Paragraaf 3.1 en 3.2: Genotype en fenotype/ genen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t
• Leerjaar 3

Welkom allemaal!

Let op de volgende punten:

• Pak je laptop erbij (lesson up app)
• Schrift en pen voor aantekeningen
• Mobiel in de tas!

Mooi! Dan gaan we beginnen!

Wat gaan we doen?

• Uitleg paragraaf 3.1/3.2: genotype en fenotype/ genen

• Zelfstandig werken aan opdrachten paragraaf 3.1/3.2

Thema 3: Erfelijkheid 

Paragraaf 3.1/3.2: Genotype en fenotype/geslachtscellen

Lesdoelen

1. Je weet wat een gen is
2. Je kent de begrippen geslachtschromosomen en geslachtscellen en de koppeling
3. Je kent het verschil tussen genotype en fenotype 

Type oorlel = genetische eigenschap

Welke variant heb jij? Links of rechts?

Genotype= De erfelijke eigenschappen die in genen vastliggen

Fenotype= jouw uiterlijk, hoe je eruit ziet

Genotype= De erfelijke eigenschappen die in genen vastliggen.

Fenotype= jouw uiterlijk, hoe je eruit ziet.

Genotype

Je genotype bestaat uit duizenden eigenschappen

De informatie van erfelijke eigenschappen ligt in het DNA in de celkernen

DNA ligt in chromosomen

Chromosomenparen

De chromosomen van één cel van een vrouw 

46 chromosomen die paren vormen 

Chromosomenparen

23 chromosomenparen

Chromosomen bij andere organismen

Fenotype 

Het fenotype kan altijd veranderen door invloeden uit de omgeving

Bijvoorbeeld;

*haren verven 

*bruin worden in de zomer 

*kleurlenzen dragen 

Hoe komt het fenotype tot stand?

DNA en genotype

• De informatie voor je erfelijke eigenschappen noemen we het genotype.
  
• Genotype is de informatie voor de erfelijke eigenschappen van dat organisme
  
• Fenotype van het organisme is het uiterlijk van dat organisme.
  

Check lesdoelen

Kan jij:

1. Je weet wat een gen is
2. Je kent de begrippen geslachtschromosomen en geslachtscellen en de koppeling
3. Je kent het verschil tussen genotype en fenotype 

Wat is de relatie tussen genotype en fenotype?

1. Het genotype bepaalt het fenotype
2. Het fenotype bepaalt het genotype
3. Genotype en fenotype hebben geen relatie
4. Het genotype en fenotype zijn hetzelfde

Hebben deze mensen hetzelfde genotype en fenotype?

1. Zelfde genotype / zelfde fenotype
2. Zelfde genotype / verschillend fenotype
3. Verschillend genotype / zelfde fenotype
4. Verschillend genotype / Verschillend fenotype

Is informatie in het DNA genotype of fenotype?

1. Genotype
2. Fenotype

Zien we hier een voorbeeld
van een genotype of fenotype?

1. Genotype
2. Fenotype
3. Geen van beide
4. Allebei

Paragraaf 3.2: Genen

                      Lesdoelen

1. Weet je wat een gen is
   
2. Weet je hoe organismen informatie over erfelijke eigenschappen overdragen aan hun nakomelingen via chromosomen
3. Intermediair fenotype

Hoeveel chromosomen heeft een geslachtscel?

Hoeveel chromosomen heeft de cel na bevruchting?

Alle dieren hebben hetzelfde aantal chromosomen

1. Waar
2. Niet waar

Chromosomen bij andere organismen

Gen

Een stukje DNA dat de code voor een  erfelijke eigenschap draagt noemen we een GEN.

Allel = variant van een gen.

Voorbeeld van erfelijke eigenschappen:

haarkleur (blond, zwart, rood)

haarstijl (krullend of steil)

oogkleur (blauw, bruin, groen)

Genenparen

• Van elk chromosoom heb je er twee.
• Op 1 chromosoom zitten meerdere genen.
• Genen komen zoals chromosomen dus ook

     voor in paren.

Heterozygote VS Homozygote

Hetero = ander

Homo = het zelfde 

Eigenschappen doorgeven

Homozygoot: 2 dezelfde genen

Heterozygoot: 2 verschillende genen

Dominant: gen dat overheerst over een ander gen. (komt tot uiting in fenotype)

Recessief: gen dat onderdrukt wordt. (alleen tot uiting in fenotype bij homozygoot)

Eigenschappen doorgeven

Homozygoot: 2 dezelfde genen

Heterozygoot: 2 verschillende genen

Dominant: gen dat overheerst over een ander gen.

Recessief: gen dat onderdrukt wordt.

2 x hetzelfde gen voor haarkleur = HOMOZYGOOT

gen: rood haar

gen:

rood haar

Dominante en recessieve genen

Dominant gen: een gen dat een ander gen overheerst

Recessief gen: een gen dat onderdrukt wordt door andere genen

2 verschillende genen voor haarkleur:    heterozgoot

gen: donker haar

gen:

rood haar

Homozygoot &  heterozygoot

• De ouders zijn heterozygoot, ze hebben twee verschillende genen voor haarkleur. Bruin haar is het dominante gen.

• De jongen is homozygoot, hij heeft twee dezelfde genen voor haarkleur. 1 van pa, 1 van ma.
  Rood haar is het recessieve gen. Alleen bij 2 van deze genen zichtbaar

intermediair fenotype: 

Aan de slag!

Wat:

Paragraaf 3.1: opdrachten 1 t/m 6

Paragraaf 3.2: opdrachten 1 t/m 7

Hoe:

Alleen of in tweetallen

Hulp nodig? Zoek het op in je boek of vraag om hulp

Klaar? Maak een samenvatting en een begrippenlijst van 3.1 en 3.2

Nabespreking:

• Zijn er nog vragen?

• Hoe vonden jullie de les?

Tot slot:

Schuif je stoel aan

en

Ruim je afval op

Tot de volgende les!