Par. 1.4 Leven van de landbouw

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Leerdoelen opschrijven

5. Welke kenmerken had de landbouwsamenleving?

6. Hoe werd de landbouw verspreid en kwam in Nederland?

1. Wat betekent oorzaak en gevolg?

2. Wat is continuïteit en verandering?

3. Hoe ontstond de landbouw?

4. Wat zijn historische vaardigheden?

Planning

21/09 Par. 1.3 Geen vaste woonplaats

25/09 Par. 1.4 Leven van de landbouw

28/09 Par. 1.4 Leven van de landbouw

2/10 Par. 2.1 Een samenleving met steden

5/10 -

9/10 Par. 2.1 Een samenleving met steden

12/10 -

HERFSTVAKANTIE

23/10 Par. 2.2 Het land van de farao

26/10 Par. 2.2 Het land van de farao

30/10  Herhalingsles. Daarna toetsweek periode 1

Toetsweek periode 1

H1 par. 1.3 en 1.4 + 

H2 par. 2.1 en 2.2 + historische vaardigheden 

Programma

1. Huiswerk bespreken

2. Uitleg par. 1.4

3. Leerdoelen antwoorden

4. SO bespreken en afsluiten

Huiswerk bespreken

1. Kies een bron uit par. 1.4. Geef aan:

- of de bron betrouwbaar is

- of de bron bruikbaar en representatief is voor een onderzoek over jager-verzamelaars.

- Bedenkt een beschrijvende, verklarende en evaluerende/waarderende vraag over de bron. 

Soorten samenlevingen

1. Samenleving van jager-verzamelaars

2. Landbouwsamenleving

3. Landbouwstedelijke samenleving

3. Industriële samenleving

4. Informatiesamenleving

Samenleving van de jager-verzamelaars

landbouwsamenleving

landbouw-stedelijke samenleving

industriële samenleving

informatie samenleving

Oorzaak

Oorzaak: de reden waarom iets gebeurd. 

- Directe oorzaak:  heeft een gebeurtenis rechtstreeks beïnvloed. Ook wel "aanleiding" genoemd. 

- Indirecte oorzaak: geen rechtstreeks verband met die gebeurtenis, maar heeft er wel invloed op gehad (omstandigheid). 

Rond 10.000 voor Christus kwam er een einde aan

de laatste ijstijd. De oorzaak hiervoor was dat het

warmer werd (klimaatsverandering)

Gevolg

Gevolg: iets dat door en na een gebeurtenis plaatsvindt.

• Bedoelde en onbedoelde gevolg
• Directe optredende gevolgen (direct zichtbaar) of lange termijn gevolg.

• Oorzaken en gevolgen van meer of minder belang: voor hoeveel mensen is dit van belang? In welke mate hadden zij ermee te maken?

Het ontstaan van de landbouw

De mens heeft heel lang als jager-verzamelaars geleefd. In hun manier van leven veranderde bijna niets: er was continuïteit (als iets niet of bijna niet veranderd).

Het leven veranderde wel rond 9000 v.C. 

Jagers werden boeren

Jagers werden boer

Veeteelt (het houden van dieren voor melk of vlees) en akkerbouw samen noem je = LANDBOUW!

Klimaatsverandering

• Rond 9.000 v. Chr

• De aarde wordt warmer

• Nederland: moerassen en bossen

• Delen van Afrika en Midden-Oosten: droger 

Noord-Afrika en

Midden-Oosten

• Droog klimaat: minder begroeiing en water (ontstaan woestijnen)
  

• Te weinig voedsel: dieren trekken weg naar vruchtbare gebieden

• Mensen trekken ook weg of gaan andere middelen van bestaan zoeken om in leven te blijven

Vruchtbare Halvemaan

• Gebied waar de eerste landbouw ontstaat (9000 v. Chr.)

• Jager-verzamelaars plukten graankorrels die in het wild groeiden. Ze wreven die met stenen tot meel en bakten er brood van.
• Ze merkten dat ze zelf graan kunnen laten groeien door geplukte graankorrels in de grond te stoppen.
• Akkerbouw: het verbouwen van plantaardig voedsel.

