Thema 6 Bloedtransfusie en Orgaandonatie

1 / 37
suivant
Slide 1: Diapositive
BiologieMiddelbare schoolhavoLeerjaar 5

Cette leçon contient 37 diapositives, avec quiz interactifs, diapositives de texte et 2 vidéos.

Éléments de cette leçon

Slide 1 - Diapositive

Transplantatie
Aangetast weefsel / orgaan vervangen door ander weefsel/orgaan
  • Van zichzelf 
  • Ander mens (donor) 
  • Ander organisme 

Probleem --> afstoting reacties
  • Eiwitten op membraan --> door immuunsysteem als antigeen herkend.

Slide 2 - Diapositive

Transplantatie
Antigenen bij mensen: HLA-systeem
  • Humaan Leukocyt Antigeen 
Op bijna alle cellen eiwitten: MHC eiwit
  • Uniek voor alle mensen 
  • 1-eiige tweelingen identiek 
Vier groepen -> duizenden combinaties
Als orgaan in contact komt met andere HLA-code -> afstoting

Slide 3 - Diapositive

Principe transplantatie
  • HLA-code van patiënt bepalen 
  • Opslaan in computer bij Eurotransplant 
  • Als potentiële donor komt: HLA-code bepalen -> naar Eurotransplant 
  • Matchen: juiste patiënt erbij zoeken 

Slide 4 - Diapositive

Levende donoren
  • HLA-code lijkt erg op elkaar -> weinig afstotingskans 
  • Medische risico’s voor donor 
  • Psychische risico’s voor donor 

Slide 5 - Diapositive

Levende donoren
  • Moeten vlak voor overlijden gezond zijn 
  • Moeten levend in het ziekenhuis aankomen en daar overlijden 
  • Direct organen uitnemen 
  • Psychisch zwaar voor nabestaanden 
  • Proberen ze je wel te helpen of hebben ze meer aan je organen? 

Slide 6 - Diapositive

Afstotingsreacties
  • HLA systeem vrijwel nooit identiek voor donor – acceptor 
  • T-cellen acceptor – donororgaan eiwit op cellen herkennen als antigeen 
                 -  Cellulaire afweer
                 -  Niet zo snel
  • Soms B-cellen herkennen antigeen --> hele snelle afstoting met antistoffen --> acute afstoting 

Slide 7 - Diapositive

Met één nier kan men leven. Wanneer beide nieren niet goed werken, wordt soms een niertransplantatie uitgevoerd. In het lichaam van een nierpatiënt wordt dan een gezonde nier geplaatst van iemand anders, de donor.
Lichaamsvreemde stoffen in de donornier kunnen na zo’n transplantatie een afstotingsreactie in het lichaam van de ontvanger veroorzaken.

Waaruit bestaat zo’n afstotingsreactie?
A
rode bloedcellen maken antigenen
B
rode bloedcellen maken antistoffen
C
witte bloedcellen maken antigenen
D
witte bloedcellen maken antistoffen

Slide 8 - Quiz

Tegenwoordig wordt regelmatig weefsel- of orgaantransplantatie toegepast. Een belangrijk probleem hierbij is de afweer die optreedt in het lichaam van de patiënt, waardoor afstoting van het ontvangen weefsel of orgaan kan optreden. De HLA-moleculen en de genen voor deze eiwitten worden verdeeld in de groepen A, B, C en D. Zowel groep A, als B, als C, als D omvat meer dan twee allelen die met nummers worden aangegeven, bijvoorbeeld A1, A2, A3, enzovoort. Een jongen heeft voor de HLA-factoren het genotype A1 A3, B2 B4, C5 C7, D1 D4. Zijn moeder heeft daarvoor het genotype A1 A2, B4 B5, C2 C5, D3 D4. Welke allelen voor de HLA-factoren heeft deze jongen van zijn vader overgeërfd, wanneer men er van uitgaat dat er geen mutatie optreedt?
A
A2, B5, C2 en D3
B
A1, B4, C5 en D4
C
A3, B2, C7 en D1

Slide 9 - Quiz

Bloedgroepen
  • Rode bloedcellen bevatten twee mogelijke eiwitten (antigenen) 
  • Eiwit      ->     Bloedgroep 
             A                         A
            B                          B
            A en B               AB
            Geen                 nul (0)

Slide 10 - Diapositive

Bloedgroep en antistof
Antigeen --> Antistof
        A         -->   anti- B
        B         -->   anti A
       AB       -->   geen
       0          -->   anti-A en anti B
Deze antistof heb je vanaf je geboorte af in je bloed (bacteriën in je darmen).

