KT1- Anatomie en fysiologie van het oog

• Anatomie Fysiologie Pathologie
• MBO
• Studiejaar 2

Anatomie, Fysiologie en Pathologie

Leerjaar 2 Periode 2

Week 1 Les 1

Lesindeling

1. Welkom + Osiris 

2. Lesdoelen 

3. Herhaling zintuigen 

4. Anatomie van het oog 

5. Zelf aan de slag 

6. Huiswerk en afsluiting 

Lesdoelen

Aan het eind van de les:

• Kunnen jullie benoemen uit welke onderdelen het oog bestaat
• Uitleggen welke functie de verschillende anatomische onderdelen van het oog hebben

Herhaling zintuigen

• Zorgen voor waarneming van de omgeving
• Zintuigcellen vangen prikkel (stimulus) van omgeving op
• Receptor in zintuigcel vangt prikkels op
• Prikkel wordt elektrisch signaal (receptorpotentiaal)
• Elektrisch signaal via zenuwcellen (neuronen) naar hersenen
  

Soorten sensoren

Wat	Waar	Waarom
Mechanosensoren	Oren en huid	Reageren op trillingen, druk of uitrekken
Pijnsensoren	Bijvoorbeeld in de huid	Reageren op prikkels die mogelijk schadelijk zijn en beschadiging
Thermosensoren	Bijvoorbeeld in de huid	Reageren op temperatuursverandering
Lichtsensoren	Ogen	Reageren op licht
Chemosensoren	Neus en mond	Reageren op chemische prikkels
Proprioceptoren	Spieren, pezen, gewrichten, evenwichtsorgaan	Reageren op stand van het lichaam

Mechanosensoren reageren bijvoorbeeld op geluidstrillingen

Pijnsensoren zijn vrije zenuwuiteinden en het kan hierbij gaan om mechano-/chemo-/ en thermosensoren. Hoe sterker de pijnprikkel, hoe heviger de pijn

Lichtsensoren hebben een specifiek bereik: UV-licht en infrarood valt hierbuiten

Functie van het oog

Zintuig: vangt lichtprikkels op en stuurt deze via oogzenuw (nervus opticus) naar hersenen

Kwetsbaar!

- Oogkassen (orbita), oogleden en

 wimper

Het oog bevindt zich in de oogkas en is circa 2.3 cm in doorsnee. Doordat het oog uit relatief zachte materialen bestaat, is het kwetsbaar voor beschadigingen. De oogkas heeft dan ook vooral een beschermende functie. In de oogkas zitten gaten en spleten om alle zenuwen en bloedvaten door te laten.

Ook de oogleden en de wimpers beschermen het oog. 

- oogleden: tegen stof en licht, afsluiting tijdens slaap

- Wimpers: beschermen tegen kleine stofjes, tastgevoelig, sluiten in reflex bij aanraking, talg om uitdroging te voorkomen

Drie lagen van het oog

1. Harde oogrok (sclera)

Zorgt voor:

• Bescherming en stevigheid
  
• Zitten de oogspieren aan vast
• Omgeven door oogbindvlies
    (conjunctiva)
• Doorzichtig aan voorkant
    -> hoornvlies (cornea)
  

Het hoornvlies is doorzichtig en zorgt ervoor dat het licht doorgelaten wordt en dat de lichtstralen van richting veranderen doordat zij op het hoornvlies breken

- veel pijnzintuigen

Drie lagen van het oog

2. Druifvlies (uvea)

Bestaat uit:

• Vaatvlies 
• Regenboogvlies (iris)
• Pupil
• Straallichaam 

Vaatvlies zorgt voor bloedtoevoer

Regenboogvlies (iris): gekleurde deel van het oog, verkleint en vergroot pupil

- veel pigmentcellen: donkere ogen

- veel licht: kleine pupil

straallichaam is de plek waar de spieren van de lens verbonden zijn aan de buitenkant van het oog

- maakt kamervocht aan

Drie lagen van het oog met Latijnse namen

2. Druifvlies (uvea)

Bestaat uit:

• Choroidea 
• Regenboogvlies (iris)
• Pupil
• Corpus ciliare 

Vaatvlies zorgt voor bloedtoevoer

Regenboogvlies (iris): gekleurde deel van het oog, verkleint en vergroot pupil

- veel pigmentcellen: donkere ogen

- veel licht: kleine pupil

straallichaam is de plek waar de spieren van de lens verbonden zijn aan de buitenkant van het oog

- maakt kamervocht aan

Drie lagen van het oog

3. Netvlies (retina)

Receptoren om het licht op te vangen

- prikkel wordt een elektrische impuls die via de oogzenuw naar de hersenen gaat

Staafjes en kegeltjes

Staafjes: beweging en zwart-wit -> minder scherpe waarneming (denk maar aan kijken in het donker)

Kegeltjes: kleuren en details -> zeer scherpe waarneming

Drie lagen van het oog

3. Netvlies (retina)

Gele vlek (macula

retinae/macula lutea)

Blinde vlek (papil)

Gele vlek: veel kegels -> kun je het scherpst mee zien (ligt recht achter de pupil)

Blinde vlek: netvlies gaat over in de oogzenuw -> meer staafjes en minder kegeltjes

Glasachtig lichaam (corpus vitreum)

-Transparante/geleiachtige substantie
-Geeft oogvulling en houdt retina op zijn plek
-99% water en 1% vaste stof


-Helder; 
-Geen bloedvaten, wel dunne vezels voor 
elasticiteit en stevigheid. 