Midden-Oosten: Egypte, Israël, Palestina, Jordanië, Libanon, Syrië, Irak, Iran en Turkije

De Veeteelt

• Fokken en houden van tamme dieren (zoals geiten, schapen en varkens).
• Door de veetelt hadden mensen altijd vlees. 
• Ze gebruikten alles van een dier: ook melk, vacht, boten, tanden, trekkracht.

Landbouwrevolutie (ontstaan van de landbouw)

• Revolutie betekent grote verandering.

• De landbouwrevolutie duurde meer dan 1000 jaar: niet iedereen werd tegelijk boer.

• Aan het begin leverden landbouw niet genoeg voedsel op, waardoor boeren moesten ook nog jagen en voedsel verzamelen. Na een tijd werd landbouw het belangrijkste middel van bestaan. 

De landbouwsamenleving

Door de landbouwrevolutie kregen mensen een andere levenswijze dan jager-verzamelaars. Ze gingen leven in een landbouwsamenleving.

Vorige les...

• Het ontstaan van de landbouw (veeteelt + akkerbouw = landbouw)
• Rond 9.000 v.C. in Noord-Afrika en in het Midden-Oosten, bij het vruchtbare halvemaan.
• Landbouwrevolutie, maar in het begin moesten boeren nog steeds jager en verzamelen. 
• Van jager en verzamelen naar een landbouwsamenleving.

De landbouwsamenleving

Twee kenmerken:

• 1. Mensen leefden van landbouw. Ze produceerden hun eigen voedsel i.p.v. jager en verzamelen.
• 2. Ze hebben een vaste woonplaats. Boeren bouwen huizen langs hun akkers en weiden. Hierdoor ontstonden dorpen. 

Zelfvoorzienend

• De boeren dorpjes waren zelfvoorzienend: bewoners produceren hun eigen voedsel.

• Voordelen: huizen voor betere bescherming, wonen op een vaste plek.

• Nadelen: boeren waren afhankelijk van de natuur (misoogsten en hongersnood).

Nieuwe uitvindingen

• Boeren maakten aardewerken potten waarin ze voorraden bewaarden.
  
• Nieuwe werktuigen, zoals de ploeg (eerst werd geplant met stokken en bijlen, later met de ploeg).
• Nieuwe economie: nieuwe manier om aan voedsel te komen en andere dingen te komen. 

Door nieuwe werktuigen en vaardigheden werden de oogsten groter, de mensen leefden langer en groeidde de bevolking in landbouwgebieden. 

De verspreiding van de landbouw

• Door de bevolkingsgroei in het Midden-Oosten trok een deel van de boeren naar andere gebieden om te gaan wonen. 
• Ze namen hun gewassen en dieren mee. Hierdoor maken andere mensen in andere gebieden kennis met de landbouw.
• Zo werd de landbouw verspreid in Azië, Europa, Afrika.

De landbouw in Nederland

Rond 5300 v.C.: de eerste boerendorp in Zuid-Limburg.

Rond 5300 en 3000 v.C. werd de landbouw in heel Nederland overgenomen. 

• Boeren kapten eerste met bijlen een stuk bos om en brandden het kaal. Daarna maakten ze de grond los om te zaaien. 
• Akkers werden vuchtbaarder door er vee op te laten grazen. 
• Boeren wisselde de grond af. 

Leerdoelen antwoorden

5. Welke kenmerken had de landbouwsamenleving?

6. Hoe werd de landbouw verspreid en kwam in Nederland?

Historische vaardigheden

• Oorzaak en gevolg
• Historische vragen stellen: beschrijvende, verklarende en evaluerende/waarderende vraag.
• Standplaatsgebondenheid
• Bronnen: representativiteit, betrouwbaarheid, bruikbaarheid
• Continuïteit en verandering
• Feiten en meningen

SO bespreken

Afsluiten