Slide 11 - Diapositive

Klontering
  • Antigenen donor op bloedcel reactie met antistof ontvanger 
  • Gevolg: klontering bloedcellen 
                   cel-klonten blijven hangen in haarvaten 
                   rode bloedcellen kapot: hemoglobine in bloedplasma                       (hemolyse)
  • Hemolyse: GEVAAR --> beschadiging hersenen en nieren --> zelfs dood

Slide 12 - Diapositive

Bloedgroep 0 = algemeen donor
Bloedgroep AB = algemeen ontvanger



Bloedgroep O is een algemene donor, die kan aan iedereen gegeven worden.
Als je bloedgroep AB hebt kan je alle bloedgroepen ontvangen.

Slide 13 - Diapositive

Tot voor kort kon een niertransplantatie alleen plaatsvinden als de donor en de ontvanger passende bloedgroepen hadden. Door een nieuwe techniek speelt de bloedgroep bij deze transplantatie geen rol meer. Bij die techniek worden bij de nierpatiënt de antistoffen tegen de donorbloedgroep uit het bloed gefilterd. Alle andere antistoffen gaan terug in het lichaam.
Jasmijn is nierpatiënt en komt in aanmerking voor een niertransplantatie. Ze heeft bloedgroep 0. Door de nieuwe techniek kan zij van haar broer Mark een donornier ontvangen. Mark heeft bloedgroep A.
Voordat de transplantatie wordt uitgevoerd, wordt het bloed van Jasmijn gefilterd.
Welke antistoffen worden uit haar bloed verwijderd?

A
alleen anti-A
B
alleen anti-B
C
anti-A en anti-B

Slide 14 - Quiz

Anne is nierpatiënt. Haar man Joris biedt zich als nierdonor voor Anne aan. De weefseltypen van beiden komen voldoende overeen. Anne heeft bloedgroep B en Joris heeft bloedgroep A. Gelet op de bloedgroepen is Joris geen geschikte donor voor Anne. Wat is hiervoor de reden?
A
Het bloed van Anne bevat anti-A.
B
Het bloed van Anne bevat anti-B.
C
Het bloed van Anne bevat antigeen A.
D
Het bloed van Anne bevat antigeen B.

Slide 15 - Quiz

Resusfactor
  • De resusfactor is een eiwit wat op de celmembranen van een rode bloedcel voorkomt --> resusantigeen (resusfactor). 85% van de mensen hebben dit resusantigeen.
          - Rh + = positief (85%)
          - Rh- = negatief, maakt antiresus na contact met Rh+ bloed.

  • Erfelijkheid: 
         - Allel D = voor Rh + (dominant)
         - Allel d = voor Rh – (recessief)

Slide 16 - Diapositive

Resusbaby
  • Als de moeder is resusnegatief is, en is in verwachting van een resuspositief kind dan komt de resusfacot van de vader. 
  • Bij deze zwangerschap levert dat geen problemen op
  • Bij bevalling: contact tussen bloed moeder en kind -> moeder maakt anti-resus en geheugencellen 
  • Bij tweede zwangerschap: anti-resus door placenta naar foetus -> bloedafbraak bij het kindje
Resusfactor
In deze afbeelding is te zien wat er gebeurt als een vrouw in verwachting is van een resuspositief kindje.

Slide 17 - Diapositive

Een resusbaby ontstaat als de moeder resusnegatief is en na een besmetting (bv. bij een eerdere bevalling) resusantistoffen heeft gemaakt. Deze antistoffen komen in het bloed van een volgend kind dat resuspositief is. De antistoffen breken het bloed van het kind af.
Op welke manier kan antistofvorming door de moeder, direct na de geboorte, worden tegen gegaan?
A
De moeder voor de geboorte vaccineren met een resusantigeen.
B
De moeder direct na de geboorte inspuiten met antistoffen.
C
De moeder tijdens de geboorte een bloedtransfusie geven met resusnegatief bloed.
D
De moeder voor de geboorte een bloedtransfusie geven met resusnegatief bloed.

