Paragraaf 3: Machtsuitbreiding en verzet: 1870-1918

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

De koloniale relatie tussen Nederland en Indonesië

3. Machtsuitbreiding en verzet (1870-1918)

Machtsuitbreiding en verzet: 1870-1942

Leerdoelen

• Aan het eind van deze les kun je uitleggen hoe het ondernemerschap groeit en veranderd in Nederlands-Indië.

• Aan het eind van de les weet je welke belangrijke grondstoffen in Nederlands-Indië te vinden waren.

• Aan het eind van de les weet je de arbeidsomstandigheden van arbeiders op de plantage te omschrijven.

Liberalen in Nederland aan de macht (1848)

• Cultuurstelsel wordt uitvoerd door de NHM, een staatsbedrijf. 

• Liberalen willen economische vrijheid en niet dat de overheid zich bemoeit met de economie.

• Ze willen dat óók zelfstandige ondernemers een bedrijf op Java kunnen starten

Ondernemers in Indië (1)

• Liberalen willen niet dat de overheid zich met de economie bemoeit.
  

• Steeds meer wetten maken vrij ondernemerschap mogelijk:

• Mijnwet (1850), Agrarische wet (1870), Suikerwet (1871)

Ondernemers in Indië (2)

• Steeds meer Europese ondernemers gaan naar Indië

• Niet alleen op Java en Sumatra maar ook in de Buitengewesten.

• Buitengewesten is de naam die de gebieden buiten Java en Madoera kregen.

🏵

🌴

🌴

🌴

🕳

🌴

🕳

🛢

🛢

🛢

Koffie

☕️

⚽️

🌴

🍚

🍚

🍚

🍚

🖇

🖇

🚬

🌴

🚬

Goud

🏵

🌴

🛢

🌴

🌴

☕️

🛢

🌴

🍭

🏵

🏵

☕️

Palmolie

🌴

Tabak

🚬

Aardolie

🛢

Suikerriet

🍭

Kolen

🕳

Rubber

⚽️

Rijst

🍚

Tin

🖇

Thee

🍵

🍵

🍵

Leerdoelen les 2

• Aan het eind van deze les kun je uitleggen wie er werken op de Indische plantages en hoe deze mensen behandeld werden

• Aan het eind van de les weet je hoe Nederland zijn macht wilt uitbreiden in Nederlands-Indië

Werken op de plantages

• Plantages hebben arbeiders nodig

• Vaak te weinig arbeiders (gebieden dunbevolkt)

• Arbeiders worden voornamelijk uit Azië gehaald

• Deze contractarbeiders worden koelies genoemd

Behandeling van de koelies

• Werken keihard voor een laag loon

• Koelies worden zeer slecht behandeld (lijfstraffen)
  

• Opstanden worden keihard neergeslagen
  

Groep theepluksters op Sumatra. Foto gemaakt rond 1910.

Welk antwoord is juist?

1. Deze vrouwen zijn slaven, ze krijgen niet betaald voor hun werk.
2. Deze vrouwen krijgen betaald voor hun werk.

Vanaf 1870: Nederland breidt zijn macht uit

• Grote vraag naar grondstoffen uit Nederlands-Indië (olie, tin, rubber)

• Bouw van het Suez-kanaal zorgt voor goede én veel kortere route naar Nederlands-Indië

• Modern-imperialisme: uitbreiding van het aantal kolonies door Europese landen

Na de afschaffing van het Cultuurstelsel kwamen er meer particuliere ondernemingen in Indonesië.

Op deze ondernemingen ontstond een tekort aan arbeidskrachten.

Op welke wijze werd dat tekort aan arbeidskrachten opgelost?

1. Door het aannemen van blanke Europeanen
2. Door het inhuren van contractarbeiders
3. Door het kopen van slaven

Rond 1870 vestigden steeds meer zelfstandige ondernemers zich in Indonesië.

