DNA

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Begintaak

Noteer wat je denkt te weten over DNA

(brainstorm)

Bouw en functie van DNA beschrijven

- waar zit DNA?

- bouw nucleotiden

- bouw DNA streng van nucleotiden

- volgorde van nucleotiden: sequentie

- gen sequentie 

Nucleotide --> Fosfaatgroep + Desoxyribose + Stikstofbase (A/T/C/G)

bouwsteen van DNA

DNA structuur

Genoom - al het DNA in de cel

eukaryoot - cel met een kern bijvoorbeeld, plant, dier, schimmel

genoom dierlijke cel:

kernDNA

mitochndriaal DNA(mtDNA)

genoom plantaardige cel:

kernDNA 

mitochndriaalDNA (mtDNA)

DNA in bladgroenkorrels

https:

DNA replicatie

- het enzym polymerase verbreekt verbindingen in de S-fase

- vrije nucleotiden worden aangekoppeld

- telomeren worden steeds korter

-sequencen

DNA replicatie

DNA-replicatie

Aan het uiteinde van een chromosoom zitten de telomeren.

Telomeren bestaan uit repetitief DNA, dus herhalingen van TTAGGG

DNA polymerase kan telomeren niet goed kopieren. 

Bij elke celdeling zullen de telomeren dus ook steeds korter worden

telomeer

telomeer

Wanneer de telomeren te kort worden zal de cel doodgaan (apoptose).

Apoptose noemen ook geprogrammeerde celdood.

hoe oud een organisme wordt hangt af van:

De lengte van de telomeren

de snelheid van celdeling (bij elke celdeling worden de telomeren korter)

sequencen

DNA-sequencing (VG)

• DNA-sequentie: volgorde van de basen in het DNA (A, T, C, G)
• DNA-sequencing: volgorde basen in kaart brengen
• Hoe meer overeenkomst DNA, hoe meer verwant

DNA sequencing

DNA microarray

Sequencen 

(bepalen van de volgorde van stikstofbasen in het DNA)

Extra filmpjes

DNA Sequencen

Bioplek-Animatie

Eiwitsynthese

bouw RNA voor transcripte

genetische code: hoe doe je dat

translatie voor het maken van eiwitten

Nucleotiden in DNA en RNA

Verschil RNA en DNA

DNA dubbele streng

DNA - RNA 

RNA - eiwit

Waar staat dit in BINAS?

Transcriptie en translatie

Binas 71E

Genexpressie

genregulatie door genen aan en uit te zetten

regulatorgenen activeren of remmen genen

remmen: repressor

activeren: promotor

stamcellen en embyonale stamcellen

genexpressie prokaryoten

Genregulatie bij eukaryoten

genregulatie in een prokaryoot 

(gen staat uit)

genregulatie in een prokaryoot 

(gen staat aan)

twee typen mutaties:

• puntmutatie
• genoommutatie

Mutaties

mutaties                   

Fouten in het genotype => mutatie

Soms heb je een "happy a accident" Mutaties kunnen goed uitpakken in bepaalde situaties.

Mutaties vaak recessief 

soms 

dominant

Mutatie

DNA-technieken

Controle celdeling

G1 fase: P53-eiwit gemaakt door een tumorsupressor-gen

Controle op DNA schade, celgrootte, voedingsstoffen.

Herstelenzymen proberen de fouten nog op te lossen, lukt dat niet dan volgt apoptose: gecontroleerde celdood.

biotechnologie

genetische modificatie 

 recombinant DNA techniek

virussen

Biotechnologie

Nieuwe biotechnologie

Oude biotechnologie 

cDNA

Verkregen door RNA dat codeert voor een eiwit dubbelstrengs te maken door DNA ertegenaan te maken

Vervolgens DNA dubbelstrengs maken door tweede streng DNA ertegen te maken mbv DNA polymerase

Dit DNA is copyDNA of complementair DNA

Dit inbrengen in een plasmide

Reverse transcriptase met hulp van enzym uit virus

cDNA is de complementaire streng en bevat gewenste gen

PCR (kunstmatige DNA replicatie)