Verhaalanalyse en mindmap

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Verhaalanalyse

Doel

• leren van de begrippen die horen bij verhaalanalyse;
• het kunnen toepassen van deze begrippen;
• zelf een analyse kunnen maken van een verhaal of boek.

Uiteindelijk doel:

• Maken mindmap van je leesboek

Begrippen verhaalanalyse

• Verzonnen verhalen
• personages
• Tijd en opbouw
• Ruimte
• Vertelperspectief
• Spanning
• Thema's en motieven
  

Fictie

• verzonnen verhalen
• een verhaal dat zich hoofdzakelijk in de fantasie van de auteur en de lezer afspeelt. 
• dit in tegenstelling tot non-fictie, die uitgaat van de feitelijke werkelijkheid. 

 Personages

• Hoofdpersoon 
• Bijfiguren: tegenstander of helper 
• Achtergrondfiguren

• Round of flat characte en types (karikatuur): (boze stiefmoeder, dronken zwerver, etc) 
• 
  

• Relaties
• Normen en waarden
• Eigenschappen
  

Personages

Personages kun je op drie manieren leren kennen:

• Door wat ze zeggen en doen;

• Door wat ze denken en voelen;

• Door wat anderen over hen zeggen of denken.
  
  

Hoofdpersonen leer je vaak op alle drie de manieren kennen, bijfiguren niet.

Eigenschappen van personages

Personages hebben eigenschappen, net als echte mensen. Aan de hand van deze eigenschappen kun je het karakter van personages beschrijven.

Voorbeelden van eigenschappen:
Betrouwbaar, verlegen, meeloper, driftig, zenuwachtig, spontaan, lui, slim, brutaal, arrogant, kalm, heldhaftig, lief etc.

Perspectief en vertelsituaties

• ik-perspectief
• personaal perspectief
• alwetend perspectief
• meervoudig perspectief
  

Ik-perspectief

• Je ziet alles door de ogen van de verteller;
• Geschreven in de ik-vorm;
• Leert de ik-persoon heel goed kennen;
• Komt niet te weten wat andere personages voelen of denken.

Personaal perspectief

• Je ziet alles door de ogen van één persoon;
• Geschreven in de hij- of zij-vorm;
• Leert de hoofdpersoon goed kennen.

Alwetend perspectief

• De verteller is iemand die alles weet van alle personages;
• Geschreven in de hij- en zij-vorm;
• Komt te weten wat alle personages zien, horen, voelen en denken;

• Verteller weet wat er is gebeurd en wat nog gaat gebeuren.

Meervoudig perspectief

• Je ziet de gebeurtenissen door de ogen van verschillende personages;
• Je ziet dezelfde gebeurtenissen vanuit verschillende invalshoeken;
• Kan gebruik worden gemaakt van de ik-vertelsituatie (meerdere ik-figuren, meervoudige ik-vertelsituatie) of van de personale vertelsituatie (meerdere hij- of zij-figuren, meervoudige personale vertelsituatie)

Spanning

• Spanning ontstaat wanneer het een schrijver lukt vragen bij de lezer op te roepen.
  - Dat komt omdat de schrijver iets verzwijgt.
• Verhalen worden spannend omdat er een geheim of een raadsel is.
• Datgene wat verzwegen wordt in een verhaal, noem je een open plek.

Spanning

• Open plekken
• Cliffhanger 
• Vertraging
• Flash forward /flashbacks
• Verhaalbegin: in medias res, post rem
• Actiespanning / psychologische spanning

Trucs om spanning te verhogen

- Gevaarlijke situatie of omgeving

- Vermoedens of verwachtingen

- Vertraging

- Uitstellen

- Onverwachte wending

- Informatievoorsprong

-

Spanningsboog = periode tussen het begin en het einde van de spanning.

Tijd en opbouw

- Historische tijd

- Verteltijd / vertelde tijd

- Volgorde en tijd

- Verhaalopbouw

Historische tijd

Om te bepalen in welke historische tijd een verhaal zich afspeelt, let je op de volgende zaken:

• jaartal
• historische figuren
• historische gebeurtenissen
• gewoontes, voorwerpen, kleding en eten
• omgeving

Sommige verhalen zijn bewust tijdloos. 

verteltijd en vertelde tijd

Verteltijd: de tijd die je nodig hebt om de tekst te lezen.

