Thema 3 Genetica les 5 X-chromosomale kruisingen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Thema 3 Genetica

Basisstof 4

Wat is een juiste definitie van een dominant en/of recessief allel wanneer we praten over een genotype?

1. Dominante allelen komen alleen tot uiting als je deze 2x hebt (AA)
2. Recessieve allelen komen alleen tot uiting als je deze 2x hebt (aa)
3. Ben je heterozygoot (Aa) dan is alleen het dominante allel (A) zichtbaar in het fenotype
4. Ben je heterozygoot (Aa) dan is alleen het recessieve allel (a) zichtbaar in het fenotype

Hoe noemen we deze
afbeelding
en wat is het geslacht?

1. Dit is een genenbank en het is een man
2. Dit is een karyogram en het is een man
3. Dit is een genenbank en het is een vrouw
4. Dit is een karyogram en het is een vrouw

Zet de juiste omschrijving bij het juiste begrip.

46

23

2

Zoveel exemplaren heb je van ieder gen in een lichaamscel

Zoveel chromosomen zitten in iedere lichaamscel (=autosomaal)

Zoveel chromosomen zitten in iedere geslachtscel 

Doelstellingen

• Je weet hoe geslacht bepaald wordt 
• Je kunt het stappenplan voor kruisingsvraagstukken toepassen bij eigenschappen die op het X-chromosoom liggen
• Je kunt uit een stamboom afleiden of eigenschappen X-chromosomaal kunnen overerven.
  

Geslachtschromosomen

Een overerving kan:

autosomaal of X-chromosomaal zijn.

Wat is het verschil?

Autosomaal / X-chromosomaal

Open BINAS 70B, dit is een karyogram

Chromosoomparen 1 t/m 22 zijn autosomen

Chromosoompaar 23 kan bestaan uit:

• 2 X-chromosomen (vrouw)
• een X- en een Y-chromosoom (man)
  

Het gen voor een autosomale eigenschap kan liggen op:

1. Het X-chromosoom
2. Het Y-chromosoom
3. Chromosoom 1
4. Elk van chromosoom 1 t/m 22

B = kleurenziend                b = kleurenblind

Moeder is drager

Kleurenblind

Bij mensen is het gen voor kleurenblindheid recessief en X-chromosomaal. De vader en moeder van een pasgeboren kind kunnen beiden alle kleuren zien. De twee grootvaders zijn beiden kleurenblind.

• Hoe groot is de kans op een meisje met kleurenblindheid?
• En hoe groot is de kans op een jongen met kleurenblindheid?
  

Vader = X^BY, zijn vader kleurenblind X^bY

Moeder => haar moeder X^BX^b of X^BX^B en haar vader X^bY

 => dus moeder X^BX^b

STAMBOMEN

Schrijf als het mogelijk is altijd in de stamboom!

1) Wat is dominant, wat is recessief 

2) Noteer in de stamboom welke individuen homozygoot recessief zijn

3) Bepaal welke individuen heterozygoot moeten zijn

4) Welke individuen homozygoot dominant zijn is niet altijd vast te stellen

X-chromosomale overerving

• Zonen krijgen het x-chromosoom altijd van hun moeder
• Dochters krijgen altijd een x-chromosoom van hun vader

Kruisingsregel x-chromosomale overerving:

'zieke dochters hebben zieke vaders'

lapjeskat/ schildpadkleur = altijd vrouw

X ^zwart    X ^rood

wat als....

lapjes kat  x zwarte kater

Welke kleur(en) dochters zijn er mogelijk?

Welke kleur(en) zonen zijn er mogelijk?

Lapjeskat

	X zw	X r
X zw	X zw X zw	X zw X r
Y	X zw Y	X r Y

De overerving is autosomaal. Korte
vingers is dominant. Hoe groot
is de kans (in %) dat kind(?)
korte vingers zal krijgen?

Is uit de stamboom af te leiden of dit allel autosomaal of X-chromosomaal overerft?

1. Ja, de ziekte erft autosomaal over.
2. Ja, de ziekte erft X-chromosomaal over.
3. C. Nee, dit is niet hieruit op te maken.

Stamboomregels

Eigenschap dominant of recessief?

• Twee homozygoot recessieve ouders krijgen NOOIT dominant kind
  

Eigenschap X-chromosomaal?

X-chromosomaal als:

• Dominante vaders krijgen dominante dochters
  
• Dominante zoons hebben altijd dominante moeder
  

Ik snap nu X-chromosomale kruisingen

1. Ja, ik snap het en kan er zelf mee aan de slag.
2. Gedeeltelijk, ik vind het erg lastig
3. Nee, ik snap er helemaal niets van

Wat kan je gaan doen?

- Lezen BS 4

- Maken opdracht 40 t/m 51

Een fruitvlieg met een zwart lichaam wordt gekruist met een fruitvlieg met een grijs lichaam. Alle individuen van de F1 zijn grijs. Deze F1-individuen worden onderling gepaard.
Van de 113 individuen van de F2 zijn er 84 grijs en 29 zwart.

Hoeveel van de 84 grijze individuen van de F2 zullen er, naar verwachting, heterozygoot zijn?

1. 28
2. 42
3. 56
4. Alle 84