8.3 karakteristieke groepen

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Koolwaterstoffen

We hebben geleerd wat koolwaterstoffen zijn en hoe je kunt herkennen of iets een alkaan of een alkeen is (aan de structuur én aan de algemene formule)

Is dit een alkaan of een alkeen?

1. alkaan
2. alkeen

Een koolwaterstof heeft als formule C4H8, is dit een alkaan of een alkeen? Hoe zie je dit?

1. Alkaan
2. Alkeen

Alkanen:

• Altijd verzadigd: geen dubbele binding
• Algemene formule: C_nH_2n+2
• bv: propaan C₃H₈

Alkenen:

• Altijd onverzadigd: een dubbele binding
• Algemene formule:    C_nH_2n
• bv: propeen

Hoeveel H-atomen heeft een alkaan met 4 C-atomen?

Karakteristieke groepen

Soms is een alkeen of alkaan een H-atomen vervangen door een ander atoom of groep. Deze groep noemen we een karakteristieke groep. 

Deze atomen geven het molecuul een kenmerkende eigenschap.

Vandaag gaan we kennis maken met 4 karakteristieke groepen, deze moet je op de toets kunnen herkennen.

alcohol/alkanol

In de scheikunde noemen we alle stoffen met OH-groepen alcoholen, de alkanen met een OH-groep noemen we alkanol. 

In het dagelijks leven kennen we alcohol als het stofje waar je dronken van wordt. Dit stofje heet ethanol (zie formule).

Als je goed kijkt, zie je dat het een ethaan molecuul is, waarvan een H-atoom vervangen is voor een OH-groep. 

Welke van deze stoffen is een alkanol?

1. 
2. 
3. 
4. 

uitwerking

Dit molecuul bevat een OH-groep en is dus een alkanol.

Propanol om precies te zijn

Halogeenalkanen

Bij een Halogeenalkaan is een H-atoom vervangen voor een halogeen (Cl, Br, I of F)

Vroeger werden halogeenalkanen vaak gebruikt als koelmiddel (CFK's) of drijfgas in spuitbussen. Nu we weten dat ze slecht zijn voor de ozonlaag vermijden we ze liever.

Welke van deze stoffen is een halogeenalkaan?

1. 
2. 
3. 
4. 

uitwerking

Bij Chloorethaan is een H-atoom vervangen door Chloor-atoom. Dit is een halogeen, dus een halogeenalkaan.

(alkaan)amine

Bij een alkaanamine, is een H-atoom vervangen door een amine groep

H-N-H

Een van de bekendste toepassing is Nylon, een polymeer gemaakt van: 1,6-hexaandiamine.

Alkaanamines met een korte keten hebben vaak een vis-geur 

Welke van deze stoffen is een alkaanamine?

1. 
2. 
3. 
4. 

uitwerking

methaanamine heeft een NH₂ groep

 in plaats van een H-atoom

alkaanzuren

Alkaanzuren hebben een -COOH-groep als karakteristieke groep. 

Bekende zuren zijn ethaanzuur (azijnzuur, wat in azijn zit) en methaanzuur (mierenzuur). Mierenzuur wordt door mieren, wespen en brandnetels gebruikt als verdediging.

Welke van deze stoffen is een zuur?

1. 
2. 
3. 
4. 

uitwerking

Bij propaanzuur is een H-atoom 

vervangen door een = O en -OH

aan de slag

• opdracht 4
• thuispracticum : Zie it's-learning, je kunt bij Mij/Aartiesh reageerbuizen en aardappelzetmeel halen.