4.3: Kritiek en idealen: De Verlichting DEEL 2

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Hoofdstuk 4

4.3: Kritiek en idealen: De Verlichting

Pak je laptop en log in bij Lessonup!

Wat wordt gezien als een oorzaak voor het ontstaan van de Verlichting?

1. Kolonialisme en handelsrevolutie
2. Rationalisme en wetenschappelijke revolutie
3. Feodalisme en absolutisme
4. Religieuze dogma's en bijgeloof

Wat is een voorbeeld van de wetgevende macht in de trias politica van Montesquieu?

1. De premier sluit internationale verdragen
2. Het parlement maakt wetten
3. Rechters interpreteren de grondwet
4. De koning bepaalt nieuwe regels

Wat is een voorbeeld van de uitvoerende macht volgens de trias politica van Montesquieu?

1. De politie die handhaaft
2. De wetgevende macht die wetten maakt
3. De regering die wetten uitvoert
4. De rechter die uitspraken doet

Toepassen Trias Politica op Nederland

Wetgevende macht

Uitvoerende macht

Rechtelijke macht

Rechters

Parlement

Ministers (van de regering

Voeren wetten uit

Maken wetten / passen wetten aan

Passen wetten toe en bepalen straffen

Hoe kan de rechtelijke macht de uitvoerende macht controleren?

Hoe kan de uitvoerende macht de wetgevende macht controleren?

Waarom zagen de koningen van Frankrijk in de Verlichting een gevaar voor hun positie?

Beschrijf het verband tussen de wetenschappelijke revolutie en de Verlichting.

4.3: Kritiek en idealen: De Verlichting

Onder invloed van het rationalisme gaan filosofen nadenken over een betere samenleving en een nieuw bestuur. Belangrijke filosofen die bijgedragen hebben aan het debat zijn Montesquieu en Rousseau. Via discussies in salons worden de ideeën onder rijke burgers verspreid. 

John Locke

• Geleerde uit Oxford
• 'Rede' brengt mens vooruitgang
• In Engeland meer vrijheid door grondwet ('Bill of Rights')
• Absolutisme in tegenspraak met de rede, vorst regeert uit naam van het volk
• Mens bij geboorte een 'onbeschreven blad', gelijk (in rechten)
• 'Natuurwetten' bepalen dat mens recht heeft op 'leven, vrijheid en bezit'
• Ook vorsten moeten wetten respecteren!

Montesquieu

• Baron, adel, functie in bestuur
• Eerst verborgen kritiek
• Ontwerpt 'trias politica', scheiding der machten om macht (van de koning) in te perken
• Machten nooit in handen van één persoon, machten moeten elkaar voortdurend controleren en bedwingen
• Geen voorstander democratie, armen hadden te weinig scholing gehad om algemeen belang in de gaten te houden

Rousseau

• Filosoof en romanschrijver
• Natuur en het 'hart' (emoties) allerbelangrijkste
• Teveel wetenschap niet goed voor een mens
• Schrijver van 'Het maatschappelijk verdrag': hoe kun je het beste samen leven?
• 'Sociaal contract': wat maakt je een goede burger?
• Geen koning nodig!

Verspreiding ideeën

• In Frankrijk niet eenvoudig vrijuit te discussiëren of boeken te publiceren
• Rijke burgers: boeken kopen & wisten van nieuwe ideeën!
• Bijeenkomsten in 'salons', georganiseerd door rijke dames
• Verspreiding ideeën filosofen
• Ontstaan gedachte 'Het moet anders in Frankrijk!'

Verklaar waarom de ideeën van Rousseau typerend zijn voor de Verlichting.

Waarom zouden bijeenkomsten tussen/met filosofen vooral in huiselijke kring worden georganiseerd?

Waarom zouden vooral rijke burgers discussiëren over veranderingen in bestuur en maatschappij?

Aan de slag!

• Maak eerst een overzicht van de belangrijkste filosofen en hun ideeën: Montesquieu, Rousseau en Locke. Beschrijf kort waarom zij passen bij de Verlichting!
• Maak voor de volgende les ook de readeropdrachten van 4.3!

Wat was het belangrijkste idee van Rousseau?

1. De natuurlijke vrijheid van de mens
2. Het sociaal contract
3. De onfeilbaarheid van de kerk
4. De absolute macht van de staat

Welk aspect was typerend voor de salons in het Frankrijk van de Verlichting?

1. De vrije uitwisseling van ideeën
2. Geheime bijeenkomsten
3. Alleen voor aristocraten
4. Strikte hiërarchie en etiquette