College Cultuuronderwijs 2023-2024

• Cultuureducatie
• HBO
• Studiejaar 1

College Cultuuronderwijs: 

Verruim je blik!

Openingsdia. Studenten welkom heten.

In dit filmpje wordt de waarde van cultuureducatie uitgelegd. De studenten hebben ook een ander filmpje op Brightspace gekeken als voorbereiding. Na het kijken van deze film stel je de vraag 'wat is cultuur?' (volgende slide)

Wat is cultuur?

De studenten hebben als voorbereiding het filmpje van LKCA gekeken. Zie Brightspace of https://vimeo.com/208160106

Hierbij is gevraagd om zelf na te denken over de betekenis van cultuur in hun dagelijks leven. Het mooie van dit filmpje is dat cultuur zich manifesteert in heel veel dingen. En dat maakt het doorgaans voor studenten ook zo leuk... en herkenbaar. Over het algemeen hebben studenten een ander idee bij 'cultuur' (schilderijen etc.) maar cultuur is ook de kleding die je draagt etc.

Het is leuk om hier wat antwoorden van studenten uit te lichten en studenten hier iets over te laten vertellen. 

Hierna volgt de toelichting door jou.. 

Cultuur is alles wat mensen doen en maken...

Cultuur is voortdurend in ontwikkeling... 

Bron van deze uitspraken: Barend van Heusden, Cultuur in de Spiegel. 
Aan de hand van deze twee afbeeldingen van de Blaak kun je dit toelichten. 
Vraag de studenten of iemand deze locatie kent in Rotterdam? Je benoemt de afbeelding 'links' waarop een plat gebombardeerde Blaak staat met alleen de Laurenskerk nog deels overeind en deels afgebrand. De afbeelding rechts toont het ontwerp van de Markthal die nu vlakbij de Laurenskerk gebouwd is. Vertel over de aanleiding voor Rotterdam om na het bombardement de stad anders in te richten: bredere straten, beter voor de handel etc. Benoem ook het verschil in stijl: de Laurenskerk versus de Markthal als icoon op de Blaak. Dit zijn mensen die dit ontworpen hebben, afhankelijk van de (culturele) tijdgeest. Dat maakt ook dat een stad, een leefomgeving van de mens steeds verandert. De kerk is bijvoorbeeld al lang niet meer het enige gebedsgebouw in Rotterdam etc.... 

Cultuuronderwijs:

• Kunsteducatie
  
  
• Media educatie
  
  
• Erfgoededucatie

We volgen de indeling uit het boek 'Basisboek Cultuuronderwijs'. 
Wanneer we spreken over cultuuronderwijs in de basisschool, kunnen we dit in drie algemene deelgebieden opdelen: Kunsteducatie, media-educatie en erfgoededucatie. Vraag de studenten of ze een idee hebben wat het verschil is in deze deelgebieden van cultuur. In de volgende dia's leg je het uit.

Kunsteducatie

• kennis verwerven van verschillende kunstdisciplines en -processen.
  
• reflectie hierop: wat doet het met je?
  

Er zijn veel verschillende kunstvormen: beeldende kunst, theater, muziek, dans, fotografie, film, architectuur, poëzie, literatuur, etc. De laatste jaren zien we ook een ontwikkeling van samensmelting van kunstvormen en spreken we van crossovers van verschillende disciplines.

Door kunst te beleven en bezoeken met kinderen leer je betekenis geven aan de wereld waarin je opgroeit / leeft. Een kunstenaar wil - niet altijd overigens-  iets aan de kijker/luisteraar meegeven. Dat kan een emotie zijn, een idee over de wereld of een onderwerp. De kijker daarentegen kan en mag daar weer zijn eigen betekenis aan geven. Door kinderen in aanraking te laten komen met kunst, wordt de verbeelding geprikkeld maar gaan ze ook op een actieve en creatieve / filosofische manier nadenken over zichzelf en de verschillende manieren waarop je je kunt uiten. 

Deze week zullen de studenten ook reflecteren op hun eigen beleving. Het mooie van kunst is dat iedereen een andere beleving kan hebben t.a.v. hetzelfde kunstobject... En dat is oké. 

Media-educatie

• Het kundig en kritisch leren omgaan met klassieke en moderne (massa) media.
  