Slide 18 - Quiz

Anja heeft bloedgroep 0+

Welke antistoffen tegen bloedgroepantigenen heeft Anja in haar bloed?
A
alleen anti-resus
B
alleen anti-A en anti-B
C
zowel anti-A, anti-B als anti-resus

Slide 19 - Quiz

Bloedgroep AB+ (met resusfactor) komt vaker voor dan bloedgroep AB- (zonder resusfactor).Iemand met bloedgroep AB+ krijgt bij een operatie rode bloedcellen toegediend.Er zijn op dat moment zowel rode bloedcellen van het type AB+ als van het type AB- beschikbaar.
Welk type rode bloedcellen kan worden gebruikt zonder dat klontering van bloedcellen bij deze ontvanger optreedt?
A
alleen rode bloedcellen van het type AB+
B
alleen rode bloedcellen van het type AB-
C
zowel rode bloedcellen van het type AB+ als van het type AB-

Slide 20 - Quiz

Een vrouw heeft resus-negatief bloed. Indien zij in verwachting is van een kind met resuspositief bloed, bestaat er in bepaalde gevallen een kans dat rode bloedcellen van het kind worden afgebroken.
Hoe kan enkele maanden voor de geboorte van het kind worden nagegaan of er gedeeltelijke afbraak van het bloed van het kind zal plaatsvinden?
A
Het bloed van het kind onderzoeken op de aanwezigheid van resus-antigenen.
B
Het bloed van het kind onderzoeken op de aanwezigheid van antistoffen tegen resusnegatief bloed.
C
Het bloed van de moeder onderzoeken op de aanwezigheid van antistoffen tegen resusnegatief bloed.
D
Het bloed van de moeder onderzoeken op de aanwezigheid van antistoffen tegen resusantigenen.

Slide 21 - Quiz

Iemand met bloedgroep A krijgt bloed van iemand met bloedgroep AB.
Kan dat? Leg uit.

Slide 22 - Question ouverte

Iemand met bloedgroep O krijgt bloed van iemand met bloedgroep AB.
Kan dat? Leg uit.

Slide 23 - Question ouverte

bloedgroep A
Bloedgroep B
Bloedgroep AB
Bloedgroep O
Geen antigeen 
Antigeen A
Antigeen AB
Antigeen B

Slide 24 - Question de remorquage

bloedgroep A
Bloedgroep B
Bloedgroep AB
Bloedgroep O
Maakt antistof A en B 
Maakt antistof B
Maakt geen antistof
Maakt antistof A

Slide 25 - Question de remorquage

Donor zijn:

Slide 26 - Diapositive

Van wie kan je bloed krijgen
bloedgroep A
Bloedgroep B
Bloedgroep AB
Bloedgroep O
Van
Van B
Van O
Van  AB
Van
Van B
Van O
Van O
Van O

Slide 27 - Question de remorquage

Andere bloedgroepen
Wat zegt de + of - ?

Naast de ABO bloedgroepen, is er ook een Resusfactor.

Onze bloedcellen kunnen ook het Resusantigeen hebben. Je bent dan Rh+.

Wanneer je geen resusantigenen hebt ben je Rh-, dan maak je de antistof: antiresus.

Slide 28 - Diapositive

Ontvanger : Resus-
Donor : Resus+
Ontvanger : Resus+
Donor : Resus-
Ontvanger : Resus+
Donor : Resus+
Ontvanger : Resus-
Donor : Resus-

Slide 29 - Question de remorquage

Ontvanger bloedgroep: A-
Donor bloedgroep: 0+
Ontvanger bloedgroep: AB+
Donor bloedgroep: B-
Ontvanger bloedgroep: A+
Donor bloedgroep: AB-

Slide 30 - Question de remorquage

Overzicht bloedgroepen en donatie
groen is goed                             rood is klontering

Slide 31 - Diapositive

Resusfactor bij zwangerschap
resuskindje!

Slide 32 - Diapositive

resusfactor kan gevaarlijk zijn tijdens zwangerschappen
dit kan voorkomen worden door de moeder kunstmatig passief te vaccineren met resus-antistoffen
(dan maakt de moeder zelf geen geheugencellen aan)

Slide 33 - Diapositive

Andere orgaandonaties
De  antigenen van de donor op een donororgaan worden door de afweercellen van de ontvanger herkend als lichaamsvreemd.
-->
Afweerreactie en daardoor orgaanafstoting

Slide 34 - Diapositive

Slide 35 - Vidéo

Orgaanafstoting
Orgaanafstoting wordt veroorzaakt door antigenen van de donor.

De ontvanger van het orgaan, herkent de antigenen als lichaamsvreemd. Daarna begint de afstotingsreactie (antistoffen maken).

Medicijnen kunnen de afstotingsreactie tegengaan, waardoor het donororgaan blijft leven. 

Slide 36 - Diapositive

Slide 37 - Vidéo