Natte voeten?

• Mens & Maatschappij
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 1

4.2 Natte voeten?

Binnen deze leereenheid leer je hoe men vroeger en nu in het kleilandschap ervoor heeft gezorgd dat ze droge voeten houden.

Leerdoelen

• Je weet welke maatregelen men vroeger en nu neemt in het kleilandschap om droge voeten te houden.
  
• Je weet wat het verschil is tussen een: terp, dijk en polder en kan deze begrippen uitleggen en weet hoe ze zijn ontstaan.
  

Begrippen

• Terp
• Dijk
• Polder

Herhaling

Wat weet je nog van de vorige lessen?

In welke twee gebieden kun je Nederland indelen?

1. Boven-Nederland & Laag-Nederland
2. Boven-Nederland & Onder-Nederland
3. Hoog-Nederland & Onder-Nederland
4. Hoog-Nederland & Laag-Nederland

N.A.P. staat voor: Normaal Amsterdams Peil. Maar waar zegt N.A.P. iets over?

Welke grondsoort bevat de grootste korrels?

1. Zand
2. Klei
3. Löss
4. Leem

Welke grondsoort is vruchtbaarder?

1. Zand
2. Klei

Een bodem bestaat uit meerdere grondsoorten.

1. Waar
2. Niet waar

Laag-Nederland

In gebieden in Laag-Nederland beschermden de bewoners

zichzelf tegen overstromingen. Ze gingen wonen op een terp.

Een wierd

In Friesland werd een terp, ook wel een wierd genoemd.

Zeekleilandschap

Omdat deze gebieden regelmatig overstroomden door de zee, bouwden mensen heuvels om op te gaan wonen. Deze door de mensen gemaakte heuvels worden terpen genoemd.

Een terpdorp

Een kerk gebouwd op een terp.

Waar werd de terp van gemaakt?

De terp bestond vooral uit de grond of stenen die men kon vinden in het gebied én het afval van de mensen, oftewel:

etensresten, botten, dode planten maar ook de poep van mensen werd hiervoor gebruikt. Bij de opgraving van een terp worden zelfs munten en bestek gevonden, die men gebruikte in die tijd.

Waar werd een terp
van gemaakt?

 De vorm van een spinnenweb

Vaak stonden er belangrijke gebouwen, zoals een kerk in het midden (en hoogste) punt van de terp. 

Een terpdorp heeft dus vaak een beetje de vorm van een spinnenweb.

Middelstum, een terpdorp

Zoals je ziet, lijken de dorpen op een kaart een beetje op een spinnenweb.

De straat loopt hier omhoog. Je loopt hier dus vanaf de zijkant van de terp, richting het middelpunt.

Afgegraven terpen...

Waarom werd de terp afgegraven?

De grond van een terp was erg vruchtbare grond. Daarom werd het rond 1900 ook afgegraven en gebruikt voor de landbouw.

Was het natte voeten probleem opgelost?

De terpen beschermden mensen tegen zeewater, maar de lager gelegen gebieden liepen nog steeds onder water.

De lagere gebieden

Hoe zorg je ervoor dat ook de lagere geleden gebieden droog komen te liggen?

Dijken bouwen!

De mensen gingen dijken bouwen. Een dijk is een langgerekte, door mensen gemaakte, verhoging om water tegen te houden.

Dijken

Regenwater stroomt niet weg.

Door de dijken kon regenwater niet meer zelf terug naar de zee stromen.

Om dit probleem op te lossen moet water uit dit gebied worden weggepompt.

Hoe werd vroeger het water weggepompt?

Regenwater stroomt niet weg.

Om dit probleem op te lossen moet water uit dit gebied worden weggepompt, met behulp van een molen.

Het drooggelegde gebied noem je een polder.

Polder

De molen zorgde ervoor dat het water uit het natte gebied werd gepompt. Het drooggelegde gebied werd een polder genoemd.

En hoe gaat dat nu?

Polders werden vroeger drooggemalen door molens.

Tegenwoordig gebeurt dit met elektrische pompen.

Een gemaal.

Zo'n machine met een elektrische pomp wordt ook wel een gemaal genoemd.

Hoe ziet een polder eruit op een kaart?

Waar werden deze polders voor gebruikt?

In de polders ligt vooral klei in de bodem. Klei is erg vruchtbaar, dus daar kun je goed voedsel op verbouwen, mits je het vermengt met een andere grondsoort.

Het zeekleilandschap

Zo ziet dus vervolgens het zeekleilandschap eruit op een kaart.

Een terpdorp

De mensen gingen wonen op een terp.

Een dijk.

Om ook de lager gelegen gebieden te beschermen tegen de overstromingen van zee, werden dijken gebouwd.

Een polder.

De drooggelegde, lage gebieden werden een polder genoemd.

Wanneer de polder vol stroomde met regenwater, pompte een molen het water weer uit de polder.

Landbouw in de polder.

In de bodem van de polders, ligt vooral veel klei. Klei is vruchtbaar en daarom kun je er goed voedsel op verbouwen. Je herkent de Groningse en Friese landbouw dan ook goed aan de hele langgerekte kavels.

Verwerkingsopdracht:

Maak een stripverhaal, van de geschiedenis van het zeekleilandschap.

Dit stripverhaal bestaat in ieder geval uit 5 verschillende tekeningen:

1. De bouw van de terpen (en waarom men terpen ging bouwen);

2. De laag gelegen gebieden tussen de terpen, die steeds overstroomden;

3. De dijken die werden gebouwd tussen de terpen;

4. De molens die gebouwd werden om het water uit de polder te halen;

5. Waar de polders uiteindelijk voor werden gebruikt.