• Welke invloed hebben die media op de beeldvorming van kinderen over de werkelijkheid?

Bij Media Educatie gaat het om de bewustwording van de invloed van media. Binnen cultuuronderwijs kan dat het beste bereikt worden door kinderen zelf actief aan de slag te laten gaan met media. Door zelf een filmpje te maken weet je beter waar je zelf naar kijkt (beeldmanipulatie, montage etc.). 

Kinderen die in de 21e eeuw opgroeien, groeien op in een beeldmaatschappij. Het is belangrijk ze hier een kritische houding in aan te leren. Het vak 'begrijpend lezen' is verankerd in de basisschool. Het zou eigenlijk logisch zijn wanneer 'begrijpend kijken' ook een plek zou krijgen..  Een stukje mediawijsheid is terug te vinden in het vak 'nieuwsbegrip' maar hier gaat het in de basisscholen nog te veel over begrijpend lezen. Er liggen kansen voor jullie generatie leerkrachten om hier kritisch kijken aan toe te voegen.....!

Erfgoed-educatie

• Hoe manifesteert het verleden zich in het heden? En in de toekomst?
  
• Historisch besef: Wat kunnen we leren over het verleden?
  
• Materieel en immaterieel erfgoed

Dit kun je ook weer toelichten aan de hand van het plaatje van de Blaak. Er liep nog water en je ziet een oud handelsbootje, maar op dezelfde plek staat nu de Markthal waar handel plaatsvindt.. 

Ik vermoed dat iedereen hier wel naar eigen inzicht een draai aan kan geven in zijn uitleg. 

N.B. Bij Erfgoed wordt doorgaans gedacht aan gebouwen etc. Dat hoort onder Materieel Erfgoed. Maar er bestaat ook Immaterieel Erfgoed: klassieke verhalen, tradities, (kinder-)liedjes, etc.

Cultuur beleven: hoe doe je dat?

Cultuur kan op veel manieren worden beleefd. Het is een individuele ervaring. Als leerkracht is het belangrijk om je ten eerste open te stellen voor meerdere culturele uitingen. Maar ook je te realiseren dat de kinderen in je klas ook allemaal op een andere manier eenzelfde culturele activiteit kunnen beleven. Dat zullen jullie deze week ook ervaren, als je met de klas op bezoek gaat bij diverse culturele instellingen. De een heeft iets meer met film, terwijl de ander het liefste de hele week zou gaan fotograferen en de ander weer naar die beeldende kunst wil blijven kijken…

 

Wijs de studenten op de komma in de dia… Normaal zou je die misschien verwachten na de punt ('Punt Komma'). Nu staat deze links, waar ook de ogen in de afbeelding op gericht zijn. De komma is namelijk belangrijk bij cultuurbeleving! Dit heeft betrekking op de open houding die je inneemt bij met name nieuwe ervaringen opdoen. Het kan zijn dat die komma al een ‘levenshouding’ is voor studenten. Voor anderen zal die houding nog meer ontwikkeld moeten worden. Het beeld van de komma is in ieder geval goed om gedurende de week terug te laten komen. (Ook handig voor jou als begeleider, wanneer je merkt dat studenten zich 'afsluiten' of afhaken...). 

Cultuur beleven: hoe doe je dat?

Productief

Receptief

Reflectief

Cultuur kun je op een aantal manieren beleven: receptief, productief en (doorgaans altijd) reflectief . 

Receptief = het kijken naar of beluisteren van cultuur.

Productief = het actief beoefenen van cultuur.

Reflectief = het nadenken over cultuur.  

Zie ook basisboek cultuuronderwijs, hoofdstuk 3.1, 3.2, 3.5, 3.7

Belangrijk is dat de studenten de 3 begrippen kennen/begrijpen.

Iedere docent kan deze begrippen naar eigen inzicht uitleggen. Het werkt goed om dit te doen aan de hand van een eigen voorbeelden of voorbeelden die studenten (her-) kennen.

Bijvoorbeeld: ik maak zelf en speel zelf theater (productief), maar ga ook heel graag naar veel verschillende theatervoorstellingen kijken. Ook houd ik veel van concerten, dans en luister ik naar muziek. Een museumbezoek onderneem ik ook graag en vind ik inspirerend, met name hedendaagse kunst en kunst die me een beetje in verwarring brengt (receptief). Tijdens het maken van theater of het beluisteren van muziek, bezoeken van een museum, word ik vaak door het onderwerp tot nadenken aangezet... (Reflectief). 