Zij hielden zich vooral bezig met:

1. landbouw en industrie
2. landbouw en mijnbouw
3. mijnbouw en industrie

Nederlands Imperialisme (1)

• Nederlandse versie van het modern imperialisme
  

• Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL) beschermt plantage-eigenaren
  

• Begint met de harde acties na aanval op KNIL (1894: Lombok)

Nederlands Imperialisme (2)

• Conflict met Atjeh (op het eiland Sumatra) wordt erger (1873-1904)
  

• In 1910: heel Nederlands-Indië in bezit van Nederland
  

Wat was voor Nederland een reden om rond 1870 zijn grondgebied in Indonesië uit te breiden?

1. Nederland wilde de slavenhandel uitbreiden.
2. Nederland wilde er gevangenen naar toe kunnen sturen.
3. Nederland wilde het Cultuurstelsel uitbreiden.
4. Nederland wilde meer macht en aanzien krijgen in de wereld.

Waarom betrokken de Nederlandse bestuurders de Indonesische adel bij het bestuur van Java?

1. Omdat de Indonesische adel bij de verkiezingen inspraak eiste in het bestuur
2. Omdat de Indonesische bevolking beter luisterde naar de eigen Indonesische vorsten dan naar de Nederlandse bestuurders
3. Omdat de Nederlandse bestuurders zich hielden aan een oud verdrag waarin inspraak van de adel was vastgelegd

Nederland wilde vanaf 1870 in steeds meer gebieden in Indonesië de macht hebben.
Is de volgende zin hiervan een oorzaak of gevolg?

Er kwam oorlog met een aantal inheemse vorsten.

1. Oorzaak
2. Gevolg

Johannes van Heutsz

• Generaal-Majoor die de oorlog in Atjeh won voor Nederland.

• Tussen 1904 en 1909 Gouverneur-Generaal (leider) van Nederlands-Indië

• Zorgde ervoor dat steeds meer Indische vorsten zich gingen onderwerpen aan het Nederlandse gezag

Ethische politiek

• Ontstaat rond 1900 in Nederland

• Nederland wil iets terugdoen voor de Indonesische bevolking (Ereschuld)

• Beschaving en cultuur bij brengen

De Ethische politiek bestond uit:

• Verbetering van het onderwijs in Nederlands-Indië

• Irregatie aanleggen voor betere oogsten

• Emigratie bevorderen van dichtbevolkte naar dunbevolkte gebieden

• Verbetering gezondheidszorg

De Ethische politiek bestond uit:

• Verbetering van het onderwijs in Nederlands-Indië

• Irregatie aanleggen voor betere oogsten

• Emigratie bevorderen van dichtbevolkte naar dunbevolkte gebieden

• Verbetering gezondheidszorg

In India, een Britse kolonie, leidde Mahatma Gandhi de onafhankelijkheidsstrijd van de nationalisten. 

Voor de nationalisten in Indonesië een groot voorbeeld voor hun strijd.

De gevolgen van beter onderwijs

• Sommige Indonesiërs gingen in Nederland studeren;
  

• ..en leren daar over vrijheid en democratie
  

• Gevolg: ontstaan nationalisme in Nederlands-Indië

• Let op: Ook in andere kolonies ontstaat nationalisme

Nationalisme in Indië

• In 1918 wordt in Nederlands-Indië de volksraad opgericht.

• Dat was een vergadering van Indonesische vorsten en leiders die mochten meepraten over het bestuur van Indië.
  

Hoe gaat Nederland om met het opkomend nationalisme?

• Gematigde nationalisten mogen meepraten in de Volksraad (1918)

• Voorlopig geen onafhankelijkheid (“Duurt nog wel een paar honderd jaar.”)

• Volksraad stelt niet veel voor: mag alleen advies geven aan de Ned. regering
  

Begrippen uit de lessen

• Liberalen
• Buitengewesten
• Koelies
• Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL) 
• Modern imperialisme
• Nederlands imperialisme
• Nationalisme
• Ethische politiek

Jaartallen uit deze lessen

• 1870: Einde cultuurstelsel
  
• 1873: Begin Atjeh-oorlog
• 1901: Invoering Ethische politiek
• 1918: oprichting volksraad

• 1870-1918: Modern imperialisme