02/12/2022 Brugklas Grammatica - naamwoordelijk gezegde

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

GRAMMATICA

Mevrouw Duinhouwer

LESPROGRAMMA

• Herhaling: wederkerende werkwoorden
• Deze les: naamwoordelijk gezegde

persoonsvorm

onderwerp

werkwoordelijk gezegde

lijdend voorwerp

meewerkend voorwerp

bijwoordelijk bepaling

wederkerende werkwoorden

Persoonsvorm = belangrijkste werkwoord (vraagproef, getalsproef, tijdsproef)

Onderwerp = wie/wat + gezegde?

Werkwoordelijk gezegde = alle werkwoorden uit de zin.

Naamwoordelijk gezegde

Lijdend voorwerp = wat/wie + gezegde + onderwerp?

       Voorbeeld: ik geef een boek.

Meewerkend voorwerp geeft aan voor / aan wie iets bestemd is. Aan (voor) wie/wat + gezegde + onderwerp + lijdend voorwerp

      Voorbeeld: ik geef aan jou een boek.

Bijwoordelijke bepaling wanneer, waar, waarheen, waarom, hoe, hoeveel. Maar ook: niet, wel, zeker, absoluut, allicht, natuurlijk, misschien, vermoedelijk en waarschijnlijk 

Wederkerende werkwoorden verplichte (hoort bij het werkwoordelijk gezegde) en toevallige (hoort bij het lijdend voorwerp)

Naamwoordelijk gezegde

Wat doet ze?

Wat is ze?

Gillen

Bang

Meisje

Bibberen

Alert

wegrennen

werkwoordelijk gezegde <-> naamwoordelijk gezegde

naamwoordelijk gezegde of werkwoordelijk gezegde?

Katrien is moe.

1. naamwoordelijk gezegde
2. werkwoordelijk gezegde

naamwoordelijk gezegde of werkwoordelijk gezegde?

Ze heeft hard gewerkt.

1. naamwoordelijk gezegde
2. werkwoordelijk gezegde

naamwoordelijk gezegde of werkwoordelijk gezegde?

Zij wil gaan slapen.

1. naamwoordelijk gezegde
2. werkwoordelijk gezegde

naamwoordelijk gezegde of werkwoordelijk gezegde?

Zij dacht aan haar grote zachte bed met haar warme deken en haar grote hoeveelheid knuffels.

1. naamwoordelijk gezegde
2. werkwoordelijk gezegde

naamwoordelijk gezegde of werkwoordelijk gezegde?

Later wordt Katrien slaapspecialist.

1. naamwoordelijk gezegde
2. werkwoordelijk gezegde

WG                                 NG

- DOE-zin

- Actie/handeling

- het OW DOET iets

- alleen maar werkwoorden 

- er kan een LV in staan 

- ZIJN-zin

- een vorm van zijn (KWW)

- Het OW IS iets

- bestaat uit werkwoorden 
   én naamwoorden (ZN of BN
   --> eigenschap/kenmerk
         van het OW) 

- bevat nooit een LV

Naamwoordelijk gezegde

De leerling / is boos geworden. 

ow: de leerling

ng: is [boos] geworden

Het naamwoordelijk gezegde koppelt een eigenschap aan het onderwerp.

die eigenschap is het naamwoordelijk deel van het gezegde. 

De leerling is boos geworden.

Wat is de PV?

1. de leerling
2. is
3. boos
4. geworden

De leerling is boos geworden.

Wat is het OW?

1. De leerling
2. is
3. boos
4. geworden

De leerling is boos geworden.

Doet de leerling iets, of is de leerling iets?

1. doet iets!
2. nee, is iets!

De leerling is boos geworden.

Wat is het werkwoordelijk deel?

1. is
2. is boos
3. geworden
4. is geworden

De leerling is boos geworden.

Wat is het naamwoordelijk deel?

1. is boos
2. is boos geworden
3. boos
4. is geworden

De leerling is boos geworden.

Wat is het NG?

1. [boos] geworden
2. is [boos]
3. [is] geworden
4. is [boos] geworden

werkwoordelijk gezegde <-> naamwoordelijk gezegde

Je moet bij elke zin kiezen tussen een naamwoordelijk gezegde OF een werkwoordelijk gezegde. Ze zitten nooit allebei in de zin. 

