Nederland van 1848 tot 1914: Werken en Wonen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo g, t
• Leerjaar 3

Nederland van 1848 tot 1914

1.2 Werken en Wonen

Industrialisatie 

Industrialistatie

• Tweede helft 19e eeuw:  fabrieken werden gebouwd in of bij steden
  
• machines draaiden op stoomkracht= stoommachine
• Gevolg? Snel en veel producten produceren

Dit proces noemen we industrialisatie= Het proces waarbij steeds meer dingen door machines in plaats van mensen 

Gevolgen Industriële Revolutie

Positief:

- Meer productie

- Nieuwe producten en uitvindingen

- nieuwe groep mensen in de samenleving: arbeiders

Negatief:

- Milieu

- Sociale Kwestie

- Omstandigheden arbeiders: lange dagen, zwaar werk, weinig betaald, kinderarbeid

- Woonsituatie: krotten, groot gezin in een klein huis en weinig hygiënische voorzieningen

Waarom durfden de arbeiders eerst niet in opstand te komen

1. Bang voor meer uren werken
2. Bang voor geweld
3. Bang voor ontslag

Wie helpt de arbeiders? 

• Arbeiders gaan staken: dit werkt alleen als iedereen gaat staken, en dat was moeilijk vol te houden
• Gevolg staking? Werk ligt stil, dit kost geld

• Arbeiders gaan samenwerken in vakbonden= organisaties die namens een grote groep arbeiders onderhandelen met fabrikanten

Wat is een vakbond?

1. Overkoepelende werknemersorganisaties
2. Een vakbond is een organisatie die opkomt voor de belangen van werknemers
3. Vereniging voor afzonderlijke bedrijfstaken
4. Geen idee

Verandering via vakbond

• Alleen staken werkt niet, gezamenlijk staken wel! 
• Vakbonden: organisatie die opkomst voor de belangen van werknemers
•  Bij staking en ziekte betaalt de vakbond wat geld uit aan leden.  

Verandering via revolutie 

• Karl Marx: alle mensen moeten gelijkwaardig zijn. Alles moet van iedereen zijn!
• Geen armoede, geen rijkdom, geen macht en machteloosheid= iedereen gelijk

• Arbeiders moeten (met geweld) in opstand komen tegen de rijken die de macht hebben. 
   
• Communisme  

Wat was het idee van Karl Marx?

Wat is communisme?

1. Politiek streven om alle rijkdom en bezit aan één iemand te geven.
2. Politiek streven om alle rijkdom en bezit aan alle vrouwen te geven, zodat alle vrouwen het goed hebben.
3. Politiek streven om alle rijkdom en bezit te verdelen, zodat iedereen in alles gelijk is.
4. Dat is een wapen waarmee werd gevochten in de oorlog.

Verandering via het parlement

• Sociaaldemocraten, willen geen revolutie, maar verandering via wetgeving.

• Streven ook naar een eerlijkere verdeling van de macht en rijkdom (meer belasting betalen voor meer voorzieningen= profijt voor iedereen).

• Algemeen kiesrecht was noodzakelijk om dit doel te bereiken

SOCIALISME

Wat is socialisme?

1. Streven naar een samenleving met zoveel mogelijk vrijheid
2. Streven naar een maatschappij zonder bestuur
3. Streven naar een samenleving waarin mensen een bestuur kiezen
4. Streven naar een samenleving met zoveel mogelijk gelijkheid

Waarin verschilt het socialisme van het communisme

1. Socialisten willen geweld gebruiken
2. Socialisten willen hulp via sociale wetten
3. Socialisme wou een samenleving zonder bezit
4. Socialisten streven naar een vrijemarkteconomie

Pieter Jelles Troelstra

• Socialist
• Een van de oprichters van
    de SDAP. (Sociaal- 
    Democratische
    Arbeiderspartij)
• Betere levensomstandigheden arbeiders
• Algemeen kiesrecht= ook arbeiders konden dan stemmen en opkomen voor het belang van de arbeiders

Pieter Jelles Troelstra was een .. 

1. Liberaal
2. Socialist
3. Communist
4. Confessioneel

Bij welke partij hoorde Pieter Jelles Troelstra?

1. ARP
2. Liberale Unie
3. RKSP
4. SDAP

Wat houdt 'algemeen kiesrecht' in?

1. Stemrecht voor vrouwen
2. Stemrecht voor mannen die veel belasting betalen
3. Stemrecht voor mannen die daarvoor 'geschikt' waren.
4. Stemrecht voor mannen én vrouwen

De sociale kwestie

De sociale kwestie = de discussie over de werk- en leefomstandigheden van de arbeiders. 

De sociale kwestie leidde tot het invoeren van sociale wetten. 

KA 32:  Discussies over de sociale kwestie

Sociale kwestie

Het probleem van de armoede en de slechte woon- en werkomstandigheden van de arbeiders als gevolg van de industrialisatie.

Veel mensen waren aangewezen tot liefdadigheid van de kerk of een klein deel van de rijke burgerij.

Vakbonden

Liefdadigheid

• Leefomstandigheden 

• Hulp van kerken of rijken. 
  

• Armenwet (1854): liefdadigheidsinstellingen moesten voor armen zorgen. 

• Te veel armoede: hulp voor iedereen bleek onmogelijk.
  

• Werkomstandigheden

• Samen sta je sterker.

De eerste sociale wetten

• De Armenwet (1854): steun van overheid bij armoede
• Het ‘Kinderwetje van Van Houten’ (1874): wet tegen kinderarbeid (maar slecht gecontroleerd
• De Leerplichtwet (1901): leerlingen van 6 tot 12 moesten naar school (wel gecontroleerd)
• Woningwet (1901): woning moet van redelijke kwaliteit zijn (krot onbewoonbaar verklaren en meebetalen aan de bouw)
• Ongevallenwet (1901): arbeiders die niet meer kunnen werken krijgen een uitkering

Sociale wetten zijn ...

1. Wetten die de leef- en werkomstandigheden van arbeiders verbeteren.
2. Wetten die er voor zorgen dat arbeiders beter samenwerken.
3. Wetten die zorgen dat fabriekseigenaren meer rechten krijgen.
4. Wetten die de relatie tussen overheid en arbeiders vastleggen.