Vertel de studenten dat ze in jaar 1 zich bewust worden van hun eigen rol als cultuurdrager aan de hand van deze drie leerstrategieën. In jaar 2 passen ze dit toen wanneer ze zelf cultuuronderwijs maken. Voor kinderen is het van belang om een goed evenwicht aan te brengen in receptief, productief en reflectief!

Hoe beleven jullie cultuur?

Jullie rol als cultuurdrager is al behoorlijk ontwikkeld (bewust of onbewust). Je hebt zelf als kind vast de nodige culturele uitstapjes met school beleefd. Maar ook met je ouders, vrienden etc. ben je in aanraking gekomen met diverse culturele activiteiten.

We gaan bij deze opdracht op zoek naar onze eigen herinneringen aan culturele ervaringen…. 

Stel de studenten de volgende vraag: Welke herinneringen heb jij aan culturele activiteiten? Je mag meerdere antwoorden aangeven!

Nadat studenten input hebben gegeven kun je er een paar uitlichten. Spreek na op de volgende dingen: 

* Was het receptief, productief, reflectief?

* Door wie zijn ze in aanraking gekomen met cultuur?

Probeer ook een conclusie te maken m.b.t.  de culturele bagage van deze klassen: zijn de ervaringen met name productief? Receptief? En hoe reflectief zijn ze (al)?

N.B. Waarschijnlijk is het zo dat ze het meeste onder receptief of productief valt te plaatsen. Maar er is eigenlijk altijd sprake van reflectie en dat maakt cultuuronderwijs juist ook zo interessant. 

In het programma van deze week zitten de drie leerstrategieën allen verwerkt. 

• Zie Brightspace! 
• Zelfstandige opdracht.
• Bij opdracht Mijn culturele bagage heb je dit  voorbereid.
• De tijdlijn begint bij je 1e herinnering en eindigt bij de ervaringen van deze week....

Culturele tijdlijn

(inhoud van je eindpresentatie)

Dit is een opdracht die studenten zelfstandig kunnen doen. Als je tijd hebt, kun je ze wel alvast nu een start laten maken (zie volgende slide). De opdracht staat in Brightspace bij de voorbereiding van de werkgroep. Maar stimuleer studenten om deze alvast eerder uit te voeren. 

N.B. Dit is GEEN opdracht die ze inleveren. Het mag dus ook schetsmatig utgevoerd worden.... Het zorgt echter wel voor een inhoudelijk verhaal voor hun eindpresentaties. Een student kan wel ervoor kiezen de tijdlijn juist wel uitvoerig uit te werken en deze heel concreet in beeld te laten komen in zijn eindpresentatie.

Opdracht

• Maak tweetallen.
• Interview elkaar over je culturele herinneringen.
• Bespreek: Wat heb je ervaren? Door wie ben je hiermee in aanraking gekomen?  Was deze activiteit productief of receptief? Wat heeft het met je gedaan?

Dit is een eerste verkenning en opzet voor de opdracht culturele tijdlijn.

• Filmportret waarin je jouw  cultuurdragerschap in beeld brengt
• Begrippen kunst/media/erfgoed en productief/receptief/reflectief worden verwerkt. 
• De opdracht 'culturele tijdlijn' wordt hierin verwerkt. 
  
• Zie Brightspace voor opdrachtbeschrijving en criteria
• TIP! MAAK DEZE WEEK AF EN TOE EEN FILMOPNAME!
  

Eindpresentatie

Leg de eindopdracht voor deze week uit. Stimuleer de studenten om hier VANDAAG mee te beginnen. 

Heel erg veel plezier deze week!!!

Vragen?

Maak eventueel afspraken met je klas voor het eerst volgende bezoek.

Bij een aantal instellingen worden de studenten in groepjes verdeeld. Het kan goed werken om dit alvast nu mee te delen. Maar het kan misschien nog beter werken wanneer je dit zelf doet en ze dit op locatie vertelt. Zie verder het protocol per instelling hiervoor (wordt gemaild).