Staatsinrichting (herhaling 4T)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

STAATSINRICHTING

Grondwet 1848

Revolutie jaar in Europa

Angst voor een revolutie in Nederland. 

Koning Willem II zegt een grondwetswijziging toe... 

De liberaal Johan Thorbecke krijgt de opdracht dit te doen.... 

Doel: 

Aan het eind van deze les weet je meer over: 

• Grondwet van 1848
• Politieke stelsel van Nederland
• Verzuiling
• Eerste Feministische Golf
• Schoolstrijd 
• Algemeen kiesrecht 

Grondwetswijziging

Macht moest anders verdeeld worden.. niet alle macht bij één persoon
(de koning), Nederland werd een parlementaire democratie:

Scheiding van de macht > 

1. Wetgevende macht = door het parlement (Eerste + Tweede Kamer) 
2. Uitvoerende macht = door de regering (Ministers) 
3.  Rechtelijke macht = door rechters 

De Koning had dus geen échte macht meer... 

Trias Politica

Wat staat er nog meer in de GRONDWET?

• Vrijheid van godsdienst
•  Vrijheid van meningsuiting + vrijheid van drukpers
• Vrijheid van onderwijs 
• Vrijheid van vereniging en vergadering 

De grondwet beschermt burgers tegen de overheid. 

Politieke Stelsel in Nederland 

Burger met kiesrecht

Gemeenteraad

Provinciale Staten

Eerste Kamer
(75 zetels)

Tweede Kamer
(150 zetels) 

Regering

Koning 
+ 
Ministers

Taken van het Parlement

• Goedkeuren keuren wetten: 
  - Recht van amendement (wijzigen/aanvullen)
  - Recht van initiatief (zelf indienen) 
• Controleren van de regering:
  - Recht van budget (waar gaat het geld heen?)
  - Recht van interpellatie (meer informatie..)
  - Recht van enquête (onderzoek doen)   

Coalitie

Oppositie 

samenwerkende partijen (regeringspartijen) 

Partijen die niet in de regering zitten, extra kritisch. 

Verzuiling 

Katholieken

Protestanten

Socialisten

Liberalen

Confessionelen

• Vrijheid en dus ook vrijhandel 
•  Zo min mogelijk overheidsbemoeienis 
• Censuskiesrecht
• Openbaar onderwijs 
• Tot 1917 zeer veel macht in Nederlandse politiek 

Liberalen

Thorbecke

• Confessionelen   
• Emancipatie katholieken  
• Tegen censuskiesrecht > uitbreiding kiesrecht 
• Principes christendom 
• Bijzonder onderwijs > Schoolstrijd
• Tot 1917 weinig macht. 

Protestanten/Katholieken

• Gelijkheid  
• Juist veel overheidsbemoeienis > sociale wetten 
• Fel tegen censuskiesrecht > algemeen kiesrecht
• Vakbonden 
• Openbaar onderwijs 
• Tot 1917 weinig macht. 
• Vergissing van Troelstra (1918) 

Socialisten 

Pieter Jelles Troelstra

Eerste Feministische Golf

• Feministen
• Aletta Jacobs
• Wilhelmina Drucker
• Kierecht
• Recht op goed onderwijs 

Schoolstrijd 

• Na de nieuwe grondwet van 1848 ontstonden christelijke (katholieke of protestante) scholen = bijzonder onderwijs
•  Geen geld van de overheid.
• Pas met de Pacificatie van 1917 einde aan schoolstrijd

Kiesrecht 

• Vanaf 1848 censuskiesrecht alleen mannen met voldoende geld mochten stemmen. 
• Vanaf 1887 het Caoutchouc-artikel ("rubberen artikel") = kiesrecht voor alle volwassen mannen die daarvoor geschikt waren...  een beetje vaag...
• Met goede argumenten kon je dus kiesrecht krijgen.... 

Pacificatie 1917 

• Pacificatie = vrede
• Vrede gesloten tussen de politieke partijen door een oplossing te verzinnen voor een aantal problemen. 
• Confessionelen steunen de socialisten (Algemeen kiesrecht)
• Socialisten steunden de confessionelen (Schoolstrijd) 

Kiesrecht door Pacificatie 1917 

• Er komt een einde aan de Schoolstrijd: zowel Openbaar- als Bijzonder onderwijs krijgen nu geld van de overheid

• Er komt Algemeen Kiesrecht voor mannen (vanaf 23 jaar)

• Er komt kiesrecht voor vrouwen (1917: passief kiesrecht, 1919: actief kiesrecht)

Belangrijkste gevolgen van de Pacificatie.

• Er komt een verandering van het kiesstelsel: het districtenstelsel wordt vervangen door evenredige vertegenwoordiging. Dit hebben we tegenwoordig nog steeds.

• Einde van de politieke macht van de Liberalen: pas in 2010 komt er weer een Liberale minister-president, Mark Rutte

Kiesstelsel

 Districten Stelsel (1 persoon per district)

Evenredige vertegenwoordiging

Een landelijke lijst met kandidaten, mensen uit het hele land kiezen uit dezelfde personen

Vragen???