Leestekens

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Leestekens

Beperkende en uitbreidende bijzin

 

De scholieren die slechte cijfers haalden, kregen bijles.

De scholieren, die slechte cijfers haalden, kregen bijles.

Wat is een bijvoeglijke bijzin?

Dit is een bijzin die als nabepaling bij een zelfstandig naamwoord of een voornaamwoord staat. Een bijvoeglijke bijzin is nooit een zelfstandig zinsdeel, maar altijd een deel van een zinsdeel. 

Beperkende bijvoeglijke bijzin

Een beperkende bijzin specificeert (beperkt) de betekenis van het zelfstandig naamwoord, en kan daarom niet weggelaten worden.

Beperkend: 

Sinaasappels die nog niet helemaal oranje zijn, kun je beter niet eten.

Uitbreidende bijvoeglijke bijzin

Een uitbreidende bijzin geeft extra informatie over het zelfstandig naamwoord, en kan weggelaten worden.

Uitbreidend: 

Sinaasappels, die veel vitamine C bevatten, kunnen een verkoudheid voorkomen.

Uitleg:

In de eerste zin is er geen korte rust voor de bijzin die nog niet helemaal oranje zijn. Ook krijgt de bijzin bijzondere nadruk. 

Zoals je ziet kun je deze bijzin niet weglaten: het gaat puur om sinaasappels die nog niet helemaal oranje zijn.

Uitleg:

In de tweede zin hoor je een korte rust voor de bijzin die veel vitamine C bevatten. Ook krijgt deze bijzin een lagere toon dan de hoofdzin. 

Deze bijzin geeft extra informatie en kun je daarom weglaten.

Let op!

Vóór een beperkende bijzin zet je geen komma, vóór een uitbreidende bijzin wel.

Verschil

De volgende twee voorbeeldzinnen maken duidelijk hoe belangrijk een komma kan zijn: 

beperkend:  

De jongens die te laat waren, moesten nablijven.  

uitbreidend:  

De jongens, die te laat waren, moesten nablijven.

In de eerste zin zijn er ook nog jongens die niet te laat waren. In de tweede zin zijn alle jongens te laat.

Uitspraaktekens uit andere talen

Sommige woorden nemen wij over uit andere talen. Hierbij nemen we de bijbehorende uitspraaktekens uit die taal over.

    Umlaut:  Ik kan dan überhaupt niet, want ik heb die dag een afspraak op de röntgenafdeling.  

    Cedille:   De reçu stond op zijn naam. 

    Tilde:       Ik heb Spaanse les van señora Flores.

Accenten 

Er zijn drie accenten. 

- accent aigu: café, saté (mee)

- accent grave: carrière, crème (met)

- accent circonflexe: gênant, enquête 

Het accent aigu wordt soms gebruikt om de klemtoon aan te geven: 

- Dat is dé manier om het goed te doen. 

- Zij heeft geen twéé dochters, maar drie. 

Beperkende en uitbreidende bijzin

Voorbeeld beperkende bijzin: 

De scholieren die slechte cijfers haalden, kregen bijles.

Alleen de scholieren die slechte cijfers haalden, kregen bijles.

Voorbeeld uitbreidende bijzin:

De scholieren, die slechte cijfers haalden, kregen bijles.

Alle scholieren haalden slechte cijfers.

Uitspraaktekens