Thema 5, Basisstof 8, Dominant en recessief

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Bs 8 Dominant en recessief

Herhaling: (R) Wat is allel?

Leerdoel

• Je kunt uitleggen wat homozygoot, heterozygoot, dominant en recessief betekenen
  

Een organisme met een gelijk allelenpaar voor een bepaalde eigenschap noem je homozygoot. 

Een organisme met een ongelijk allelenpaar voor een bepaalde eigenschap noem je heterozygoot.

Homozygoot: gelijk allelenpaar

Dominant en Recessief

1 allel is dominant en 1 allel is recessief

Dominant aanwezig: 'sterke' allel komt altijd tot uiting in het fenotype

Recessief: komt alleen tot uiting in het fenotype als er geen dominant gen aanwezig is.

Gensymbool

Het genotype wordt met letters aangegeven.

Het fenotype beschrijven we met woorden.

Een erfelijke eigenschap kan dominant zijn of recessief. 

Bijvoorbeeld: bruine ogen wordt veroorzaakt door een 

dominant gen en blauwe ogen door een recessief gen. 

De bruine oogkleur is dan in alle families dominant.

 Genotype schrijven wij op deze manier:

Dominant gen  -> Hoofdletter -> A

Recessief gen  -> Kleine letter -> a

Als de letter bij een opdracht niet aangegeven wordt, dan mag jezelf een letter verzinnen. Zorg wel voor een groot verschil tussen de hoofdletter en kleine letter: C en c lijken teveel op elkaar. 

Welke letter zou jij kiezen?

1. A en a
2. S en s
3. P en p
4. M en m

Gensymbolen

Als je homozygoot bent voor deze erfelijke eigenschap heb je dus:

- of AA (twee keer dominant)

- of aa (twee keer recessief)

Als heterozygoot heb je dan:  

- Aa (een dominant en een recessief)

De zwarte stier is heterozygoot

Welk allel is dominant?

1. Allel voor zwarte vacht kleur?
2. Allel voor rode vacht kleur?

Genotype rode Stier: aa

Genotype zwarte stier: Aa

Het allel voor bruinhaar is dominant A. Het allel voor blond haar is recessief a.
Welke kleur haar heeft iemand met het genotype Aa?

1. Bruin
2. Blond
3. Lichtbruin

Is krullend haar genotype of fenotype?

1. Genotype
2. Fenotype

De ziekte van Huntington is een erfelijke aandoening die bepaalde delen van de hersenen aantast. Is het gen voor de ziekte van Huntington dominant of recessief?

1. dominant
2. recessief
3. dit kun je niet uit de gegevens opmaken

Is informatie in het DNA genotype of fenotype?

1. Genotype
2. Fenotype

Zien we hier een voorbeeld
van een genotype of fenotype?

1. Genotype
2. Fenotype
3. Geen van beide
4. Allebei

Het allel voor krullend haar is dominant (A), dat voor steil haar recessief (a).
Een vrouw heeft steil haar en is homozygoot.
Wat is dan haar genotype?

1. Aa
2. aa
3. AA
4. aA

Verschil genotype en fenotype is:

1. Het genotype is alles wat je ziet (uiterlijk) en het fenotype is alles wat op de genen ligt.
2. Het fenotype is alles wat je ziet (uiterlijk) plus alles wat op je genen ligt beschreven.
3. Het fenotype is alles wat je ziet van het genotype (uiterlijk) + veranderingen door het milieu.
4. Het genotype is alles wat op je genen ligt + de veranderingen van je fenotype erbij.

Mathilde laat een permanentje zetten bij de kapper. Verandert hierdoor haar genotype en haar fenotype?

1. genotype wel fenotype niet
2. genotype niet fenotype wel
3. genotype niet fenotype niet
4. genotype wel fenotype wel

Lees de tekst bij de afbeelding hiernaast.

Leid uit het fenotype van Philip af of de allelen voor donker haar en een huidtype met sproeten dominant of recessief zijn.

1. Donker: dominant, sproeten: dominant
2. Donker: recessief, sproeten: recessief
3. Donker: dominant, sproeten: recessief
4. Donker: recessief, sproeten: dominant

Hebben deze mensen hetzelfde genotype en fenotype?

1. Zelfde genotype / zelfde fenotype
2. Zelfde genotype / verschillend fenotype
3. Verschillend genotype / zelfde fenotype
4. Verschillend genotype / Verschillend fenotype