Signaalwoorden en verbanden | 2havo/vwo

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Signaalwoorden en verbanden

Doel van deze les:

• je leert wat signaalwoorden zijn
• je leert hoe je ze kunt vinden in een tekst
•  je leert welke verbanden er in teksten zitten
•  je leert welk verband bij welke signaalwoorden hoort

In de volgende slide geeft Arnoud Kuijpers met uitleg:

Uitleg signaalwoorden

Signaalwoorden vertellen je wat zinnen en alinea's met elkaar te maken hebben: het verband van de tekst.

Wat betekent het?

Door signaalwoorden begrijp je een tekst sneller.  In het woord ‘signaalwoord’ zit ‘signaal’. ‘Signaal’ is een ander woord voor ‘sein’ of ‘teken’.

Een signaalwoord geeft jou dus een teken; 

een sein. Het vertelt je dat je op moet letten.

Veel signaalwoorden ken je al:

Maar welk signaalwoord hoort bij welk verband?!

De bekendste zijn deze:

• signaalwoorden bij voorbeelden
• signaalwoorden bij opsommingen
• signaalwoorden bij tegenstellingen
• signaalwoorden bij vergelijkingen

Dit heet: 

Toelichtend verband

Toelichtend verband (voorbeeld)

Signaalwoorden: toelichting, voorbeeld, bijvoorbeeld, zo, ter illustratie, dat wil zeggen, zoals, onder andere.

"Anna heeft veel gereisd. Zo is ze bijvoorbeeld in Thailand, Japan en Namibië geweest."

 "Ik houd van allerlei soorten kaas, zoals belegen Goudse, brie en gorgonzola."

"Tycho is een natuurtalent in balsporten, hij speelt onder andere voetbal en tennis."

Vul het juiste signaalwoord in bij het toelichtend verband:

Toen we op vakantie waren in Parijs
hebben we ..... ......... de Eiffeltoren en het Louvre bezocht.

1. ten eerste
2. desondanks
3. onder andere
4. daardoor

Dit heet: 

Opsommend verband

Opsommend verband

En, ook, verder, ten eerste/ten tweede, in de eerste plaats/in de tweede plaats, daarnaast, bovendien, vervolgens, ten slotte, als laatste.

"De zon, de maan en de sterren."

"Ik ga liever niet naar school. Ten eerste vind ik de vakken stom en ten tweede moet ik dan vroeg opstaan."

"Je maakt als eerste het deeg, vervolgens maak je de koekjes en als laatste bak je ze in de oven."

Vul de juiste signaalwoorden in bij het opsommend verband:


Om het milieu te verbeteren .... de klimaatcrisis tegen te gaan, kunnen
we .. .. ..... ..... vaker op de fiets gaan, .. .. ...... ...... minder vaak met het vliegtuig op vakantie gaan en ... ........ minder vlees eten.

1. en, daarnaast, vervolgens, bovendien
2. en, bovendien, vervolgens, als laatste
3. en, ten eerste, daarnaast, ten tweede
4. en, in de eerste plaats, in de tweede plaats, ten slotte

Dit heet: 

Tegenstellend verband

Tegenstellend verband

Maar, echter, toch, niettemin, desondanks, daarentegen, enerzijds, hoewel, ofschoon, integendeel.

"Ik houd niet van de winter. Daarentegen vind ik de zomer geweldig."

"Het stormde heel hard, niettemin ging hij op de fiets naar school."

"Ze kwam wel naar de hockeywedstrijd, ofschoon ze haar arm gebroken had."

"Enerzijds vind ik de nieuwe docent heel leuk, anderzijds denk ik dat ik nooit goed in wiskunde zal worden."

Vul het juiste signaalwoord in bij het tegenstellend verband:


De ene hamster is doodziek, de andere ........... is heel gezond.

1. bovendien
2. zoals
3. daarentegen
4. bijvoorbeeld

Vul het juiste signaalwoord in bij het tegenstellend verband:


Hij had al drie frikandelbroodjes op, ............ nam hij nog een
Big Mac toen we bij de Mc-Drive waren.

1. hoewel
2. niettemin
3. zoals
4. ten vierde

Dit heet: 

Vergelijkend verband

Vergelijkend verband

Net zoals, hetzelfde als, evenals, evenzeer, overeenkomstig, is vergelijkbaar met.

"Marite houdt net zoals ik heel erg van katten."

"Zijn stem klinkt precies hetzelfde als die van die sportcommentator."

"Ook al trapte hij de bal niet zelf door de ruit, is hij evenzeer schuldig als zijn broer."

"Anna is evenals Max Verstappen helemaal idolaat van Formule1."

