8.3 Constructie, Utopia & Dystopie

• Kunst
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

H8.3 Constructie, Design & architectuur, Utopia en Dystopie

Onderwerpen

• Constructivisme
• Russische revolutie en effect op kunst/cultuur
• Toneel en biomechanica - breuk met verleden
• Baanbrekend(e) design en architectuur - breuk met verleden (socialisme)
• Stijlen/stromingen: De Stijl, Bauhaus, Funtionalisme en Het Nieuwe Bouwen (form follows function)
• Utopieën te midden van twee oorlogen (Broacre city, La ville radieuse en The wizard of Oz)
• Dystopie in film en theater: Metropolis, Mahagonny en Modern Times.
• Episch theater  en Bertold Brecht (cabaret, vierde wand, vervreemding)

Constructie: de context

1917- Russische Revolutie

Arbeiders nemen macht over van de tsaar. 

Breuk met verleden: een land waar iedereen gelijk is!

Rusland belooft een land te worden waar iedereen gelijk is en oude machtsverhoudingen zijn verdwenen. 

Positie avant-garde verandert

De eerste jaren na de Russische revolutie lijken de revolutionaire idealen ook buiten Rusland binnen handbereik. De positie van de avant-garde verandert hierdoor: aanvankelijk zet die zich af tegen de gevestigde artistieke tradities en kiest voor confrontatie met alles en iedereen.

Van confrontatie naar nieuwe toekomst

In de jaren twintig verleggen modernistische kunstenaars de focus van verzet tegen de oude wereld naar de constructie van de nieuwe toekomst. 

Constructivisme en de Revolutie

Russische kunstenaars: breuk met verleden = breuk met traditie

In Rusland werken kunstenaars en ontwerpers mee aan de opbouw van de communistische staat. Uitgangspunt: politieke breuk met verleden = breuk met traditionele opvattingen over kunst.

Constructivisme - de stijl van de revolutie

Kenmerken constructivisme: 

- Open en transparante gebouwen (constructie zichtbaar)

- Industriële materialen

- Versieringen ontbreken

In de naam klinkt het werk van arbeiders in fabrieken door. In breder verband verwijst de naam naar de constructie van een nieuwe wereld.

Constructivistisch theater

Tot Revolutie blijft speelstijl Stanislavksi populair

Stanislavskimethode = acteermethode, ontwikkeld door Stanislavski, die acteurs stimuleert zich volledig te vereenzelvigen met hun rol. Ontwikkeld om meer naturalisme en psychologische diepgang van personages op het podium te bereiken. Na WOII in Amerika populair --> Method Acting

Daarna: Vselovod Meyerhold (1874-1940)

Door theater liever bewustwording dan beleving. 

Acteurs --> net zo efficiënt als een lopende band.

Dit bereikt hij door biomechanica.

Acteurs, lopende band en biomechanica

Om de acteurs zo efficiënt mogelijk te laten bewegen, ontwikkeld Meyerhold de biomechanica. Dit is een trainingsmethode waarbij spelers hun lichaam leren te gebruiken als een machine. Op het toneel ziet dit er alles behalve realistisch uit.

Stanislavski

• 'Method acting'
• Inleven in karakter
• Theater begint al voordat de acteurs het podium op lopen
• Teruggrijpen op eigen gebeurtenissen en emoties om je in te leven.
• Publiek leeft mee met personage.

• Beleving
• Realistisch theater
• Emotie
• Kopie van echte wereld

• Bewustwording
• Biomechanica en efficiëntie
• Hoog tempo
• Theater als eigen universum

Vselovod

Meyerhold

(1874-1940)

Design en architectuur

Bauhaus

• 1919
• Vorm volgt functie
• Connectie verschillende disciplines 
• Kunst en technologie verenigd
• De industrie zorgt voor innovatie
• Connectie socialisme

Wassily Stoel

De Wassilystoel is een ontwerp van Marcel Breuer in de stijl van Bauhaus uit 1925.

'Wij willen ook breken met alles wat burgerlijk en ouderwets is!' - Moderne architecten en kunstenaars buiten de Sovjet-Unie.

Nieuw schoonheidsideaal

Op verschillende gebieden breken architecten en kunstenaars met eerdere tradities en de burgelijkheid. Ze starten volledig vanaf 0 en creëren hiermee een compleet nieuwe soort uitstraling.

De Stijl

Kunstenaars als Mondriaan en Gerrit Rietveld zetten de kenmerken van de Stijl om naar schilderijen, objecten en huizen. 

Bauhaus

Een aan socialisme gelinkte stroming met industriële ontwerpen en materialen. Form follows function.

Functionalisme en Het Nieuwe Bouwen

Architectuur met 'form follows function'. 

Vat uit je boek de kenmerken goed samen!

Leg uit waarom industriële ontwerpen van Bauhaus passen bij de waarden van het socialisme.

Benoem vijf kenmerken van functionalisme.

Oskar Schlemmer:

'Bauhaus, opgericht na de catastrofe van de oorlog, in de chaos van de revolutie en in de bloeitijd van een expressieve, explosieve kunst, wordt allereerst het verzamelpunt van diegenen die geloof hebben in de toekomst, de hemel willen bestormen en de kathedraal van het socialisme willen bouwen. '

Hoop op een ideale wereld! --> Utopia

Niet alleen leden van de Bauhaus hadden geloof in een betere wereld. Tijdens het interbellum kregen kunstenaars weer hoop en werden dromen omgezet in ontwerpen.

8.3 Utopia

Lees paragraaf 8.3 (alinea 1 + 2) en beantwoord de volgende vragen;

Zoek op internet het volgende op:
In hoeverre zijn de kenmerken van het CIAM terug te vinden in Bijlmermeer?

8.3 Dystopie 

• Kapitalisme
• Populaire theatertheorie van Stanislavski
• Theater als entertainment

• Het breken van de vierde muur
• Vervreemdingseffecten
• Publiek wordt tot denken en actie aangezet

Bertolt

Brecht

(1898-1956)

Publiek laten denken v.s. passief laten kijken

Kenmerken Episch Theater

Vervreemding om de vierde wand te doorbreken

Decor

Geen realistisch decor

Vervreemding in Episch Theater

Publiek direct aanspreken

'De vierde wand doorbreken'

Onderbrekingen

Door het theater te onderbreken met bijvoorbeeld caberetliedjes, wordt het publiek uit de illusie gehaald.

Leg in je eigen woorden uit welke drie kenmerken bijdragen aan de vervreemding in het door de Royal Opera recent uitgevoerde stuk Mahagonny.