Werkwoordelijk gezegde:
het onderwerp doet iets --> alle werkwoorden in de zin .

Naamwoordelijk gezegde:
het onderwerp is iets --> alle werkwoorden + naamwoorden (Zelfstandig of Bijvoeglijk Naamwoord)

Koppelwerkwoorden (1/2)

Koppelwerkwoorden:

zijn, worden, blijven, blijken, lijken, schijnen
(heten, dunken, voorkomen)

Als je deze uit je hoofd leert, kan het makkelijker worden om het naamwoordelijk gezegde te herkennen.

Naamwoordelijk gezegde en lijdend voorwerp

Een naamwoordelijk gezegde heeft nooit een lijdend voorwerp!

Kijk maar:

Ik / eet / een mandarijn.              Ik / ben een mandarijn.

ow: ik                                                    ow: ik

wg: eet                                                 ng: ben [een mandarijn]

lv: een mandarijn                            lv: -

naamwoordelijk gezegde of werkwoordelijk gezegde?

Die ijverige Hendrik bleek de beste van de klas met wiskunde.

1. werkwoordelijk gezegde
2. naamwoordelijk gezegde.

Noteer het NG van de zin
Die ijverige Hendrik bleek de beste van de klas met wiskunde.

naamwoordelijk gezegde of werkwoordelijk gezegde?

Sophie bleef na de les nog even zitten.

1. werkwoordelijk gezegde
2. naamwoordelijk gezegde.

Noteer het WG van de zin
'Sophie bleef na de les nog even zitten.'

LAATSTE
naamwoordelijk gezegde of werkwoordelijk gezegde?

De moestuin is een grote puinhoop geworden.

1. werkwoordelijk gezegde
2. naamwoordelijk gezegde.

Noteer het NG van de zin
'De moestuin is een grote puinhoop geworden.'

Ik ken het verschil tussen een WG en een NG.

😒🙁😐🙂😃

Opdracht

Naamwoordelijk gezegde 

KERN maak opdrachten 2, 3, 5, 6 (p. 102-103)

Learnbeat:

3.1 Grammatica: opdracht I maken

Klaar? Maak de oefentoets - opdracht J

mama slapen

papa lopen

hondje blaffen

zusje springen

ikke eten

opa lief

hondje stout

banaan geel

kiwi lekker

zusje moe

Welk verschil zie je tussen deze rijtjes?
mama slapen | opa lief
hondje blaffen | banaan geel
zusje springen | kiwi lekker

mama doet slapen

papa doet lopen

hondje doet blaffen

zusje doet springen

ikke doet eten

opa is lief

hondje is stout

banaan is geel

kiwi is lekker

zusje is moe

In alle talen op de wereld

Twee soorten zinnen:

Zinnen waarin iemand iets doet.

Zinnen waarin iemand iets is.

Even testen! Doen of zijn?
Mijn zusje schreeuwt hard.

1. doen
2. zijn

Even testen! Doen of zijn?
Mijn broer blijkt een slimmerd te zijn.

1. doen
2. zijn

Even testen! Doen of zijn?
Oma bakt taarten.

1. doen
2. zijn

Even testen! Doen of zijn?
Mijn vader is leraar geworden.

1. doen
2. zijn

Wederkerende werkwoorden hebben in het Nederlands ‘zich’ ervoor staan, bijvoorbeeld: ‘zich vergissen’.

Bij verplicht wederkerende werkwoorden hoort het voornaamwoord bij het werkwoordelijk gezegde

Voorbeeld wederkerend ww

Ik vergis me wel eens.

Je kunt een ander niet vergissen, alleen jezelf. Daarom noem je dit een verplicht wederkerend werkwoord. 

Bij het werkwoord hoort een wederkerend voornaamwoord (me) dus hoort zich bij het werkwoordelijk gezegde

Toevallig wederkerend werkwoord

Er zijn ook werkwoorden die wederkerend gebruikt kunnen worden, zoals verwonden. 

• Ik verwondde me aan de groenteschaaf. (wederkerend)
• Ik verwondde mijn broertje met de grasmaaier. (niet-wederkerend) 

Als ze niet altijd wederkerend zijn, noem je ze toevallig wederkerend en het is het lijdend voorwerp