

Personen uit deze les

• Solon
• Pisistratos 
• Hippias
• Pericles

Jaartallen uit deze les

• 800 v. Chr. - 550 v. Chr.: Griekse kolonisatie
• 594 v. Chr.: wetten van Solon
• 500 v. Chr.: wetten van Kleisthenes: Athene wordt een democratie

Controle vragen

1. Ik kan uitleggen waarom de Griekse kolonisatie leidde tot een bloeiperiode voor heel Griekenland

2. Ik kan de verschillende Griekse bestuursvormen noemen en beschrijven

3. Ik kan de Griekse democratie vergelijken met de huidige Nederlandse democratie