Vul het juiste signaalwoord in bij het vergelijkend verband:

Dit jaar trekken we ........ vorig jaar lootjes met Sinterklaas.

1. desondanks
2. evenals
3. net zoals
4. ofschoon

Wat betekent het woord
"ofschoon'?

1. schoonmaken
2. mooi
3. alhoewel
4. daarna

Bij welk verband hoort het signaalwoord "ofschoon"?

1. tegenstellend verband
2. vergelijkend verband
3. opsommend verband
4. toelichtend verband

Tenslotte nog even een opsomming van 

de verbanden en hun signaalwoorden:

toelichtend verband (voorbeeld)	Bijvoorbeeld, zo, ter illustratie, dat wil zeggen, zoals, onder andere.
opsommend verband	En, ook, verder, ten eerste/ten tweede, in de eerste plaats/in de tweede plaats, daarnaast, bovendien, vervolgens, ten slotte, als laatste.
tegenstellend verband	Maar, echter, toch, niettemin, desondanks, daarentegen, enerzijds, hoewel, ofschoon, integendeel.
vergelijkend verband (overeenkomst)	Net zoals, hetzelfde als, evenals, evenzeer, overeenkomstig, is vergelijkbaar met.

In de volgende les behandelen we het chronologisch verband (tijd), oorzakelijk verband, redengevend verband , voorwaardelijk verband, samenvattend verband, concluderend verband en doel - middel.

Snap je de verschillen tussen de tekstverbanden en de bijbehorende signaalwoorden?

😒🙁😐🙂😃

Signaalwoorden van tegenstelling

Signaalwoorden van opsomming

Signaalwoorden van volgorde van tijd

Signaalwoorden van voorbeeld

maar

ook

ten eerste

toch

echter

en

bovendien

zoals

bijvoorbeeld

toen

als eerste

ten slotte

In dit deel van de les behandelen we:

• chronologisch verband (tijd)
• oorzakelijk verband
• redengevend verband
• voorwaardelijk verband
• samenvattend verband
• concluderend verband
• doel - middel

Signaalwoorden tijd of chronologie

Signaalwoorden van tijd zijn:

aanvankelijk, als (eerste/laatste), daarna, eerst, later, nadat, tegelijkertijd, ten slotte, tot slot,  tijdens, toen, uiteindelijk, vervolgens, voordat, wanneer, zodra

Een chronologisch verband of een verband van tijd kan erg belangrijk zijn voor het tekstbegrip. Hiermee geef je aan in welke volgorde gebeurtenissen hebben plaatsgevonden.

"Het ging aanvankelijk heel makkelijk, maar daarna werd het moeilijk."

"Hoewel ik eerder wegging, kwamen we tegelijkertijd op school aan."

"Eerst maakte ik geen enkel doelpunt, maar uiteindelijk scoorde ik drie keer!"

Vul de juiste signaalwoorden in bij het chronologisch verband:


....... je de hond uitlaat, moet je ...... de vuilnisbak buiten zetten.

1. ten eerste, daarnaast
2. maar, daarentegen
3. zoals, bijvoorbeeld
4. voordat, eerst

Vul de juiste signaalwoorden in bij het chronologisch verband:


.................. de voorstelling was Billie Eilish vol energie,
maar ....... ze de kleedkamer in kwam, was ze uitgeput.

1. maar, niettemin
2. tijdens, zodra
3. voordat, vervolgens
4. want, daardoor

Vul de juiste signaalwoorden in bij het chronologisch verband:

Ik was ......... te laat voor de training,
maar .......... bleek dat de coach er ook nog niet was.
.......... heb ik lekker getraind.

1. ten eerste, ten tweede, tot slot
2. vervolgens, verder, als laatste
3. aanvankelijk, later, uiteindelijk
4. echter, desondanks, echter

Bij welk tekstverband horen de signaalwoorden

"Ten eerste, ten tweede, tot slot"

Bij welk tekstverband horen de signaalwoorden

"Maar, echter, toch, niettemin, desondanks, daarentegen, enerzijds, hoewel, ofschoon, integendeel"?

Signaalwoorden oorzakelijk verband

Een oorzakelijk verband is een zins- of alineaverband dat een oorzaak tussen zinnen of alinea's aanduidt. Signaalwoorden die bij dit verband horen zijn:

Want, doordat, hierdoor, daardoor, waardoor, dat komt door, 

als gevolg van, ten gevolge van.

 "Er brak brand uit in het stadion, waardoor de wedstrijd niet kon doorgaan."

"Ik kon niet op tijd op school zijn, want de trein had vertraging."

"De hele samenleving lag plat ten gevolge van corona."

(de onderstreepte zinsdelen zijn de oorzaak, daarna komt het gevolg)