Vertelde tijd: de tijd die verstrijkt in het verhaal.

Verhaalopbouw

In welke volgorde vertelt de schrijver het verhaal? 

Is het verhaal voorspelbaar of juist verrassend?

Heeft het verhaal een open of gesloten einde?

Maakt de schrijver gebruik van flahbacks of flashforwards?

Tijd is:

• chronologisch
• terugverwijzing/vooruitverwijzing
• niet chronologisch
• flasback/flashforward
• vertraging
•  versnelling
• tijdsprong

Het begin van een roman

• ab ovo (vanaf het ei) > normale chronologische volgorde
  
• in media res (midden in de zaken) > midden in het verhaal beginnen en daarna pas de voorgeschiedenis vertellen
  
• post rem (na de zaak) > het hele verhaal achteraf vertellen
  

In media res en post rem zijn niet het begin van de gebeurtenissen.

Thema en motief

• Thema: diepere bedoeling van een tekst
• Motieven: verhaalelementen die steeds terugkeren en het thema ondersteunen
  

Ruimte

• De ruimte zorgt voor sfeer en spanning in het verhaal. Hieronder kun je ook bijvoorbeeld het weer of het seizoen scharen.
• Waar speelt het verhaal zich allemaal af?
• Sfeer oproepen
• Thema ondersteunen

Ruimte in verhalen

De ruimte zorgt voor sfeer en spanning in het verhaal. Hieronder kun je ook bijvoorbeeld het weer of het seizoen scharen.

Verschillende soorten ruimte:

* De geografische ruimte

* De sfeerscheppende ruimte

          Versterkend

          Contrasterend

* De sociale ruimte

* De symbolische ruimte

Ruimte...

Geografische ruimte: de plaats waar de gebeurtenissen in het verhaal zich afspelen is de geografische ruimte. Deze kan werkelijk bestaan, maar ook verzonnen zijn.

Sfeerscheppende ruimte: de beschrijving van de ruimte kan een weergave zijn van de stemming in het verhaal. Dit is de sfeerscheppende ruimte.

Sociale ruimte: personages maken door hun afkomst, beroep, opleiding,… deel uit van een bepaalde sociale groep. Dit is de sociale ruimte van een verhaal.

Symbolische ruimte: een ruimte kan symbolisch zijn voor de gevoelens van het personage of de situatie waarin het personage zich bevindt. We spreken van een symbolische ruimte.

Ruimte: ook weersomstandigheden!

De opdracht

Jullie maken een literaire mindmap van je leesboek

Gebruik daarbij de begrippen die behandeld zijn.

 

Wat is een literaire mindmap?

De literaire mindmap is een voornamelijk grafische voorstelling van een gelezen boek of verhaal.

Na het maken van een eigen mindmap zie je in één oogopslag hoe een  gelezen boek/verhaal precies in elkaar zit. 

Hoe pak je het aan? (1)

• In het midden van de literaire mindmap staat de titel van het boek, plus een tekening die het boek typeert.
  
• Vanuit dat midden ontspringen acht takken. Elk van die takken heeft een andere kleur.
  
• De takken corresponderen met literaire begrippen die we tijdens het lezen zullen behandelen.
  

Hoe pak je het aan? (2)

• Aan de rechterkant van de mindmap zijn dat (met de klok mee): ‘plot’, ‘personages’, ‘perspectief/vertelsituatie’, ‘tijd’ en ‘ruimte’. Aan de linkerkant zijn dat ‘symbolen’, ‘motieven’ en ‘thema’.
  
• De takken worden gevuld met steekwoorden en tekeningetjes. De takken kunnen zelf ook weer vertakken.
  
• ​Het formaat van de literaire mindmap is bij voorkeur A3, zodat er genoeg ruimte is voor alle vertakkingen en tekeningen.
  

Succes!

SUCCES!