AFP 2.3.20

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 2

Anatomie, Fysiologie en Pathologie

Les 20

Periode 3

Leerjaar 2

Vorige les

Welke 4 soorten hormonen zijn er (naar samenstelling/werking)?

Wat gebeurt er bij negatieve feedback in een regelkring?

In welke situaties kan er sprake zijn van positieve feedback?

Welke factoren zijn van invloed op de concentratie hormonen in het bloed?

Lesindeling

1. Welkom + Rapid (5 min.)
2. Vorige les (10 min.)
3. Lesindeling en Lesdoelen (5 min.)
4. Theorie Hypofyse (45 min.)
   
5. Zelf aan de slag (20 min.)
6. Afsluiting + huiswerk (5 min.)
   

Lesdoelen

Aan het eind van de les kunnen jullie:

• Uitleggen welke hormonen er door de hypofyse achterkwab worden afgegeven en welke functie deze hormonen hebben.
• Benoemen welke hormonen er door de hypofyse voorkwab worden afgegeven en welke functie deze hormonen hebben.

Hypothalamus en Hypofyse

Hypothalamus: De 'baas'

• Regelt het autonome zenuwstelsel (onbewuste processen)
• Bijvoorbeeld temperatuur, honger- en dorstgevoel, dag- en nachtritme (de biologische klok), de emoties en het geheugen. 

Hypofyse: De 'onderbaas'

• Regelt lichaamsfuncties door afscheiden van hormonen
• Verbonden via hypofysesteel aan de hypothalamus

De hypothalamus en de hypofyse zijn met de hypofysesteel met elkaar verbonden. De hypothalamus 'meet' of er voldoende van een bepaald hormoon in het bloed aanwezig is. Wanneer het lichaam meer of minder van een bepaald hormoon nodig heeft, geeft de hypothalamus de hypofyse een seintje. Dat gaat met behulp van hormonen.

Hypofyse

Hypofyse: Staat onder controle van de hypothalamus

• Produceert 9 verschillende hormonen
• Bestaat uit een voorkwab en een achterkwab

Voorkwab: Endocrien weefsel (gespecialiseerd in één/meer hormonen)

• 7 verschillende hormonen (TSH, ACTH, LH, FSH, GH, PRL, MSH)

Achterkwab: Neurosecretoire cellen (gespecialiseerde zenuwcellen)

• 2 hormonen (Oxytocine en ADH/vasopressine)

Hypofyse achterkwab

Hypofyse achterkwab: Neurosecretoire cellen (zenuwcellen)

• Wordt direct door de hypothalamus aangestuurd
• Maakt zelf geen hormonen, maar geeft deze door!

Oxytocine: 

• Zorgt voor samentrekking van baarmoeder bij de 
    bevalling
• Zorgt voor samentrekking van melkklieren
    (toeschietreflex) bij borstvoeding

De zenuwcellen van de achterkwab staan in directe verbinding met de hypothalamus. De hypothalamus produceert zelf de hormonen en geeft deze via de hypofyse achterkwab af. De hypofyse achterkwab slaat deze hormonen als het ware op.

Hypofyse achterkwab (2)

Antidiuretisch hormoon (ADH)/vasopressine: 

• Anti = tegen, diurese = plassen -> zorgt voor minder urine productie
• Reageert op het zoutgehalte van het bloed
• Zet de nieren aan tot terugresorptie van water (bij uitdroging)

Een hoog zoutgehalte zorgt voor productie van ADH -> ADH zorgt ervoor dat de nieren meer vocht terughalen in het bloed -> Zout in het bloed wordt als het ware 'verdund' -> productie van ADH loopt weer terug

Is dit dan positieve of negatieve feedback?

De hypofyse maakt dus veel hormonen om het lichaam en de organen daarin aan te sturen. Zoals gezegd, is de hypofyse echter in twee delen opgebouwd. Nu gaan we dieper op die 2 delen in. 

Hypofyse voorkwab

Hypofyse voorkwab: Endocriene cellen (één/meer hormonen)

• Maakt zélf de hormonen aan onder invloed van hypothalamus 

Hypothalamus zet hypofyse voorkwab aan op twee manieren:

• Releasing factors: Stimuleren de afgifte van hormonen
• Inhibiting factors: Remmen de afgifte van hormonen
• Deze factoren gaan via het bloed (hypofysepoortader) naar de hypofyse

De hypofyse voorkwab maakt véél hormonen...