Helder zodat het licht dat door de lens het corpus vitreum binnenvalt ongestoord zijn weg kan vervolgen naar het netvlies. 

Even in de herhaling...

Uit hoeveel lagen bestaat het oog?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

Met welk nummer wordt de lens aangegeven?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 12

Wat geeft nummer 6 aan?

1. Netvlies
2. Vaatvlies
3. Harde oogrok
4. Hoornvlies

Het hoornvlies is onderdeel van de harde oogrok

1. WAAR
2. NIET WAAR

Met welk nummer wordt de blinde vlek aangegeven?

1. 5
2. 7
3. 9
4. 11

Zelf aan de slag

Opdracht Oog in CumLaude

Zelf aan de slag!

Puzzel oog

Ter controle

Voeg jouw antwoord toe

Waar zit dat dan ook weer?

Met behulp van anatomisch model studenten laten aanwijzen

Aanvulling anatomie

Lens

Glasachtig lichaam

Voorste oogkamer

Achterste oogkamer

Lens: zorgt voor breking van het licht en is noodzakelijk om beelden scherp op het netvlies te krijgen

- werking van lens heet accommoderen

Glasachtig lichaam: gelei -> geeft het oog vorm en zorgt ervoor het het netvlies tegen het vaatvlies aan blijft zitten

Oogkamers bevatten kamervocht

Oogdruk

Tussen de cornea en de lens bevindt zich vocht dat een bepaalde druk heeft. 

Te laag: de ruimte tussen de cornea en de lens zakt in.

Te hoog: bloedvaatjes worden dichtgedrukt en hierdoor wordt de bloedvoorziening in de retina verstoort en de oogzenuw beschadigt. (glaucoom)
Hier gaan we later dieper op in. 

Retina = netvlies

Kegeltjes: kan je kleuren mee waarnemen

Staafjes: verschil tussen licht en donker

Macula (gele vlek) = 'kegeltjes rijk'

hier kijken we overdag vooral mee, in het donker kijken we iets naast dit centrale punt

Met behulp van anatomisch model studenten laten aanwijzen

Bescherming

Het oog ligt in de oogkas (orbita) 
De oogkas wordt gevormd door bepaalde schedelbeenderen.
Functie: bescherming
Aan de voorkant wordt het oog beschermd door:
-de oogleden + traanklieren
Aan de achterkant door:
-vet 

Door dat de traanklieren vocht afscheiden worden stofjes weggespoeld van het cornea (hoornvlies) Zo worden beschadigingen van de cornea in veel gevallen vermeden. 

Het zien wordt bepaald door:

Zoek eens uit:
-De gezichtsscherpte:
*Wat is de Latijnse naam en wat betekent het?
-De contrastgevoeligheid:
*Wat betekent dit?
-De mate van verstrooiing van het licht?
*Wat betekent dit?

Zie blz. 14 Medische terminologie AF

Studenten in eigen woorden laten uitleggen wat hier staat

Werking van het oog

Twee reacties: Pupilreflex en Accommodatie

In en om je oog zitten veel spiertjes die ervoor zorgen dat je goed en scherp kunt zien.

1. Pupilreflex

Kringspieren

Straalsgewijs lopende spieren

In en om je oog zitten veel spiertjes die ervoor zorgen dat je goed en scherp kunt zien.

Als een spier zich samentrekt, dan wordt hij korter

Pupilreflex

Dit hoort dus eigenlijk niet...

2. Accommoderen

Om een beeld scherp te kunnen zien, is niet alleen voldoende licht nodig wat door de pupil heen valt. Het beeld zal ook scherp op het netvlies moeten vallen.

Je kunt dit vergelijken met het scherpstellen van een camera.

Het licht kaatst van het object af waar je naar kijkt en valt door het hoornvlies en de lens op het netvlies. Als de lichtstralen door de lens heen vallen, dan worden deze gebroken (denk maar aan een regenboog als je schuin door glas heen kijkt)

Vallen deze lichtstralen weer op één punt, dan heb je een scherp beeld.

Accommoderen

Als je in de verte kijkt, dan hoeven de lichtstralen minder sterk te breken en de is lens plat.

- Net als bij de pupil zijn hierbij de rechte spieren (de lensbandjes) strakgetrokken en de kringspieren zijn ontspannen

Als je dichtbij kijkt, moeten de lichtstralen sterk breken (een scherpe hoek maken (denk maar aan een bocht tijdens het autorijden) en wordt de lens boller. 

- Hierbij zijn de kringspieren aangespannen en de lensbandjes ontspannen

Dit aanpassen door de lens noemen we accommoderen

Accommoderen

Als je naar iets in de verte kijkt, dan is de lens...

1. BOL
2. PLAT

Als je naar iets in de verte kijkt, dan zijn de lensbandjes...

1. Ontspannen
2. Strak gespannen

Als je naar iets kijkt wat dichtbij is, dan zijn de kringspieren...

1. Aangespannen
2. Ontspannen

Als de lens bol staat, dan kijk je naar iets...

1. In de verte
2. Wat dichtbij is

Huiswerk

Leren: Onderdelen van het oog in NL en Latijn