Van Verlichting naar romantiek les van 15 april

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 3

Van Verlichting naar romantiek

DE ACHTTIENDE EEUW

DE VERLICHTING

John Locke

1632 - 1704

De Verlichting begint in Engeland met John Locke

Opdracht 6

Maak aantekeningen en daarna een samenvatting van het filmpje en schrijf deze op in je periodeschrift

Titel: samenvatting John Locke grondlegger van het liberalisme en initiator begin Verlichting

Hoe werden verlichte ideeën verspreid?

• Door persoonlijke contacten
• Intensieve correspondentie
• Boeken (encyclopedie) en pamfletten
• En tijdschriften (zie dia hierna)

DE VERLICHTING

• In Nederland trekt
   vooral Justus van Effen
   de aandacht met zijn
   tijdschrift
  "De Hollandsche Spectator"

• Doel: invloed uitoefeningen op de publieke opinie én een democratische levenshouding propageren.  

DE VERLICHTING

Opdracht:

Maak van het filmpje aantekeningen

Schrijf dan daarna een samenvatting

Lees ook de tekst van Justus van Effen

(zie kopie)

Je krijgt voor het schrijven en

lezen vd tekst tien minuten

Opdracht

Maak ook van het volgende filmpje aantekeningen

Schrijf daarna een samenvatting

literaire uitingen in de 18e eeuw, het spectatoriaal tijdschrift

Het spectatoriaal tijdschrift behandelt allerlei vraagstukken op het gebied van godsdienst, politiek, literatuur etc.

Het is bedoeld voor een breed publiek / burgerij 

Van Effen had vooruitstrevende standpunten 

Een spectatoriaal tijdschrift is een tijdschrift waarin een spectator (=toeschouwer) commentaar geeft op van alles en nog wat, maar voornamelijk op het toenmalige heden (ontwikkelingen, politiek, nieuws) 

Waarom wilden steeds meer mensen lezen?

• Mensen vonden de wereld en nieuwe ideeën interessant
• mensen wilden zich ontwikkelen
• wetenschap was niet meer alleen voor geleerden
• mensen wilden zich kritisch op kunnen stellen; moesten dus 'weten'
• ontspanning, spanning en sensatie 

Wat is het belangrijkste doel van de teksten in de tijd van de Verlichting?

• informeren, voorlichten
• kennis overbrengen
• mensen een les leren/moraal van het verhaal 

DE VERLICHTING

• de opvoeding van het kind is belangrijk
• geen onderdanigheid maar vrijheid
• in navolging van Jean-Jacques Rousseau
• zijn Betje Wolff en Aagje Deken pleitbezorgers
• en zeker Hiëronymus van Alphen

Overgang Verlichting naar romantiek

• Rond 1770 begint het gevoel weer een belangrijke plaats 
   in te nemen naar de buitenlandse voorbeelden van
• Goethe en Rousseau (filosoof, pedagoog en componist) 
• Nederlands: Betje Wolff en Aagje Deken belangrijk
• een vroege uiting van de romantiek

Bekijk het filmpje

https://www.literatuurgeschiedenis.org/schrijvers/wolff-en-deken

Durf het nieuwe (1880-1890)

Vanaf 1780 engageren schrijvers zich steeds meer: Wolff en Deken schrijven hun briefroman Sara Burgerhart, Rhijnvis Feith komt met 'Julia'.

www.literatuurgeschiedenis.org

Opdracht 8

Wat vind jij van Casanova?

Wat vind jij van de opvoeding in de 18e eeuw?

Hoe verschilt deze van de opvoeding van nu?

Zou jij met je kinderen over de dood praten?

Je krijgt hier tien minuten voor

Hiëronymus van Alphen

"Proeve van kleine gedigten voor kinderen"

moderne opvoeding

het kind moet zelf inzien wat het doen en laten kan

geen dwang

vrijere opvattingen over de opvoeding in brede kring

Het bekendste versje is "De Pruimenboom".

Hieronymus van Alphen

Opdracht 9

Proeve van kleine Gedigten voor Kinderen

Lees de kindergedichten

Wat valt je op?

Wat vind je van de gedichten?

Schrijf op in je periodeschrift en plak de plaatjes in

Je krijgt hier tien minuten voor

Waarom was kinderliteratuur populair?

- In het algemeen: vanwege de verlichtingsthema's

Proeve van kleine Gedigten voor Kinderen (Hieronymus van Alpen, 1747-1803)

Dit was populair omdat: 

-de les of het moraal dat het kind (de ik-figuur) zelf verwoordt

- eenvoudig taalgebruik

-makkelijke herkenbaarheid van  kinderlijke gevoelens, deugden en gebreken

- het aansluiten van de onderwerpen bij voor kinderen herkenbare zaken en gevoelens (studie-ijver, oprechtheid, gehoorzaamheid)

Welke deugden en karaktereigenschappen vond men in de 18e eeuw belangrijk voor kinderen

• gehoorzaamheid
• geloof in God
• eerlijkheid, oprechtheid
• braaf zijn; vlijtig zijn, je taken afmaken
• netjes eten; niet gulzig zijn, goede manieren 

Betje Wolff

Ze is een domineesvrouw.

Ze voelt zich aangesproken door
Rousseau die de vrijheid hoog in
het vaandel heeft staan en gaat schrijven.

Ze heeft hele andere ideeën dan van

een domineesvrouw wordt verwacht. 

Betje Wolff en Aagje Deken

Ze schrijven samen de

"Historie van mejuffrouw

Sara Burgerhart",

een briefwisselingsroman.

Het accent ligt op de vrijheid.

Geschreven met humor.

Samenvatting van "De historie van mejuffrouw Sara Burgerhart"

Het is een briefroman geschreven door Betje Wolff en Aagje Deken, gepubliceerd in 1782. Het verhaal volgt de avonturen van Sara Burgerhart, een jonge vrouw uit de hogere klasse in het achttiende-eeuwse Nederland. Door middel van brieven tussen verschillende personages wordt het leven van Sara, haar familie en vrienden, en de sociale normen van die tijd verkend.

Het boek is een belangrijk werk in de Nederlandse literatuurgeschiedenis vanwege zijn kritiek op de hypocrisie en starheid van de maatschappij, en wordt beschouwd als een vroeg feministisch werk.

Opdracht 10

Lees in stilte Brief 139 van de briefroman 'De historie van mejuffrouw Sara Burgerhart' geschreven door Betje Wolff en Aagje Deken, 1782 (zie kopie brief 139) 

Kijk daarna televisieprogramma 'Dames in de dop' (zie volgende dia) en vergelijk met elkaar aan de hand van de opdracht (zie kopie)