Gebruik eventueel 'invulschema Hormonen' op CumLaude

Hormonen vd voorkwab

1. Hormonen voor de schildklier (thyroïd)

De hypothalamus produceert TRH: Thyroïd Releasing Hormone

• Thyrotropine vrijmakend hormoon
• Stimuleert afgifte van TSH door hypofyse
  

TSH: Tyroïd Stimulating Hormone (schildklierstimulerend hormoon)

• Hartslag, bloeddruk, spijsvertering
• Glandotroop hormoon (zet schildklier aan tot productie hormonen)

Schildklier komen we later uitgebreid op terug

Hormonen vd voorkwab (2)

2. Hormonen voor de borstklieren (voor lactatie)

De hypothalamus produceert: 

• PSH (Prolactine Stimulating Hormone): Stimuleert afgifte van prolactine
• Dopamine: Remt de afgifte van prolactine 

Prolactine (effectorhormoon):

• Stimuleert de aanmaak van borstklierweefsel
• Stimuleert de productie van melk (lactatie)

Hormonen vd voorkwab (3)

3. Hormonen voor de bijnieren

De hypothalamus produceert CRH: Corticotropin Releasing Hormone

• Corticotropine Stimulerend Hormoon
• Stimuleert afgifte van ACTH door hypofyse

ACTH: Adrenocorticotroop Hormoon (glandotroop)

• Stimuleert bijnieren tot produceren van hormonen (bijv. cortisol)
• Afgifte via vast ritme + extra bij stress

Bijnieren worden later ook nog uitgebreid behandeld.

Cortisol controleert de stressreacties van het lichaam, het suikergehalte in het bloed, het helpt je fit te voelen en het lichaam te beschermen tegen de gevolgen van ziektes, verwondingen of psychische stress. Wanneer ons lichaam aan een stressvolle situatie wordt blootgesteld is een extra hoge cortisolspiegel nodig om overeind te blijven. Het gaat hierbij zowel om lichamelijke stress als psychische stress.

Even in de herhaling...

Welk hormoon produceert de hypothalamus voor de schildklier?

1. TRH
2. TSH
3. PSH
4. CRH

Het hormoon prolactine werkt op de/het...

1. Schildklier
2. Bijnieren
3. Baarmoeder
4. Borstklieren

Het hormoon ACTH wordt extra geproduceerd onder invloed van

1. Zonlicht
2. Stress
3. Zwangerschap
4. Eten

Hormonen vd voorkwab (4)

4. Hormonen om te groeien

Hypothalamus produceert:

• GHRH: Growth Hormone Releasing Hormone (+)
• GHIH: Growth Hormone Inhibiting Hormone (-)

Groeihormoon: Voor botten en Weefsels

• Stimuleert de groei en ontwikkeling van het lichaam
• Is van invloed op de stofwisseling van organen

Groeihormoon is zowel effector als glandotroop

Hormonen vd voorkwab (5)

5. Geslachtshormonen (Gonadotropines)

Hypothalamus produceert GnRH: Gonadotropine Releasing Hormone

• Stimuleert de afgifte van geslachtshormonen door hypofyse

Hypofyse produceert:

• LH (Luteïniserend Hormoon): Menstruatiecyclus, eisprong, oestrogeen, progesteron
• FSH (Follikel Stimulerend Hormoon): Groei/rijping eicellen/zaadcellen

Geslachtshormonen noemen we gonadotropines

Hormonen vd voorkwab (6)

6. Hormonen voor de huid

Hypothalamus produceert MRH:

• Melanotropin Releasing Hormone: Stimuleert afgifte MSH

MSH: Melanotropin Stimulating Hormone (effectorhormoon)

• Zet huidcellen aan tot productie van melanine
• Melanine (pigment) maakt de huid donkerder

Even in de herhaling...

Welk door de hypothalamus geproduceerd hormoon stimuleert de afgifte van het groeihormoon?

1. ACTH
2. GnRH
3. GHIH
4. GHRH

Welk hormoon zorgt voor de rijping van eicellen en zaadcellen?

1. LH
2. FSH
3. TSH
4. MSH

Is MSH een effectorhormoon of een glandotroop hormoon en waarom?

Zelf aan de slag

Open 'Opdracht Hormoonklieren' op CumLaude (week 6)

Beantwoordt de vragen met behulp van het anatomieboek en internet.

Let op: Ook hier kunnen vragen van terugkomen in de toets!

Huiswerk

• Verder gaan met een samenvatting/lijst met moeilijke woorden bij het spijsverteringsstelsel
  
• Afmaken Expert College: Hormoonstelsel (AF)
• Afmaken ‘Opdracht Hormoonklieren’.