6.1 De Republiek van Weimar

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Nationaalsocialisme en Tweede Wereldoorlog

6.1 De Republiek van Weimar

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

Adolf Hitler

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je uitleggen...
- waardoor Duitsland na de Eerste Wereldoorlog twee keer in een grote economische crisis raakte.

Duitsland na de Eerste Wereldoorlog (1)

• Keizer Wilhelm II vlucht in 1918 naar Nederland na WOI.
  
  
• Eerste democratie in Duitsland: Republiek van Weimar (1919)
  

• Verlies van de oorlog komt hard aan, zowel emotioneel als economisch. 

• De herstelbetalingen zijn niet op te brengen door de regering, en de inflatie is groot.

Duitsland na de Eerste Wereldoorlog (2)

• Het vertrouwen in de republiek (democratie) is laag.
  

• Verschillende groepen (extreemlinks/extreemrechts) 
  proberen de macht te grijpen (staatsgreep) en er is veel politiek geweld (o.a. moorden op politici)
  

Dolkstootlegende

Een complottheorie die vooral onder Duitse nationalisten en conservatieven leefde, die inhield dat de Eerste Wereldoorlog niet op het slagveld was verloren maar door linkse opstanden, stakingen, joden en de nieuwe democratische regering.

Veel terugkerende soldaten misten de kameraadschap van het leven in de loopgraven, zij maakten jacht op iedereen die zij verdachten van de nederlaag (vrijkorpsen).

Ook de ondertekening van de Vrede van Versailles door de Weimarregering zagen deze mensen als verraad. 

Spartacusopstand

1919

• In Berlijn de communistische Spartacusopstand uit.
• Politie en leger onderdrukten deze poging tot revolutie. 
• De leiders, Karl Liebknecht en Rosa Luxemburg, werden vermoord. 

Hyperinflatie

• Duitsland kon steeds moeilijker de herstelbetalingen voldoen van het VvV.
• 1923 herstelbetalingen stoppen.
• Frankrijk bezet Ruhrgebied (1923 - 1924)(belangrijkste industriegebied in Duitsland)
• Duitse overheid roept arbeiders op te staken en zij betalen loon door
• Geld bijdrukken met gevolg hyperinflatie

hyperinflatie

hyperinflatie is wanneer de waarde van een munteenheid enorm snel naar beneden gaat. Op deze afbeelding zie je Duitse kinderen die spelen met stapels papiergeld. De waarde van de Reichsmark was zo drastisch gedaald dat het goedkoper was om kinderen met blokken papiergeld te laten spelen, dan om dat geld te gebruiken om speelblokken mee te kopen.

Dawesplan

• Dawes (bankier uit de VS) bedenkt een oplossing voor de economische crisis in Duitsland.
• VS leent geld aan Duitsland, zodat de VS herstelbetalingen kan betalen, waardoor deze landen weer geld in de economie kunnen steken.

De nieuwe kanselier (premier) van Duitsland Gustav Stresemann was bereid tot compromissen om de inflatie te stoppen. Onder hem kwam het Dawesplan, de Erfüllungspolitik en later het Kellog-Briand-pact.

Erfüllungsrpolitik

• De politiek van de Weimarrepubliek om gehoorzaam de bepalingen van het Verdrag van Versailles uit te voeren.
• (Oud-) Generaal Von Hindeburg werd gekozen als president, wat vertrouwen schiep bij ex-militairen, grootgrondbezitters en de industrie.

Kellog-Briand-Pact

• ls beloning voor de Erfüllungspolitik mocht Duitsland in 1926 lid worden van de Volkenbond. 
  
• In 1928 ondertekende Duitsland met vele andere landen het Kellog-Briand-Pact.  Het moest een eind maken aan alle oorlogen. 

Ondertussen in Amerika...

• Presidenten in de jaren '20 grote voorstanders van kapitalisme
  

Vrijemarkteconomie

• Ondernemingen krijgen enorm veel vrijheid en rechten

•  Weinig overheidsbemoeienis in dagelijks leven en economie

• De ongelijkheid in de samenleving groeit: rijken worden rijker

bron 1

bron 2

• Gouden toekomst voor alle Amerikanen blijkt een illusie
  

Een zeepbel

• Overproductie in de landbouwsector (mechanisatie)

• Veel kopen op afbetaling, waardoor er veel schulden waren

• Sterk vertrouwen in aandelen, vaak gekocht met geleend geld

bron 2

bron 4

• Zwarte Donderdag 24 oktober 1929: beurskrach

Beurskrach en crisis

• Miljoenen aandelen zijn in één klap niets meer waard
  

• Bedrijven en banken gaan failliet: grote werkloosheid

• Daling van de handel zorgt voor een economische wereldcrisis
  

bron 6

bron 5

Begrippen en namen

Zwarte Donderdag

24 oktober 1929, de dag waarop de aandelenbeurs van Wall Street instortte.

Beurskrach

wereldcrisis

Situatie waarbij de koers van de aandelen ingrijpend daalt.

Periode met grote werkloosheid en economische depressie in grote delen van de wereld 

Bronnen

Theaters op Broadway, New York. Foto uit: 1920

Bron 1

Auto's worden geassembleerd in een fabriek van Ford. Foto uit: 1930

Mechanisatie in de landbouw. Foto rond: 1921

Handelaren in aandelen op Wall Street, New York. Foto rond: 1925

Bron 2

Bron 3

Bron 4

Bronnen

Bank run bij American Union Bank, New York. Foto: 1932.

Bron 5

In Wall Street wachten mensen op nieuws van de aandelenhandel, New York. Foto: 1929

Bron 6

De Republiek van Weimar was een

1. Keizerrijk
2. Dictatuur
3. Democratie
4. Socialistische staat

Wie had de macht in de Republiek van Weimar?

1. Een keizer
2. Het parlement
3. Een dictator
4. Een koning

Het Dawesplan

1. maakte Amerikaanse leningen mogelijk
2. beëindigde de bezetting van het Ruhrgebied
3. leidde tot herstel van de economie in Duitsland
4. leidde tot politieke stabiliteit in Duitsland

Wat is géén voorbeeld van de Duitse Erfüllungspolitik?

1. Duitsland erkende de nieuwe grenzen.
2. Duitsland betaalde de herstelbetalingen
3. Duitsland hield een klein leger
4. Duitsland werd lid van de Volkenbond

Welk begrip pas
past het
beste?

1. Dolkstootlegende
2. Dawesplan
3. Hyperinflatie
4. Erfüllungspolitik

'Het afbetalen van de oorlogsschuld via een Amerikaanse lening'

1. dolkstootlegende
2. dawesplan
3. vrijkorpsen
4. Erfüllungspolitik

Door het Dawesplan

1. Werd de westgrens van Duitsland definitief erkend
2. Kwamen er leningen uit de VS beschikbaar
3. beloofden de Europese landen geen aanvalsoorlog te starten.
4. raakte de economie van Duitsland in een diepe crisis

Wat was de dolkstootlegende?

1. De militairen dachten dat ze het Verdrag van Versailles tegen konden gaan
2. De militairen dachten dat ze verraden waren door Oostenrijk-Hongarije
3. Militairen dachten dat Rusland zou aanvallen
4. Militairen dachten dat ze verraden waren door de joden en communisten

Waarom wordt Duitsland extra hard geraakt door de crisis in Amerika?

1. Vanwege de Erfüllungspolitik
2. Vanwege het Dawesplan
3. Vanwege de hyperinflatie
4. Vanwege de Spartacusopstand

Huiswerk

paragraaf 6.2 opdracht 1 t/m 4

Volgende keer bespreken we een aantal opdrachten!