HV3 P5.2 Straling en de mens

• Natuurkunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

P5.2 Straling en de mens

hv3 - natuurkunde overal

Leerdoelen P5.2

1. verschillende effecten van straling op het menselijk lichaam kunnen benoemen
2. uitleggen wat achtergrondstraling is
3. aangeven waar de stralingsdosis van afhangt
4. uitleggen hoe je je kunt beschermen tegen verschillende soorten straling

Straling en levende cellen

Straling die schade aan kan richten noemen we 

ioniserende straling

Er bestaan radioactieve bronnen, er bestaat ioniserende straling ----- radioactieve straling bestaat niet!

Straling en levende cellen

Waar komt de naam 'ioniserende straling' vandaan?

1. een atoom is neutraal geladen

2. als een atoom een elektron te weinig (of te veel heeft) noemen we het een ion

Als ioniserende straling op een atoom botst, dan maakt het van een atoom een ion.

Straling en levende cellen

Zijn ionen dan slecht?

1. Een ion KAN een chemische reactie aangaan met zijn omgeving
2. In het menselijk lichaam zijn heel veel ionen, die gaan goede chemische reacties aan.
3. Als een ion op de verkeerde plek ontstaat, dan kan het verkeerde chemische reacties aangaan.................

Effecten van ioniserende straling

Het KAN het DNA beschadigen:

- cellen overlijden, dit kun je zien aan haaruitval, 'brandwonden' op de huid en in de longen

- celproductie verstoren, dit kun je zien als de afweer verstoord is. Er worden dan geen witte bloedlichaampjes meer gemaakt

- DNA beschadigen, dit kan onzichtbaar blijven, leiden tot celdood, leiden tot overmatige celgroei (kanker)

- geslachtscellen beschadigen met gevolgen voor de kinderen 

Soms kan een beschadigde cel zichzelf ook weer repareren. 

Niet alleen cellen kunnen worden aangetast, maar ook materialen. Beton wordt bijvoorbeeld broos en gaat scheuren.

Tsjernobyl

- Hoge dosis straling in één keer geeft stralingsziekte

Tsjernobyl

Veel jongeren uit 1986 hebben schildklierproblemen

Bij de ramp in Tsjernobyl kwam er veel radioactief jodium vrij. Jodium wordt goed opgenomen door je schildklier. Daarom is bij veel mensen de schildklier beschadigd.

veel leerlingen hebben jodiumpillen thuis omdat we binnen een bepaalde straal van een kerncentrale af wonen. 

wanneer ze zo'n jodiumpil slikken raakt de schildklier verzadigd met goed jodium. Het radioactieve jodium past er dan niet meer bij.

Tsjernobyl

Veel baby's uit 1986 en kinderen die later geboren zijn ondervinden de gevolgen van de ramp.

veel leerlingen hebben jodiumpillen thuis omdat we binnen een bepaalde straal van een kerncentrale af wonen. 

wanneer ze zo'n jodiumpil slikken raakt de schildklier verzadigd met goed jodium. Het radioactieve jodium past er dan niet meer bij.

Overnemen in je schrift!!!!

Soort straling	lading	massa	doordringend vermogen	ioniserend vermogen
alpha	+	groot	laag
beta	-	zeer klein	middel
gamma	neutraal	geen	hoog
rontgen	neutraal	geen	hoog

Overnemen in je schrift!!!!

Soort straling	lading	massa	doordringend vermogen	ioniserend vermogen
alpha	+	groot	laag	zeer hoog
beta	-	zeer klein	middel	hoog
gamma	neutraal	geen	hoog	middel
rontgen	neutraal	geen	hoog	laag

Effect van straling op je lichaam hangt af van 5 factoren

Deze moet je kennen, lees ze in je boek in paragraaf 5.2

Stralingsdosismeter

1. Meet alle straling
2. berekent stralingsdosis
   (gecorrigeerd voor het soort straling)
3. Stralingsdosis is de in het lichaam
   geabsorbeerde stralingsenergie met een correctie voor het soort straling

Telt hij alpha straling nu juist wél of niet zwaar mee?

Leuk om te vertellen

1. Als je volgens de meter teveel straling hebt ontvangen mag je niet meer werken. 
2. vrouwen met kinderwens wordt geadviseerd snel aan kinderen te beginnen of niet dit werk te doen in het ziekenhuis

Bescherming

1. neem afstand
2. plaats iets tussen jezelf en de bron
3. minimaliseer de mogelijke blootstellingsduur

Leuk om te vertellen

1. Als je volgens de meter teveel straling hebt ontvangen mag je niet meer werken. 
2. vrouwen met kinderwens wordt geadviseerd snel aan kinderen te beginnen of niet dit werk te doen in het ziekenhuis

Achtergrondstraling

zelfstudie lezen paragraaf 5.2

00:03-00:18

Het getik wat je hoort is van een geigermuller teller. Hoe meer tikken, hoe meer straling.

00:48-00:58

de eenheid van straling 

is Sievert (Sv)

01:05

Potassium = Kalium

Een klein percentage van Kalium is van nature radioactief

01:51

De achtergrondstraling is gemiddeld zo'n 0,15 microSievert per uur. Hoeveel is dat per jaar?

1. 3,6 microSievert
2. 54,8 microSievert
3. 1315 microSievert
4. 540 microSievert

05:04

Tijdens welke 'normale' bezigheid denk je dat je meeste straling ontvangt?

05:30

Waarom wordt je aan meer straling blootgesteld als je in een vliegtuig zit?

06:32

1 uur in de buurt van Tsjernobyl geeft een straling gelijkwaardig aan een rontgenfoto bij de tandarts. Als je er even op bezoek gaat is dat dus prima, maar ga je er wonen dan loopt het risico op schade op.

Nu is de straling in Tsjernobyl laag omdat ze heel veel aarde hebben afgegraven. Ook hebben ze een betonnen 'koepel' om de kerncentrale heen gebouwd. Daarbij is het ook al lang geleden gebeurd waardoor het stralingsniveau is afgenomen.

Weet je het nog?

In welke eenheid meten we ioniserende straling?

Wie was Marie Curie?
(gebruik evt. wikipedia, omschrijf het wel in eigen woorden!)

Huiswerk

havo: 21, 24, 26, 31, 33, 35

vwo: 19, 30, 31, 36, 39, 41