BS2: Genenparen

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

H3. Genetica

3.2      Genenparen

Vandaag

-Huiswerkcheck

-terugblik

-uitleg bs 2

- samen inoefenen

- zelfstandig werken

Leerdoelen

1. Je kunt uitleggen hoe het fenotype van een organisme tot stand komen en hierbij de begrippen homozygoot, heterozygoot, dominant en recessief gebruiken. 
   
   
2. Je kunt beschrijven hoe door recombinatie  nieuwe combinaties van allelen ontstaan.

Genen hebben verschillende varianten (allel/allelen), bijv. het allel voor zwart haar of het allel voor blond haar.

Deze allelen kunnen in verschillende combinaties voorkomen.

Hoeveel homologe chromosomen zie je?

Hoeveel verschillende genen zie je?

• Waarom gebruiken we voor de allelen letters als A, B en D en niet C, P of X? 

Allelen

Genen hebben verschillende varianten (allel/allelen), bijv. het allel voor zwart haar of het allel voor blond haar.

Deze allelen kunnen in verschillende combinaties voorkomen

Genotypes

Homozygoot dominant (BB)

Heterozygoot (Bb)

Homozygoot recessief (bb)

Wat is het fenotype/genotype?

Het allel voor welke oogkleur is dominant?

Dominant en recessief

Een dominant allel zie je altijd terug in het fenotype (ook als er maar één dominant allel is).

Dominante allel: HOOFDLETTER

Recessieve allel: kleine letter

Genotypen noteren

Dominant allel - hoofdletter

Recessief allel - kleine letter

BB = homozygoot dominant

Bb = heterozygoot

bb = homozygoot recessief

Welk allel is dominant?

Wanneer komt het recessieve allel tot uiting in het fenotype?

Drager

Een heterozygoot is een drager van het recessieve allel.

Dat kan bijv. voor een gen zijn dat codeert voor de haarkleur, maar ook voor een gen dat leidt tot een ziekte.

Onvolledig dominant

• Oogkleur
• Het recessieve allel komt een beetje tot uiting in het fenotype
• Allel voor bruine ogen is onvolledig dominant

Intermediair fenotype

Intermediair fenotytpe:

beide allelen komen tot uiting in het fenotype

 Codominantie

Bij codominantie komen de eigenschappen van beide dominante allelen volledig tot uiting.

Beide allelen worden aangegeven met een hoofdletter en een variantsaanduiding:

Rood: A^r  en Geel: A^g

Maar... Soms zijn beide allelen dominant

We praten dan niet van dominant / recessief

maar van een intermediair fenotype.

Let op, de schrijfwijze is ook anders!

Genetica

In de genetica 

(= erfelijkheidsleer) worden genen aangegeven met letters.

Hiermee kun je bijv. voorspellingen doen over de erfelijke eigenschappen van nieuwe generaties.

Recombinatie

Recombinatie is het herverdelen van erfelijke eigenschappen en leidt tot genetische variatie onder nakomelingen.

Mutaties

Een mutatie is een plotselinge verandering van het genotype. Dit kan natuurlijk gebeuren door een foutje bij het kopiëren van het DNA.

Een mutagene stof en straling kunnen ook een mutatie opwekken (op een "onnatuurlijke wijze).

Een organisme waarbij de mutatie tot uiting
komt in het genotype noemen we een mutant

Mutaties in het nageslacht

Een mutatie in een lichaamscel heeft geen gevolgen voor het nageslacht.

Als de mutatie zich voordoet in een geslachtscel, kan deze worden overgedragen aan de nieuwe generatie.

Samen inoefenen/huiswerk

We maken samen opdracht 14

Zelfstandig werken: opdracht 14 t/m 23

compact 16,17, 18, 19, 21, 23

Dit is ook het huiswerk

Klaar kijk na met een nakijkboekje

Pak je leesboek of ga rustig iets voor jezelf doen

In een bepaalde populatie fruitvliegen hebben alle individuen het genotype rr voor een bepaalde eigenschap. Als gevolg van een erfelijke verandering tijdens de vorming van een zaadcel ontstaat een individu Z met genotype Rr.

Hoe wordt het proces van erfelijke verandering genoemd waardoor het genotype Rr van individu Z kon ontstaan?

1. Modificatie
2. Monohybride aanpassing
3. Selectie
4. Mutatie

Genetica §3.3  'monohybride kruisingen' 

Na deze les: 

• Weet je hoe je een monohybride kruising opstelt
• Kan je voorspellingen doen over het genotype en fenotype van nageslacht uit een kruising 
• Ken je het verschil tussen homozygoot en heterozygoot

Volgende les: 

• Gaan we deze kennis toepassen op stambomen 

Individu Z (Rr) krijgt een groot aantal nakomelingen in de eerste en volgende generaties. Individuen met genotype Rr of RR hebben tweemaal zoveel kans de leeftijd te bereiken waarop ze tot voortplanting kunnen komen als individuen met genotype rr.

Welk deel van de eerste generatie nakomelingen van individu Z heeft een vergrote kans op voortplanting?

1. 1/2
2. 3/4
3. 1/4
4. 0

Aan een pijlkruidplant kunnen 3 bladtypen voorkomen:
- onder water 'lintvormig',
- drijvend op het wateroppervlak 'ovaal'
- en boven water 'pijlvormig'.

Hoe wordt de ontwikkeling van een blad bij het pijlkruid bepaald?

1. willekeurig
2. milieufactoren
3. erfelijke factoren
4. zowel erfelijke als milieufactoren